1957 Türkiye genel seçimleri
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Türkiye Büyük Millet Meclisinin 610 sandalyesi için Çoğunluk için gereken 306 sandalye | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kayıtlı | 12.078.623 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Katılım | %76,6 ( 12,1) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Her seçim bölgesinden birinci çıkan partiye göre seçim sonuçlarını gösteren harita | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Seçimden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinin sandalye dağılımı | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
1957 Türkiye genel seçimleri, 27 Ekim 1957 tarihinde TBMM 11. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.
Seçim öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]1954 Türkiye genel seçimlerinde yüzde 58,4 oranında oy alan Demokrat Parti (DP) 541 milletvekilliğinin 503'ünü kazanmıştı. DP'nin ikinci iktidar döneminde (1954-57), iktidar ile muhalefet arasındaki ilişkiler gerginleşti; DP iktidarı, gerek gösterdiği otoriterleşme eğilimi, gerek ekonomik durumun ağırlaşması nedeniyle kendisine karşı giderek artan muhalefeti, meclis çoğunluğuna dayanarak aldığı kanuni tedbirlerle susturmayı hedefledi. Başta basın ve muhalif partiler olmak üzere yargı, üniversite, sendika gibi kurumlara karşı alınan kısıtlayıcı tedbirler, muhalif partilerin iktidara karşı iş birliği çalışmaları yapmasına neden oldu.[1]
DP'nin bu dönemdeki politikaları yalnızca muhalefetle ilişkilerinin gerilmesinden ibaret olmadı. Parti içinde baş gösteren anlaşmazlıklar partinin bölünmesi ve 20 Aralık 1955'te Hürriyet Partisinin (HP) kurulmasıyla sonuçlandı. Meclis içinde önemli bir muhalefet partisi görünümü çizen Hürriyet Partisi, kendisine daha sonra katılan DP milletvekilleriyle birlikte, meclisteki üye sayısının Cumhuriyet Halk Partisinin (CHP) üye sayısını geçmesi üzerine ana muhalefet partisi konumuna yükseldi. Başta DP'nin muhalefete karşı tutumu olmak üzere birçok konuda CHP'yle birlikte iktidara karşı tavır aldı.
Aralarındaki siyasi görüş farklılıklarına rağmen, 1957 yazında muhalefetteki üç partinin (CHP, Cumhuriyetçi Millet Partisi (CMP) ve HP) liderlerinin ortak bir seçim stratejisi belirleme çabalarının sonucu olarak 4 Eylül tarihinde yayınladıkları bildirgede kendilerine verdikleri isimle "Muhalefet Cephesi" Türkiye tarihinin ilk resmi seçim iş birliği platformuydu.[2] Karşısında geniş bir cephenin oluştuğunu gören DP hükûmeti, meclisten seçim ittifakını yasaklayan bir yasa geçirdi. (11 Eylül 1957 tarih ve 7053 Sayılı Kanun) Böylece, siyasi partiler her ilde ayrı listeler çıkarmaya mecbur bırakıldı. Siyasi parti listelerinden müstakil adaylık yasaklandı. Yine, bir partiye mensup bir kişinin başka partiden aday olması da yasaklandı.[2]
Mayıs 1958'de yapılması gereken seçimler, 4 Eylül 1957 günü DP tarafından erken seçim kararı alınmasıyla 27 Ekim 1957'de düzenledi. TBMM'nin 11 Eylül'de aldığı seçimleri yenileme kararı, 17 Eylül'de Resmi Gazetede yayınlandı.[3]
9 Eylül'de seçim kanununa konulan ek maddeye göre, seçimde 1955 nüfus sayımı esas alındı, ancak 1957 seçimlerinde seçilecek milletvekili sayısı, 1954 seçimlerinde her seçim çevresi için belirlenmiş olan milletvekili sayısından aşağı olamayacaktı. Bu hesaba göre, 1957 seçimlerinde 67 ilde toplam 610 milletvekili seçilecekti.
DP ve CHP 67 ilin tümünde, CMP Hakkâri ve Tunceli hariç 65 ilde, HP 56 ilde seçime katıldı. 1954'te kurulan ve genel başkanlığını Hikmet Kıvılcımlı’nın yaptığı Vatan Partisi sadece İstanbul ve İzmir’de aday gösterdi. Türkiye Köylü Partisi seçimlere katılmadı.
