İnsan Felsefesi

İnsan sorunu, özellikle kişiliği olan insan, kişi olarak insan sorunu Scheler'in felsefesinin merkez noktasını oluşturur. Ancak onun kişi olarak insan anlayışı özellikle Aydınlanma ve Kant'ın tek yanlı olarak yalnızca akla dayanan insan anlayışının karşısında yer alır.

Özgürlük kavramı, Kant’ın pratik felsefesine damga vurmuş önemli bir kavramdır. Özgürlüğe tutkun bir düşünür olan Kant, bir toplumun ilerlemesinin o toplumdaki özgürlüğün ne ölçüde yayılıp geliştiğine bağlı olduğunu belirterek özgürlüğü insan türünün ve tarihinin başat idesi olarak belirlemiştir. Kant gerek etik gerekse politik görüşlerinde, özgürlüğü kendisine ölçü olarak alarak görüşlerini bu kavram çerçevesinde geliştirmiştir. Kant ahlak metafiziğini etik ve hukuk olarak ikiye ayırırken hem etik hem de hukuk alanında özgürlüğü temele yerleştirmiştir. Kant’ın felsefesinde özgürlük kavramı, onun ahlak felsefesinden hukuk ve politik felsefesine doğru bir gelişim göstermiştir.  Özgürlüğü ahlaksal bağlamda isteme ile ilgisinde, hukuksal alanda ise eylemlerimizle ilgisinde ele Kant, özgürlüğün her iki alanda da nasıl gerçekleştiğini aydınlatmaya çalışmıştır. Ahlak alanında özgürlüğü içsel anlamda ele alan Kant, ahlaki özgürlük görüşünü ahlak yasası bağlamında ele alıp temellendirmiştir. Ahlak yasası dışarıdan bir zor ve dayatma olmaksızın kişinin kendi aklının koyduğu bir yasadır ve kişinin istemelerini bu yasaya göre belirlemesi kişinin içsel özgürlüğünü oluşturmaktadır. Hukuk alanına gelindiğinde ise özgürlük içsel alanla ilgili olmayıp kişinin başkalarını etkileyen davranışlarıyla, yani kişinin eylemlerinin dışsal ve hukuksal boyutuyla ilgilidir ve hukuksal alan her zaman bir dışsal zorlamayı da beraberinde getirir. İçsel özgürlük dışsal hiçbir zorlamayı barındırmazken, dışsal özgürlük ise belli bir düzeyde zorlamaya dayanmak zorundadır. Bu çalışmada, Kant’ın bahsettiği bu iki tür özgürlük görüşünün neliğini ve bunların birbiriyle ilgisini ortaya koymak amaçlanmaktadır.

Öz: Kültür, kendisini meydana getiren öğelerin çeşitliliği ve değişkenliği göz önüne alındığında özünde ne olduğunun ortaya konması oldukça zor bir kavram olarak görünmektedir. Ancak bugün karşılaşılan kültür sorunları, kültürün ne olduğu sorununu yeniden öne çıkarmaktadır. Kültürün ne olduğu üzerine yoğunlaşan kültür felsefesinin 20. yüzyıldaki önemli temsilcilerinden Ernst Cassirer de bu soruna odaklanan eserler kaleme almıştır. Cassirer, kendinden önceki filozoflar gibi kültürün farklı öğelerini de kapsayacak tözcü bir açıklama yerine, işlevsel bir açıklamanın gerekliliğine işaret etmiştir. Cassirer'e göre kültürün neliği öncelikle insanın ne olduğunun anlaşılmasına dayanmaktadır. Bu sebeple Cassirer ilkin insanın ne olduğunu açıklar. Cassirer'e göre insan, hayvandan farklı olarak doğuştan simgesel dizgeye sahiptir. İnsan, doğadan aldığı uyarıcılara simgesel tepkiler verir. Tüm kültür öğelerini de insanın simgesel/sembolik dizgesiyle açıklayan Cassirer, kültürü değişimlerine ve çeşitliliğine karşın uyumlu bir bütünlük olarak değerlendirir. Cassirer'in kültür felsefesine getirdiği görüşler bu makalede analiz edilip değerlendirilmiş, kültür felsefesi sorunlarının çözümüne katkısı sorgulanmıştır. Anahtar Kavramlar: Kültür, kültür felsefesi, Cassirer, insan, sembolik insan. Abstract: Culture, therefore is the diversity and variability of items that constitute itself, in essence to reveal what seems to be a concept quite difficult. Today, however, culturel issues that may be encountered, again puts in front the issue of culture is what. The most important philosopher of the philosophy of culture in the century of 20. is Ernst Cassirer, wrote books focusing in this issue. Cassirer pointed out the necessity of a functional description, instead of a substantial description which covering different elements of culture, the philosophers made before him. For Cassirer, the issue of what culture is primarily based to understand of what is human. Hence Cassirer explains what is human first. According to Cassirer, human has an inherent symbolic system different from the animal. Human gives symbolic responses to stimulants which received from the nature. Cassirer explains all of the items of culture with human's symbolic system and he

Aktif Düşünce Yayınları, Ankara 2014, 2016
İnsanoğlu felsefe ile varlığın özünü, temelini ve anlamını sorgular. Geçmiş, şimdi ve gelecek arasındaki bağı ve ilişkiyi tefekkür eder. Evrendeki yerini fark etmeye çalışır. Niçin dünyaya geldiğini ve neyi gerçekleştirmek durumunda olduğunu veya kendi özgür iradesiyle, kendisine bir davranış ilkesi belirleyip belirleyemeyeceğini, ahlâklı, ilkeli ve tutarlı olmakla olmamak arasındaki seçimi, ikiliği ve çatışmayı yaşar ve bütün bunlarla hesaplaşır. Böylece felsefece yaşanan hayat; olabildiğince hesabı verilmiş veya verilebilecek olan bir hayattır. Bilinçlenmeye bir davettir.

