Barii

Barii (Ba — barium latinan kelel) om 56nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om kahtendes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — kahtenden gruppan päalagruppas, IIA), tabluden kudendes periodas.

Element om levitadud londuses keskmäras. Mülünd Man kores — 425 grammad tonnas, merivedes — 13 mg/L. Ročiž-saksalaine Karl Vil'hel'm Šeele-himik märiči vl 1774, miše barijan hapanduz mülütab ut elementad. Vl 1808 anglijalaine Hemfri Devi-himik sai puhtast barijad ezmäižen kerdan.

Ristitun keskmäine organizm mülütab 20..22 mg barijad, sišpäi ühesa kümnendest om luiš i hambhiš, kaikiš korktemb koncentracii om päaivoiš, sil'miš, lihasiš i pärmas. Barijan solad oma travijad. Metalližen barijan kontakt nahkanke i nälömakahidenke südäipindoidenke kucub himižid poltatesid.

Barii om pehmed tagokaz hobedaižvauged muglmametall. Kristalline segluz om kubine mülükeskustoittud.

Atommass — 137,327. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 3,5 g/sm³. Suladandlämuz — 1000 K (727 C°). Kehundlämuz — 2118 K (1845 C°).

Londuseline barii kogoneb seičemes izotopaspäi, kuz' oma stabiližed: ¹³⁰Ba (0,11 %, T_½=(0,5−2,7)×10²¹ vot, kändase ksenonaks), ¹³²Ba (0,1 %), ¹³⁴Ba (2,42 %), ¹³⁵Ba (6,59 %), ¹³⁶Ba (7,85 %), ¹³⁷Ba (11,23 %), ¹³⁸Ba (71,7 %). Tetas 33 ratud radioaktivišt izotopad 114..129, 131, 133, 139..153 atommassanke, i kümne izomärad. Niiden kesken kaikiš hätkembad oma ¹³³Ba-izotop 10,5 vot pol'čihodamižen pordonke, barii-140 (T_½=12,75 päivest) i ¹³¹Ba (11,5 päivest). Radioaktivižed izotopad kändasoiš cezijaks vai lantanaks päpaloin, mugažo ksenonaks i cezijaks (nomerad 114..116, 118, 119, 121), cezijaks, jodaks i ksenonaks (nomer 117).

Metall om aktivine himižešti lujas, i sikš ei voi löuta barijad londuses puhthas olendas. Pidadas metallišt barijad karasinas vai parafinas. Muigotandmärad: +2 (tobjimalaz), +1. Endištab äjiden metalloiden hapandusid, galogenidoid i sul'fidoid metalloihesai. Süttub da palab il'mas penen lämbitamižen jäl'ghe.

Reagiruib vedenke teravas säten barijan gidrohapandust:

${\displaystyle {\mathsf {Ba+2H_{2}O\rightarrow Ba(OH)_{2}+H_{2}\uparrow }}}$

Kävutadas barijad elektronikas (gazoiden absorbiruind vakuumelektroladimiš, titanat — kondensatoriden dielektrikaks), optikas (linzad i prizmad barijan ftoridaspäi), energetikas (barijan hapanduz, ftorid i sul'fat elektrusen himižiš purtkiš, barijan hromat — vezinikan i hapanikan samižes).

• Barii webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz barijas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (ven.)

Barii Vikiaitas