1954 seçimlerinin hemen ardından ilçeye dönüştürülen Kırşehir ili; 9637 sayılı, 19 Haziran 1957 ilan tarihli ve 12 Haziran 1957 kabul tarihli Resmî Gazete'de "Nevşehir Vilayetine Bağlı Kırşehir Kazasında Kırşehir Adı ile Yeniden Bir Vilayet Kurulmasına Dair Kanun" ile tekrar il yapıldı.[4] 1954 seçimlerinin ardından kurulan Adıyaman, Nevşehir ve Sakarya illeriyle il sayısı 67 oldu.
Seçim günü radyonun seçim sonuçlarını 14.30'dan itibaren yayınlaması, muhalefetin tepkisine neden olmuş ve bu konuyu CHP çeşitli vesilelerle birkaç kez Meclis gündemine taşımıştır.[5]
Sonuçlar
[değiştir | kaynağı değiştir]1954 seçimlerine göre oyları gerileyen DP, buna rağmen oyların 48,6'sını alarak kazandığı 424 milletvekilliğiyle iktidarını korudu. Bu seçimde muhalefet partilerinin toplam oyları ilk kez DP'nin üzerine çıktı.
Tek dereceli liste usulü çoğunluk sisteminin uygulandığı seçimler sonucunda, DP 44 ilde tam liste halinde, 3 ilde karma listeler içinde, CHP 18 ilde tam liste halinde, 3 ilde karma listeler içinde, CMP ve HP de birer ilde tam liste halinde milletvekilliklerini kazandı.
1957 genel seçimlerinin sonuçları:[6]
| Toplam Sandık | |
| Toplam Seçmen | 12.078.623 |
| Toplam Kullanılan Oy | 9.250.949 |
| Toplam Geçerli Oy | |
| Katılım Oranı (%) | 76,6 |
| Milletvekili Sayısı | 610 |
| Parti | Genel Başkan | Oy | % | +/– | Sandalye | +/– | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Demokrat Parti | Adnan Menderes | 4.497.811 | 48,6 | 9,8 |
424* | 79
| |
| Cumhuriyet Halk Partisi | İsmet İnönü | 3.825.267 | 41,4 |  6,3 |
178* | 147
| |
| Cumhuriyetçi Millet Partisi | Osman Bölükbaşı | 604.087 | 6,5 | 1,2 |
4 | 1
| |
| Hürriyet Partisi | Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu | 321.471 | 3,5 | — | 4 | — | |
| Bağımsızlar | 1.850 | 0 | 0,6 |
0 | 3
| ||
| Vatan Partisi | Hikmet Kıvılcımlı | 463 | 0 | — | 0 | — | |
| Toplam | 9.250.949 | 100,00 | 610* | 75
| |||
(*) İki farklı seçim bölgesinden seçilen adaylar nedeniyle DP'nin milletvekili sayısı 421, CHP'nin 173 ve TBMM 11. dönemi milletvekili sayısı 602 olmuştur.
İllere göre oy dağılımı
[değiştir | kaynağı değiştir]| İl | MV Sayısı | DP | % | CHP | % | CMP | % | HP | % | Bağ | % | VP | % | Toplam |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Adana | 16 | 96.197 | 42,4 | 125.040 | 55,1 | 4.897 | 2,2 | 695 | 0,3 | - | - | - | - | 226.829 |
| Adıyaman | 5 | 37.868 | 49,8 | 28.684 | 37,7 | 253 | 0,3 | 9.236 | 12,2 | - | - | - | - | 76.041 |
| Afyonkarahisar | 10 | 72.811 | 48,1 | 45.271 | 29,9 | 33.195 | 21,9 | - | - | - | - | - | - | 151.277 |
| Ağrı | 5 | 29.079 | 50,2 | 24.028 | 41,5 | 4.851 | 8,4 | - | - | 22 | 0 | - | - | 57.980 |