4 Ocak 2020 tarihinde Maruf Vakfı tarafından organize edilen “İnsan Nedir?” başlıklı konferans Tahsin Görgün tarafından gerçekleştirildi. Konferans İslam iktisadı ve finansı bölümünde yüksek lisans yapan öğrencilerin disiplinler arası düşünebilmesine katkı sağlamak amacıyla düzenlendi. İnsanın kainattaki konumunu doğru anlamlandırıp, doğru analiz edebilmek sosyal bilimciler için önemlidir. Bilhassa pozitivist paradigmanın etkilerinden kurtulup iktisatla felsefe arasındaki ilişkiyi güçlendirerek insanı daha bütüncül, daha doğru anlamlandırmaya katkı sağlaması açısından gerçekleştirilen konferans özgün ve fayda sağlayıcı nitelikteydi.

İnsan, biyopsişik bir özelliğe sahip olduğu için felsefe ve eğitim yaşamında önemli bir yere sahiptir. Çünkü insan eğitilebilen ve kendisine biçim verilebilendir. Burada söz konusu olan ve eğitilebilen insandır. Doğuştan insanın öğrenme ve bilme isteği onu doğaya açmıştır;  o, nesnelere karşı gözünü kapatamaz. İnsan eğitim olanağıyla eğilip bükülebilen ve biçim kazanabilendir. Ancak verilen öğretim, öğrenen tarafından alınabiliyorsa o zaman eğitim gerçekleşmiş olacaktır. İnsana form kazandıran olanak eğitimdir. Felsefi antropolojinin bütüncül bakışına göre “eğitimin doğumdan başlayarak ölümüne kadar geçen süre içinde insana bir form kazandırabilme, insanı, yaşamı ve toplum içindeki yerini, anlamını değerlendirebilmesi, geçmiş-şimdi-gelecek arasındaki birlikteliği, bütünlüğü tarih bilinci ile yeniden kurması ve insan eylemlerinin, başarılarının bir bütünü, bir sentezi olduğunu”  söylenmektedir.
Eğitim-öğretimin temel başarısı hem içinde bulunan çağa hem de gelecek çağlara modern çalışmalarla ulaşılır. “Grek kültürünün ‘kendini bil’ ilkesi, ahlaki öğüdün ‘haddini bil’ ilkesinden başkaydı ve Avrupalının kendini yenilemesinin eğitimde çıkış noktasıydı. Kendisini karşısına alarak incelemeye başlıyor; bitmez tükenmez sorular soruyor. Bireyoluş atılımıyla genelin, insan biliminin yolunu açıyor. Sokrates’in halk arasında başlattığı, düşünceyi açıkça söyleme, sabırla dinleme ve sorunları deşerek tartışma özgürlüğü, benimseme-geliştirme pedagojisinin ilk büyük örneğiydi.”  Eğitimin var olanla olması gerekeni birleştiren bir bağının olması son derece önemlidir. Oluşturulan bu bağın gelecek kuşakları şimdiden hazırlaması eğitim kurumunun başlıca sorumlulukları arasındadır.
O hâlde çağdaş bir eğitim modeli için bireyler; ilköğretimden başlayarak bedensel, zihinsel ve sosyal yetenekler çerçevesinde bir bütün olarak geliştirilmelidir. Bireyin sosyal, sportif, sanatsal ve yaratıcı yönleri dikkate alınmalıdır. Dolayısıyla onun farklı yönleri göz önüne alınarak, bu yönler ön plana çıkarılmalıdır. Çünkü eğitim kurumları bireye bilgi vermesi konusunda önemli bir yere sahiptir.
Bu bağlamda öğretim planları ve programları bu bağlamda yapılmalıdır. Kişi, araştırmacı ve eleştirel bir yaklaşımla eğitilmelidir. “Eğitimde eleştiri yeteneğinin geliştirilmesinin önemi büyüktür. Bilgiye eleştirel katkı, kavramlara taze içerikler kazandırmak, başarı için bir olması gerektir. Her ulusal eğitimin olanla olması gerekeni kaynaştıran bir ideal oluşturması, izlemesi ve uygulaması, kuşakların geleceğinin şimdide hazırlanması için başlıca sorumluluktur.”  Bütün bu tespitlerle birlikte çağdaş eğitimde şunu gözden kaçırmamak gerekir; niceliksel büyümeye niteliksel (kalite) büyüme de eşlik etmelidir. Bu niteliksel kalite konusunda ise Yükseköğretim Kuruluna, üniversitelere, Millî Eğitim Bakanlığı’na, sivil toplum kuruluşlarına ve kanaat önderlerine (filozoflara) büyük bir iş düşmektedir.