Муса Җәлил һәйкәле (Казан, 1966)

Һәйкәл
Муса Җәлилгә һәйкәл
Муса Җәлилгә һәйкәл
Урын	Казан, Беренче май мәйданы
Сынчы	В.Е. Цигаль, Л.Г. Голубовский
Төзелеш датасы	1966 ел
Халәт	Калып:Культурное наследие РФ 4
Материал	монолит гранит
[[:commons:Category: Musa Dzhalil monument (Kazan) Викиҗыентыкта|Муса Җәлилгә һәйкәл]] Викиҗыентыкта

Муса Җәлил һәйкәле - Татарстанның Казан шәһәре Беренче май мәйданында урнашкан, татар шагыйре Муса Җәлилгә багышланган һәйкәл.

Һәйкәл скульпторы — В.Е.Цигаль, архитекторы — Л.Г.Голубовский. Куелу вакыты - 1966 ел.

1966 елның 3 ноябренда Казанның 1 Май мәйданында (Казан кирмәненең Спас манарасы алдында уң якта, ТР милли музее каршында) каһарман-шагыйрьнең 60 еллыгына урнаштырылган. Скульптор В.Е. Цигаль, архитектор Л.Г. Голубовский.

Һәйкәл 3 төп өлештән торучы архитектура — киңлек комплексыннан тора: мәйдан (стилобат), скульптура һәм гранит дивар. Скульптура аслыктан 8 метрга өскә күтәртелгән. Көнбатыш яктан һәйкәлгә киң гранит баскыч илтә. Композиция үзәгендә мәйданның кечерәйтелгән күчермәсе булган чәчәклек утыртылган. Ян-якта ялтыратылган (полировкаланган) граниттан эскәмияләр куелган. Монументның трапеция формасында эшләнгән гранит мәйданчыгы җир өслегеннән күтәртелгән.

Скульптура белән бербөтен хасил итүче бронза аслыкта факсимиле култамгасы «М. Җәлил» ясалган.

Җәлил фигурасында тыелгысыз ашкыну сурәтләнгән. Көрәшче шагыйрь үзен чорнаган тышаулардан котылырга тели. Горур чөелгән баш, киерелгән иңбашлар, буйсынмас ихтыярлы күз карашы батырлык, әхлакый көч, каһарманлык турында сөйли.

Скульптура артында мәйданчыкта гранит блоклардан дивар күтәртелгән. Анда стильләштерелгән карлыгачлар сурәте һәм Җәлил шигырьләреннән русча һәм татарча 3 өзек бирелгән. Беренчесе — «Пел я, весеннюю свежесть почуя, Пел я, вступая за Родину в бой». Икенчесе — «Лишь в свободе жизни красота! Лишь в отважном сердце вечность есть!». Өченчесе — «Жизнь моя песней звенела в народе, Смерть моя песней борьбы прозвучит».

1995 елда гранит диварда Кормашев-Җәлил төркеме әгъзаларының (җәлилчеләр) барельефлары эшләп куела. Авторы – В. Цигаль.

Елга ике мәртәбә һәйкәл янында шагыйрьне һәм аның көрәштәшләрен исә алалар^[1].

к·б·ү Муса Җәлил
Урыннар	• Мостафа  • «Хөсәения»  • Ксения гимназиясе  • Горький урамы, 17  • Ершов урамы, 2/1  • «Татарстан» гәҗите мөхәрририяте бинасы  • Матбугат йорты  • Татар опера студиясе  • Мәскәү хәрби-сәяси училищесы  • Моабит төрмәсе  • Плетцензее төрмәсе
Басмалар	• Кызыл йолдыз  • Кечкенә иптәшләр  • Октябрь баласы  • «Кызыл Татарстан»  • Коммунист  • Отвага
Әсәрләр	• Хат ташучы  • Илдар  • Алтынчәч  • Моабит дәфтәре
Даирәсе	Төхфәт Ченәкәй (остазы, дусты)  • Хәдичә Җәлил (сеңлесе)  • Рауза Хисмәтуллина (язылышмаган хатыны)  • Альберт Җәлилов (улы)  • Зәкия Садыйкова (язылышмаган хатыны)  • Люция Җәлилова (кызы)  • Әминә Җәлилова (хатыны)  • Чулпан Җәлилова (кызы)  • Маһинур Фәйзуллина (биограф)  • Лилиан Наврозашвили (оныгы)  • Җәлилчеләр
Хәтер	Урамнар (Казан  • Чаллы  • Минзәлә  • Бөгелмә  • Белорет  • Ишембай  • Алабуга  • Күмертау  • Стәрлетамак  • Учалы)  • Һәйкәлләр (Казан (1960)  • Казан (1966)  • Чаллы  • Түбән Кама  • Мәскәү (2008)  • Мәскәү (2012)  • Санкт-Петербург  • Тосно  • Үләнкүл  • Чиләбе  • Ырынбур  • Мостафа  • Әсәкәй  • Екатеринбург  • Серов  • Күкчәтау  • Үскәмән • Якутск  • Симәй  • Барда  • Курган  • Бишкәк  • Минзәлә  • Маляевка  • Әстерхан  • Җәлил  • Бәгәрәктамак)  • Музейлар ( Казан  • Минзәлә  • Мостафа  • Карадуган  • Җәлил  • ) Башкалар ( бистә  • театр  • опера  • көллият  • премия)

Казанның истәлекле урыннары