Marta Gellxorn

Marta Ellis Gellxorn (inglizcha: Martha Ellis Gellhorn 1908-yil 8-noyabr — 1998-yil 15-fevral) amerikalik jurnalist, yozuvchi va XX asrning eng buyuk urush muxbirlaridan biri edi. U oʻzining 60 yillik faoliyati davomida sodir boʻlgan deyarli barcha yirik jahon mojarolarini yoritgan. U 1940-yildan 1945-yilgacha yozuvchi Ernest Xemingueyning uchinchi xotini edi.

Hayoti

Marta Gellxorn 1908-yil 8-noyabrda AQShning Sent-Luis shahrida tugʻilgan. Otasi Jorj Gellxorn nemis ildizlariga ega boʻlgan ginekolog, onasi Edna Fishell, ayollar huquqlarining faol himoyachisi edi. Ikkala ota-ona ham yarim yahudiy edilar. Marta bolaligidan sheʼr va hikoyalar yozadi. U 1926-yilda oʻrta maktabni tugatgan va Bryn Mar kollejida oʻqigan, ammo 1927-yilda uni tark etgan. Kollejdan soʻng u The New Republic jurnalida ishlay boshladi va keyin Yevropaga koʻchib oʻtdi.

Fransiyada u United Press International va Vogue jurnallarida ishlagan. Parijda u faylasuf va iqtisodchi Bertrand de Jouvenel bilan ish boshladi. Agar xotini ajrashishga rozi boʻlsa, u de Jouvenel bilan turmush qurgan boʻlardi^[1]. Yevropada boʻlganida u pasifistik harakatlarning muxlisiga aylandi, bu haqda keyinchalik oʻzining „What Mad Pursuit“ (1934-yil) kitobida aytib beradi.

AQShga qaytgach, Marta Gellxorn prezidentning rafiqasi Eleanor Ruzvelt bilan doʻstlashdi.^[2] Umumiy manfaatlardan tashqari, ular birinchi xonim Martaning onasi Edna Fishellni kollejdan yaxshi bilishini aniqladilar. Eleanor Ruzvelt orqali Gellxorn Garri Xopkins bilan uchrashdi, u Martani Federal Favqulodda yordam tashkiloti (FERA) uchun sharhlovchi sifatida yolladi. Prezident maʼmuriyati topshirigʻi bilan Marta Gelxorn AQSh shaharlariga borib, aholining turli qatlamlari uchun Buyuk Depressiya oqibatlari haqida bir qator insholar yozdi. Kuzatishlar natijalarini u nafaqat maqolalarida, balki „Men koʻrgan ofat“ kitobida ham taqdim etgan (inglizcha: The Trouble I've Seen, 1936-yil). Ushbu qisqa hikoyalar toʻplami Marta Gellhorn tomonidan yozilgan birinchi adabiy asar edi.

1936-yilda Florida shtatining Key West shahriga safari chogʻida Marta Ernest Xeminguey bilan uchrashdi. Ular fuqarolik urushining borishini kuzatish uchun birgalikda Ispaniyaga borishga qaror qilishdi. 1937-yilda ular Rojdestvoni Barselonada birga nishonlashdi.^[2] Toʻrt yillik munosabatlardan soʻng Ernest Xeminguey va Marta Gellxorn 1940-yil dekabr oyida turmush qurishdi.^[2] Biroq ish bilan bogʻliq doimiy sayohatlar tufayli Xeminguey unga ultimatum qoʻydi: „Siz yoki bu urushda muxbirsiz yoki mening toʻshagimdagi ayol“. 1945-yilda er-xotin ajrashishdi.^[2] Ikkinchi jahon urushidan keyin Marta Gellxorn The Atlantic Monthly jurnalida Vetnam urushi, Yaqin Sharqdagi olti kunlik urush va Markaziy Amerikadagi fuqarolar urushlarini yoritib ishladi.

1954-yilda Marta Gellxorn The Times bosh muharriri Tomas Stenli Metyuzga turmushga chiqdi. Bu nikoh 1963-yilda, Marta Gellxorn tarafdagi ish haqida bilgach, buzildi^[3]. Shundan soʻng Gellxorn nikoh institutidan butunlay hafsalasi pir boʻldi va boshqa turmushga chiqmadi.

81 yoshida u Panamaga keldi va bu yerda AQSh qoʻshinlarining bostirib kirishi haqida yozdi. 1998-yil 15-fevralda Marta Gellxorn tuxumdon saratoni bilan uzoq davom etgan kurashdan soʻng siyanid kapsulani yutib oʻz joniga qasd qildi.^[4]

Ommaviy madaniyatda

1999-yildan beri har yili Marta Gellxorn jurnalistika mukofoti topshiriladi. 2008-yil 22-aprelda Qoʻshma Shtatlarda Marta Gellxorn sharafiga pochta markasi chiqarildi. 2012-yilda Nikol Kidman Filipp Kaufmanning „Xeminguey va Gellhorn“ filmida Marta Gellxorn rolini oʻynadi.

Bibliografiya

What Mad Pursuit (1934);
The Trouble I’ve Seen (1936, 2012);
A Stricken Field (1940);
The Heart of Another (1941);
Liana (1944);
The Undefeated (1945);
Love Goes to Press: A Comedy in Three Acts (1947);
The Wine of Astonishment (1948);
The Honeyed Peace: Stories (1953);
Two by Two (1958);
The Face of War (1959);
His Own Man (1961);
Pretty Tales for Tired People (1965);
Vietnam: A New Kind of War (1966);
The Lowest Trees Have Tops (1967);
Travels with Myself and Another: A Memoir (1978, 2002);
The Weather in Africa (1978, new edition by Eland, 2006);
The View From the Ground (1989; new edition by Eland, 2016);
The Short Novels of Martha Gellhorn (1991);
The Novellas of Martha Gellhorn (1993);
Selected Letters of Martha Gellhorn (2006).

Adabiyotlar

Hardi Dorman, Anjeliya (2012). Marta Gellhorn: afsona, motiv va esdalik^[5].
Moorehead, Caroline. The Letters of Martha Gellhorn. London: Chatto & Windus, 2006. ISBN 0-7011-6952-4.
C. Moorehead. Martha Gellhorn: A Life. London: Chatto & Windus, 2003. ISBN 0-7011-6951-6.

Manbalar

↑ Moorehead 2003.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Kert, Bernice — The Hemingway Women: Those Who Loved Him — the Wives and Others, W.W. Norton & Co., New York, 1983.
↑ „I didn't like sex at all“. Salon (12-avgust 2006-yil). 26-fevral 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-fevral 2012-yil.^(ingl.)
↑ Sturges, India „John Simpson on his plan to commit suicide – and why he refuses to be an old bore“. The Daily Telegraph (10-iyul 2016-yil). 2017-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-aprel 2017-yil.
↑ Angelia Hardy Dorman. „Martha Gellhorn: Myth, Motif and Remembrance eBook“. Kindle Store.

[FOOTNOTEMoorehead2003-1] Moorehead 2003.

[Kert1-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Kert, Bernice — The Hemingway Women: Those Who Loved Him — the Wives and Others, W.W. Norton & Co., New York, 1983.

[3] „I didn't like sex at all“. Salon (12-avgust 2006-yil). 26-fevral 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-fevral 2012-yil.^(ingl.)

[4] Sturges, India „John Simpson on his plan to commit suicide – and why he refuses to be an old bore“. The Daily Telegraph (10-iyul 2016-yil). 2017-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-aprel 2017-yil.

[5] Angelia Hardy Dorman. „Martha Gellhorn: Myth, Motif and Remembrance eBook“. Kindle Store.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]