| Amasya | 6 | 42.922 | 46,3 | 41.877 | 45,2 | 6.853 | 7,4 | 1.095 | 1,2 | - | - | - | - | 92.747 |
| Ankara | 22 | 145.836 | 37,4 | 178.844 | 45,8 | 52.250 | 13,4 | 13.412 | 3,4 | 23 | 0 | - | - | 390.365 |
| Antalya | 9 | 65.698 | 51,2 | 52.358 | 40,7 | 1.419 | 1,1 | 9.065 | 7,1 | - | - | - | - | 128.540 |
| Artvin | 5 | 31.180 | 49,7 | 25.063 | 40,0 | 379 | 0,6 | 6.104 | 9,7 | - | - | - | - | 62.726 |
| Aydın | 10 | 109.947 | 60,8 | 62.981 | 34,8 | 3.960 | 2,2 | 4.073 | 2,3 | - | - | - | - | 180.961 |
| Balıkesir | 15 | 143.724 | 54,7 | 92.053 | 35,1 | 4.266 | 1,6 | 22.561 | 8,6 | - | - | - | - | 262.604 |
| Bilecik | 4 | 31.751 | 48,8 | 26.686 | 41,0 | 2.090 | 3,2 | 4.545 | 7,0 | - | - | - | - | 65.072 |
| Bingöl | 3 | 13.219 | 38,5 | 11.635 | 33,9 | 2.209 | 6,4 | 1.200 | 3,5 | 3.665 | 17,8 | - | - | 31.928 |
| Bitlis | 3 | 19.750 | 60,9 | 12.136 | 37,4 | 402 | 1,2 | 137 | 0,4 | - | - | - | - | 32.425 |
| Bolu | 8 | 70.223 | 54,1 | 49.932 | 38,5 | 9.598 | 7,4 | - | - | 14 | 0 | - | - | 129.767 |
| Burdur | 4 | 20.460 | 33,4 | 19.218 | 30,6 | 208 | 0,3 | 22.438 | 35,7 | - | - | - | - | 62.324 |
| Bursa | 14 | 156.590 | 58,1 | 78.061 | 29,0 | 14.345 | 5,3 | 20.296 | 7,5 | 194 | 0 | - | - | 269.486 |
| Çanakkale | 8 | 75.687 | 55,8 | 48.298 | 35,6 | 5.835 | 4,3 | 5.847 | 4,3 | - | - | - | - | 135.667 |
| Çankırı | 6 | 28.533 | 35,5 | 30.177 | 37,5 | 19.786 | 24,6 | 1.986 | 2,5 | - | - | - | - | 80.482 |
| Çorum | 10 | 71.068 | 45,5 | 53.407 | 34,2 | 27.786 | 17,8 | 3.956 | 2,5 | - | - | - | - | 156.217 |
| Denizli | 9 | 78.589 | 51,1 | 68.352 | 44,4 | 2.095 | 1,4 | 4.785 | 3,1 | - | - | - | - | 153.821 |
| Diyarbakır | 9 | 56.309 | 49,2 | 33.820 | 30,1 | 900 | 0,8 | 22.466 | 20,0 | - | - | - | - | 113.495 |
| Edirne | 6 | 55.269 | 53,2 | 38.686 | 37,3 | 6.873 | 6,6 | 2.992 | 2,9 | - | - | - | - | 103.820 |
| Elazığ | 6 | 34.433 | 41,8 | 36.630 | 44,4 | 3.065 | 3,7 | 8.293 | 10,1 | - | - | - | - | 82.421 |
| Erzincan | 6 | 19.611 | 41,8 | 34.305 | 48,4 | 6.593 | 9,3 | 401 | 0,6 | - | - | - | - | 60.910 |
| Erzurum | 13 | 80.990 | 50,2 | 52.090 | 32,3 | 22.061 | 13,7 | 6.124 | 3,8 | - | - | - | - | 161.265 |
| Eskişehir | 8 | 68.676 | 52,1 | 48.972 | 37,1 | 6.419 | 4,9 | 7.875 | 6,0 | - | - | - | - | 131.942 |
| Gaziantep | 10 | 70.848 | 48,0 | 69.762 | 47,3 | 2.294 | 1,6 | 4.613 | 3,1 | - | - | - | - | 147.517 |
| Giresun | 8 | 55.645 | 43,9 | 53.854 | 42,5 | 12.548 | 9,9 | 4.594 | 3,6 | - | - | - | - | 126.641 |
| Gümüşhane | 6 | 38.074 | 47,8 | 39.416 | 49,5 | 980 | 1,2 | 1.151 | 1,5 | - | - | - | - | 79.621 |
| Hakkâri | 1 | 13.068 | 67,8 | 5.907 | 30,7 | - | - | 294 | 1,5 | - | - | - | - | 19.269 |
| Hatay | 9 | 60.617 | 45,5 | 62.562 | 46,9 | 2.653 | 2,0 | 7.503 | 5,6 | - | - | - | - | 133.335 |
