Brassica juncea
| Brassica juncea | |
|---|---|
| |
| Ilmiy tasniflash | |
| O‘simlik | |
| Yuksak oʻsimliklar | |
| Gulli oʻsimliklar | |
| Ikki urugʻpallalilar | |
| Rosids | |
| Brassicales | |
| Brassicaceae | |
| Brassica | |
B. juncea
| |
| Binar nomi | |
| Brassica juncea | |
Brassica juncea, odatda jigarrang xantal, xitoy xantal, hind xantal, bargli xantal, sharqona xantal xantal oʻsimligining bir turi.
Nav
[tahrir | manbasini tahrirlash]Brassica juncea navlarini toʻrtta asosiy kichik guruhlarga boʻlish mumkin: integrifolia, juncea, napiformis va tsatsai[1].
Integrifolia
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Guruh | Rasm | Tavsif | |
|---|---|---|---|
| bargli xantal (khuj) |
bargli xantal (khuj) |
|
Barg xantal „bambuk xantal“, „kichik gai choy“ (kíníní) va „xantal karam“ deb nomlanadi. |
| Koreya qizil xantal |
|
To‘q binafsha-qizil barglarni hosil qiladi. | |
| Yapon giganti qizil xantal (kłīkā, līngī) |
|
Gigant bargli xantal, shuningdek, „yapon xantal“, „takana“ (タカナ, línhu) deb nomlanuvchi, kuchli, oʻtkir, qalampirli taʼmga ega binafsha-qizil savoy barglariga ega. | |
| qor xantal (línín) |
Ilgari B. juncea var sifatida tavsiflangan. | ||
| jingalak bargli xantal | 
|
Ilgari B. juncea subsp integrifolia var. crispifolia sifatida tavsiflangan[2]. „Jingalak xantal“, „Amerika xantal“, „Janubiy xantal“, „Texas xantal“ va „Janubiy jingalak xantal“ deb nomlanadi. | |
| kesilgan bargli xantal | mizuna (kჟズナ, míi) |
|
Ilgari B. juncea subsp integrifolia. var. japonica sifatida tavsiflangan[2]. |
| katta petiole xantal | katta petiole xantal | 
|
|
| shoxli xantal | Ilgari B. juncea subsp integrifolia var. strumata sifatida tavsiflangan[2].
Xantal oʻsimligining poyasining markazida „shox“ bor, shuning uchun uning nomi „shoxli xantal“. | ||
| bosh xantal | bosh xantal | 
|
Ilgari B. juncea subsp integrifolia var. rugosa sifatida tavsiflangan[2]. Xantal oʻsimligi „bosh xantal“, „Swatow xantal“, „yurak xantal“ va „ dai gai choy (dígín)“ deb nomlanadi. |
Juncea
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Guruh | Rasm | Tavsif | |
|---|---|---|---|
| yogʻli xantal | kanola | 
|
B. juncea subsp.ning moyli urugʻli navlari[2] kiradi. Boshqa umumiy nomlar orasida „jigarrang xantal“, „hind xantali“ va „moyli xantal“ mavjud. Xantal oʻsimligi Hindistonda rai yoki raya deb ataladi. |
Napiformis
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Guruh | Rasm | Tavsif | |
|---|---|---|---|
| xantal ildizi | xantal ildizi | Ilgari B. juncea subsp napiformis sifatida tavsiflangan. napiformis[2]. Xantal oʻsimligi „ildizli xantal“, „katta ildizli xantal“, „tuberozli xantal“ va „sholgʻom ildizli xantal“ deb nomlanadi. | |
Tsatsai
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Guruh | Rasm | Tavsif | |
|---|---|---|---|
| koʻp qirrali xantal | koʻp qirrali xantal | Ilgari B. juncea subsp tsatsai var. multiseps sifatida tavsiflangan[2].
Umumiy nomlariga „tovuq xantal“, „koʻp xantal“ va „toʻqqiz boshli xantal“ deb nomlanadi. | |
| katta poyali xantal | zha cai (kíní) |
|
Ilgari B. juncea subsp tsatsai var. tumida sifatida tavsiflangan[2]. Poyasi mushtdek, shishgan yashil xantal oʻsimligi „katta poyali xantal“ yoki „shishgan xantal“ deb nomlanadi. |
Foydalanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oziqlanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oshxona
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ushbu xantal navining barglari, urugʻlari va poyalarini iste‘mol qilish mumkin. Oʻsimlik Afrika, Bangladesh, Xitoy, Filippin, Italiya, Hindiston, Yapon, Nepal, Pokiston, Koreya, Janubiy va Afrika-Amerika (ruh oziq-ovqat) oshxonalarida ishlatiladi. B. juncea navlari koʻkatlari va xantal yogʻi ishlab chiqarish uchun yetishtiriladi. B. juncea urugʻidan tayyorlangan xantal ziravor jigarrang xantal deb ataladi va sariq xantalga qaraganda achchiqroq ta‘mga ega[3][4].
Uning tarkibida potentsial toksin boʻlgan erusik kislota boʻlishi mumkinligi sababli, xantal yogʻini AQShga moy ko‘rinishida olib kirish taqiqlangan[5]. Biroq, xantalning efir moyi AQSh oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi tomonidan xavfsiz deb tan olingan[5]. Rossiyada bu tur xantal yogʻini ishlab chiqarish uchun yetishtiriladigan asosiy tur hisoblanadi.
Barglari afrika taomlarida ishlatiladi[6]. Oʻsimlikning barcha qismlari Nepal oshxonasida, xususan Nepalning togʻli hududlarida, Hindiston yarimorolining shimoliy qismidagi panjob oshxonasida taomlarda ishlatiladi[7].
