Qizil

Qizil rang — koʻrinadigan yorugʻlik spektrining uzun toʻlqin uzunligi oxirida, toʻq sariq va binafsha rangining qarama-qarshi rang hisoblanadi. U taxminan 625-740 nanometr dominant toʻlqin uzunligiga ega. Bu RGB rang modelidagi asosiy rang va CMYK rang modelidagi ikkilamchi rang (magenta va sariqdan qilingan) va koʻk rangning qoʻshimcha rangidir . Qizillar yorqin sariq — toʻq qizil va vermilliondan koʻk-qizil toʻq qizil ranggacha boʻladi va och qizil pushtidan toʻq qizil bordogacha oʻzgaradi^[1].

Red
Rang mutanosibligi
Manba	[Manba keltirilmagan]

Oxra(sariq yoki qizli tusli mineral boʻyoq)dan tayyorlangan qizil pigment tarixdan oldingi sanʼatda ishlatilgan birinchi ranglardan biri edi. Qadimgi misrliklar va mayyaliklar marosimlarda yuzlarini qizil rangga boʻyashgan; Rim generallari gʻalabalarni nishonlash uchun tanalarini qizil rangga boʻyashdi. Bu Xitoyda ham muhim rang boʻlib, u yerda avvalroq sopol idishlarni va keyinchalik saroylarning darvozalari va devorlarini boʻyash uchun ishlatilgan^[2]. Uygʻonish davrida zodagonlar va boylar uchun yorqin qizil liboslar kermes va kokineal bilan boʻyalgan. 19-asrda anʼanaviy boʻyoqlar oʻrnini bosadigan birinchi sintetik qizil boʻyoqlar paydo boʻldi. Qizil rang kommunizm va sotsializmning ramziy rangiga aylandi; Sovet Rossiyasi 1917 yildagi bolsheviklar inqilobidan keyin, 1991 yilda Sovet Ittifoqi parchalanmaguncha qizil bayroqni qabul qildi. Kommunistik Xitoy qizil bayroqni 1949 yilgi Xitoy inqilobidan keyin qabul qildi. U 1954 yilda Shimoliy Vetnam tomonidan, 1975 yilda esa butun Vetnam tomonidan qabul qilingan.

Qizil rang qonning rangi boʻlganligi sababli, u tarixan qurbonlik, xavf va jasorat bilan bogʻliq. Yevropa va Qoʻshma Shtatlardagi zamonaviy soʻrovlar shuni koʻrsatadiki, qizil ham issiqlik, faollik, ehtiros, shahvoniylik, gʻazab, sevgi va quvonch bilan bogʻliq boʻlgan rangdir. Xitoy, Hindiston va boshqa koʻplab Osiyo mamlakatlarida bu rang baxt va omadni anglatadi^{[3] :39–63}