| Isparta | 5 | 36.179 | 44,1 | 26.050 | 31,7 | 575 | 0,7 | 19.265 | 23,5 | - | - | - | - | 82.069 |
| İçel | 9 | 67.205 | 47,0 | 63.075 | 44,1 | 2.032 | 1,4 | 10.754 | 7,5 | - | - | - | - | 143.066 |
| İstanbul | 39 | 315.967 | 52,7 | 249.097 | 40,5 | 25.779 | 4,3 | 15.325 | 2,5 | 60 | 0 | 130 | 0 | 606.358 |
| İzmir | 22 | 217.677 | 55,8 | 166.661 | 40,8 | 4.814 | 1,2 | 8.768 | 2,3 | 9 | 0 | 69 | 0 | 397.998 |
| Kars | 12 | 56.742 | 36,8 | 90.368 | 58,6 | 1.161 | 0,8 | 6.068 | 3,9 | 6 | 0 | - | - | 154.345 |
| Kastamonu | 10 | 69.027 | 44,7 | 62.343 | 40,4 | 18.326 | 11,9 | 4.824 | 3,1 | - | - | - | - | 154.520 |
| Kayseri | 11 | 77.790 | 48,9 | 68.674 | 43,2 | 9.298 | 5,9 | 3.581 | 2,1 | - | - | - | - | 159.343 |
| Kırklareli | 6 | 49.417 | 53,2 | 36.013 | 38,8 | 3.319 | 3,6 | 4.204 | 4,5 | 2 | 0 | - | - | 92.955 |
| Kırşehir | 4 | 15.460 | 25,4 | 6.973 | 11,3 | 38.422 | 63,1 | - | - | - | - | - | - | 60.855 |
| Kocaeli | 5 | 49.517 | 50,7 | 38.300 | 39,2 | 5.727 | 5,9 | 4.047 | 4,2 | - | - | - | - | 97.591 |
| Konya | 21 | 137.709 | 44,3 | 127.132 | 40,9 | 32.501 | 10,4 | 13.727 | 4,4 | - | - | - | - | 311.069 |
| Kütahya | 8 | 73.429 | 51,7 | 43.881 | 30,9 | 16.484 | 12,0 | 7.761 | 5,5 | - | - | - | - | 141.555 |
| Malatya | 9 | 39.229 | 32,8 | 78.175 | 65,3 | 847 | 0,7 | 1.483 | 1,2 | - | - | - | - | 119.734 |
| Manisa | 14 | 139.896 | 56,9 | 81.714 | 33,2 | 6.055 | 2,5 | 18.422 | 7,5 | - | - | - | - | 246.087 |
| Maraş | 9 | 45.890 | 42,1 | 49.252 | 45,2 | 13.922 | 12,8 | - | - | - | - | - | - | 109.064 |
| Mardin | 8 | 48.379 | 46,3 | 55.571 | 53,1 | 651 | 0,6 | - | - | - | - | - | - | 104.601 |
| Muğla | 7 | 60.321 | 58,6 | 47.305 | 39,4 | 1.201 | 1,2 | 912 | 0,9 | - | - | - | - | 109.739 |
| Muş | 4 | 19.360 | 44,4 | 13.500 | 30,9 | 3.588 | 8,2 | 6.316 | 14,5 | 1.726 | 2,0 | - | - | 44.490 |
| Nevşehir | 4 | 28.878 | 42,4 | 19.593 | 28,7 | 19.706 | 28,9 | - | - | - | - | - | - | 68.177 |
| Niğde | 7 | 40.373 | 40,3 | 40.817 | 40,7 | 18.606 | 18,6 | 483 | 0,5 | - | - | - | - | 100.279 |
| Ordu | 10 | 61.075 | 43,1 | 72.837 | 51,4 | 6.145 | 4,3 | 1.739 | 1,2 | - | - | - | - | 141.796 |
| Rize | 6 | 41.070 | 50,6 | 24.991 | 30,8 | 14.954 | 18,4 | 148 | 0,2 | - | - | - | - | 81.163 |
| Sakarya | 8 | 70.248 | 58,9 | 34.110 | 28,6 | 6.144 | 5,2 | 8.665 | 7,3 | - | - | - | - | 119.167 |
| Samsun | 14 | 102.213 | 48,3 | 94.774 | 44,7 | 10.452 | 4,9 | 4.431 | 2,1 | - | - | - | - | 211.870 |
| Siirt | 5 | 27.954 | 49,5 | 24.510 | 43,4 | 423 | 0,8 | 3.620 | 6,4 | - | - | - | - | 56.507 |
| Sinop | 6 | 31.716 | 37,9 | 31.070 | 37,1 | 20.857 | 24,9 | - | - | - | - | - | - | 83.643 |