Nepalda bu koʻkatlarni har xil goʻsht, ayniqsa echki goʻshti bilan pishirish odatiy holdir [8].
-
Lay shak, kartoshka pyuresi va qovurilgan tuxum o'simligi
-
Qovurilgan xantalli taom
-
Gat kimchi, xantal ko'katlari bilan tayyorlangan turli xil kimchi
-
Kanton uslubidagi qovurilgan xantal ko'katlari, bo'ri mevalari bilan
Yashil goʻng
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sabzavot ishlab chiqaruvchilari baʼzan yashil goʻng sifatida xantal oʻstirishadi. Uni ekishdan asosiy maqsad — ekinlar orasidagi begona oʻtlarni bostirish uchun tuproqni qoplaydigan mulch vazifasini bajarish. Agar yashil goʻng sifatida oʻstirilgan boʻlsa, xantal oʻsimliklari yetarli darajada oʻsgandan soʻng tagida kesiladi va poyasi keyingi ekin ekilgunga qadar yerda qoldiriladi. Buyuk Britaniyada yoz va kuzda ekilgan xantal oktabr oyidan boshlab kesiladi. Aprelda ekilgan xantal iyun oyida kesilishi mumkin, bu esa yozda ekilgan ekinlar uchun yerni toza tutadi[9].
-
Brassica juncea
-
Brassica juncea gullari
-
Brassica juncea
Fitoremediatsiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu xantal oʻsimligi tuproqni qoʻrgʻoshin kabi ogʻir metallarni tozalash uchun fitoremediatsiyada qoʻllanadi, chunki u bu moddalarga nisbatan yuqori tolerantlikka ega va ogʻir metallarni oʻz hujayralarida saqlaydi[10]. Xususan, Brassica juncea kadmiyni tuproqdan olib tashlashda juda foydali[11]. Ogʻir metallarni olib tashlash jarayoni oʻsimlik yigʻib olinganda tugaydi. Fitoremediatsiya tuproqlarda ogʻir metallarni kamaytirishning anʼanaviy usullariga qaraganda arzonroq va osonroq ekanligi isbotlangan[12]. Bundan tashqari, u tuproq eroziyasini kamaytirish taʼsiriga ega[10].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Sinapis alba (sobiq Brassica alba) — sariq yoki oq xantal, boshqa xantal navi
- Brassica oleracea — yovvoyi karam
- Brassica nigra — qora xantal, boshqa xantal navi
- Brassica rapa — Osiyo taomlarida ishlatiladigan koʻkatlarning tegishli oilasi
- Brassica carinata — Efiopiya xantali
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Spect, C.E. „Brassica“, . Mansfeld's Encyclopedia of agricultural and horticultural crops, 1. Engl. Hanelt: , Berlin: Springer, 2001 — 1453‒1456-bet. ISBN 3-540-41017-1.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Wiersema, John H.. World Economic Plants: A Standard Reference, 2nd, Boca Raton, Florida: CRC Press, 2013 — 112-bet. ISBN 978-1-4398-2142-8. Qaraldi: 2018-yil 20-fevral.
- ↑ Sakorn, P.; Rakariyatham, N. (June 13, 2012). "Biodegradation of glucosinolates in brown mustard seed meal (Brassica juncea) by Aspergillus sp. NR-4201 in liquid and solid-state cultures.". Biodegradation 13 (6): 395–9. doi:10.1023/A:1022851129684. PMID 12713131.
- ↑ Polistico, Edgie. Philippine Food, Cooking, & Dining Dictionary. Anvil Publishing, Inc., 2017. ISBN 9786214200870.
- ↑ 5,0 5,1 „Detention Without Physical Examination of Expressed Mustard Oil“. US Food and Drug Administration (2011-yil 18-mart). 2016-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 1-fevral.
- ↑ Grubben, G. J. H. & Denton, O. A. (2004) Plant Resources of Tropical Africa 2. Vegetables. PROTA Foundation, Wageningen; Backhuys, Leiden; CTA, Wageningen.
- ↑ Chandrassekaran, V. K.. „Flavour of Punjab“. The Hindu (2013-yil 24-fevral). 2013-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 6-mart.
- ↑ Ghawi, S. K.; Shen, Y; Niranjan, K; Methven, L (2014). "Consumer acceptability and sensory profile of cooked broccoli with mustard seeds added to improve chemoprotective properties". Journal of Food Science 79 (9): S1756–62. doi:10.1111/1750-3841.12556. PMID 25156799.
- ↑ „Mustard Green Manure Seeds“. greenmanure.co.uk. 2018-yil 28-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 28-fevral.
- ↑ 10,0 10,1 The plant family Brassicaceae contribution towards phytoremediation Naser A. Anjum: . Dordrecht: Springer, 2012. ISBN 9789400739130.
- ↑ Schneider, Thorsten; Haag-Kerwer, Angela; Maetz, Mischa; Niecke, Manfred; Povh, Bogdan; Rausch, Thomas; Schüßler, Arthur (September 1999). "Micro-PIXE studies of elemental distribution in Cd-accumulating Brassica juncea L". Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms 158 (1–4): 329–334. doi:10.1016/S0168-583X(99)00356-0.
- ↑ Lone, M. I; He, Z. L; Stoffella, P. J; Yang, X. E (2008). "Phytoremediation of heavy metal polluted soils and water: Progresses and perspectives". Journal of Zhejiang University Science B 9 (3): 210–220. doi:10.1631/jzus.B0710633. PMID 18357623. PMC 2266886. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2266886.