Consulats

La question du nombre des consuls élus chaque année a été choisie comme un moyen d'étudier le phénomène de la permanence de la norme, de sa transgression et de son contournement, ainsi que des modalités pour y parvenir. La règle de la dualité du consulat a connu une longue durée de vie, environ un millénaire d'après la tradition (de 509 av. J.-C. à 541 ap. J.-C.), mais elle a été contrainte de s'adapter à un contexte nécessairement évolutif. Cet article souligne tout d'abord que la mise en place du chiffre de deux consuls fut le résultat d'un processus long, complexe et tortueux. Il envisage ensuite les écarts par rapport à la norme (consulats sine collega de Pompée et de César, proposition par Auguste d'un consulat à trois têtes) pour rappeler que ces transgressions furent rejetées ou ne furent que des mesures temporaires. Il présente enfin la généralisation du consulat suffect à partir de l'époque triumvirale comme un moyen de permettre à un plus grand nombre d'aristocrates de devenir consuls sans renoncer au principe selon lequel il n'y eut jamais plus de deux consuls en fonction simultanément. Mots-clés. Consulat (ordinaire et suffect) – Dualité – Consul sine collega – Pompée – Jules César – Triumvirat – Auguste – Concurrence.
«The dual nature of the consulate tested over the long term. Transgression and bypassing of the norm »

Summary The issue of the number of consuls elected annually allows us to study the phenomenon of the durability of the norm as well as the means employed from time to time to transgress and bypass it. The rule whereby there were always two consuls had a long history, about a thousand years according to the tradition (509 BC-AD 541), but it had to be adapted to fit changing circumstances. This article starts by pointing out that the introduction of the norm whereby two consuls were elected annually was the result of a long, complex and tortuous process. It then examines the deviations from the norm (the consulates of Pompey and Caesar sine collega, Augustus' proposal to increase the number of consuls per year to three), emphasizing that such deviations were soon rejected or were in fact temporary measures. Finally it considers the increasing use of the suffect consulate from the triumviral period onwards as a way to allow a greater number of aristocrats to become consuls without abandoning the principle that there were never more than two consuls in office at any one time. Keywords. (Ordinary and suffect) Consulate – Duality – Consul sine collega – Pompey – Julius Caesar – Triumvirate – Augustus – Concurrency.

Colloque organisé par Monsieur Thierry Lentz, Directeur de la Fondation Napoléon et chargé d'enseignement à l'ICES. Ce dernier a eu l'indulgence de m'associer au conseil scientifique de ce colloque dont il est le seul véritable concepteur et organisateur.

Victor Fontanier 1821’de Fransız hükümetinin emriyle Osmanlı İmparatorluğu ve özellikle de Karadeniz hakkında incelemeler yapmak üzere Doğu’daki ilk seyahatine çıktı. Bu ilk seyahatinde Kırım, Kafkasya, Azerbaycan, İran ve Basra’ya kadar geniş bir alanda incelemeler yaptı ve izlenimlerini Doğu’ya Seyahat adlı üçleme eser olarak yayınladı. Bu eserlerden ilki Fontanier’nin ilk seyahatinden dönüşünde, Gürcistan’dan İstanbul’a kadarki yolculuğundaki izlenimlerini; ikincisi ise 1826-1827’de İstanbul ve Yunanistan’daki politik gelişmeleri, İstanbul’dan İzmir’e olan seyahatine dair ayrıntıları ve Ege adaları ile ilgili gözlemlerini ihtiva eder. Fontanier’nin bu ilk Doğu misyonu 1829’da Fransa’ya dönmesi ile sona erdi; fakat onun Kafkasya’daki Rus eyaletleri, Gürcistan, İran sınırı ve arkasından Trabzon ticareti hakkındaki raporları bu kez 1830’da konsolosluk görevlisi olarak Trabzon’a atanmasına vesile oldu. 1830’un sonlarında Trabzon’a ulaşan Fontanier, yaklaşık iki yıllık Trabzon ikametindeki izlenimlerini bu kez Doğu’ya Seyahat adlı üçlemenin son cildine konu yaptı. Bu eser Fontanier’nin Trabzon’a olan yolculuğuna, Karadeniz sahillerine, Trabzon Eyaleti’nin idaresine,  1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nın bölgedeki etkilerine, toplumsal hayata ve ticarete dair önemli ayrıntılarla 1830’ların Trabzonu’nun siyasi ve sosyal yapısının canlı bir tablosunu ortaya koyar.
Akademik çalışmalarını Trabzon merkezli Fransız konsolosluğu ve konsolosluk raporları üzerinde yoğunlaştıran Özgür Yılmaz, Victor Fontanier’nin konsolosluk görevlisi olarak Trabzon’dan Fransız Elçiliği ve Dışişleri Bakanlığı’yla yapmış olduğu yazışmalardan hareketle hazırlamış olduğu ayrıntılı giriş kısmı ile Fontanier’nin seyahatnamesine dair farklı bir yaklaşım getirmekte. Yılmaz, Fontanier’nin seyahatnamesi ile resmi yazışmaları arasında önemli benzerlikler bulunduğunu ortaya koyarak ortaya çıkışları ve içerikleri açısından seyahatname literatürünün zenginlini Fontanier’in Trabzon izlenimleri üzerinden göstermektedir.

Bien qu’étrangères à la ville, les sources ecclésiastiques permettent d’éclairer l’obscur premier siècle de Montferrand. Établie dans un réseau paroissial préexistant et rural, la ville bourgeoise et laïque suscite la convoitise des réguliers, notamment des moines de Saint-Alyre et de La Chaise-Dieu, sans parvenir à obtenir la construction d’une église paroissiale en son sein même. L’examen minutieux de la documentation diplomatique met en évidence, à côté des comtes d’Auvergne, le rôle des seigneurs de Jaligny dans l’espace où naît Montferrand au XIIe siècle.

While not originating in the town, ecclesiastical sources allow us to illuminate the obscure first century of Montferrand’s history. Settled in a pre-existing rural parish network, this middle- class and secular town became the envy of monks, in particular those of Saint-Alyre and La Chaise-Dieu, without being able to have a parish church constructed within town limits. The detailed study of diplomatic documentation highlights, in addition to Auvergne’s counts, the roles of the lords of Jaligny, in the region in which Montferrand emerges during the 12th century.

The archive of the Consulate of Tuscany in Alexandria of Egypt (1828-1860) is currently being reorganized and described in an inventory. The archival organization and the indexing allow a preliminary photograph of the Tuscan community in Alexandria, one of the most important foreign colonies in the town during the years before the unification of Italy.  The papers, preserved in the Archivio storico diplomatico of the Italian Foreign Ministry, carry the reader along a journey in the daily life of the town and in the commercial affairs of the Tuscan community. //

L’intervento di ordinamento e inventariazione dell’archivio del Consolato del Granducato di Toscana ad Alessandria d’Egitto (1828-1860), ancora in corso, consente una prima ‘fotografia’ della comunità toscana della città, una delle più numerose e importanti nel periodo che precede l’Unità d’Italia. Le carte, conservate  presso l’Archivio storico diplomatico del Ministero degli affari esteri,  accompagnano il lettore in un viaggio nella vita quotidiana della città,  nei commerci e negli affari dei sudditi toscani.