| Sivas | 15 | 87.126 | 39,6 | 116.703 | 53,0 | 16.300 | 7,4 | - | - | - | - | - | - | 220.129 |
| Tekirdağ | 6 | 52.440 | 51,6 | 42.058 | 41,4 | 7.147 | 7,0 | - | - | 16 | 0 | - | - | 101.661 |
| Tokat | 10 | 67.282 | 44,9 | 73.054 | 48,8 | 6.524 | 4,3 | 2.963 | 2,0 | - | - | - | - | 149.823 |
| Trabzon | 12 | 63.237 | 47,6 | 58.833 | 44,3 | 8.550 | 6,4 | 2.204 | 1,7 | 58 | 0 | - | - | 132.882 |
| Tunceli | 3 | 13.178 | 34,8 | 20.266 | 53,5 | - | - | 4.419 | 11,7 | - | - | - | - | 37.863 |
| Urfa | 9 | 57.017 | 45,4 | 65.096 | 51,9 | 3.136 | 2,5 | 225 | 0,2 | - | - | - | - | 125.474 |
| Uşak | 4 | 22.613 | 32,8 | 28.846 | 41,9 | 17.138 | 24,9 | 314 | 0,5 | - | - | - | - | 68.911 |
| Van | 5 | 22.266 | 42,1 | 29.950 | 56,7 | 632 | 1,2 | - | - | - | - | - | - | 52.848 |
| Yozgat | 9 | 59.933 | 43,8 | 44.756 | 32,7 | 31.922 | 23,3 | 172 | 0,1 | - | - | - | - | 136.783 |
| Zonguldak | 12 | 110.136 | 53,2 | 76.683 | 37 | 17.202 | 8,3 | 3.124 | 1,5 | - | - | - | - | 207.145 |
| TOPLAM | 602 | 4.497.811 | %48,6 | 3.825.267 | %41,4 | 604.087 | %6,5 | 321.471 | %3,50 | 1.850 | 0 | 463 | 0 | 9.250.949 |
| Kaynaklar:[7][8] | ||||||||||||||
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Atayakul, Fatma Alev (2007). Türkiye'de Demokrat Parti Döneminde Genel Seçimler (1950-1954-1957) (PDF). İstanbul: T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı. s. 319. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.
- ^ a b Altınörs, Alp. "Oyları yüzde 52'yi bulan ittifak nasıl engellendi?". gazeteduvar.com.tr. Gazete Duvar. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.
- ^ Atayakul, Fatma Alev (2007). Türkiye'de Demokrat Parti Döneminde Genel Seçimler (1950-1954-1957) (PDF). İstanbul: T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı. s. 319. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.
- ^ NEVŞEHİR VİLAYETİ'NE BAĞLI KIRŞEHİR KAZASI'NDA (KIRŞEHİR) ADIYLA YENİDEN BİR VİLAYET KURULMASI HAKKINDA KANUN 12 HAZİRAN 1957 [Resmi Gazete ile neşir ve ilanı: 19 Haziran 1957- Sayı: 9637] 3. T. Düstur, C.38, s.1408 Kanun No: 7001.
- ^ Asker, Ayşe (2014). "DP'nin Radyoyu İktidar Aracı Yapması: 1957 Seçim Sonuçlarının Radyo Aracılığıyla Erken Yayınlanması" (PDF). İletişim: Araştırmaları Dergisi. s. 136-137. 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021.
- ^ 1950 - 1977 Yılları Arası Seçim Çevresine Göre Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ysk.gov.tr
- ^ [1] 5 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1954 TBMM Gen.Seçimleri 13 Mart 2012'de erişilmiştir.
- ^ "1950 - 1977 Yılları Arası Seçim Çevresine Göre Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları". YSK. 7 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2021.
