mikawaway tu kalumyiti Pi-de-ta-di’ ayza

patalaw:caay henay kisu patalabu. anu miteka mikawaway tu kalumyiti, IP adolyise nu misu ama mitilak. anu kisu patalabu acasa panganganen ku canghaw, misuay mikawaway tu kalumyiti payni tu nu misuay misaungayay kalungangan sacuzu’ ,izaway zuma kapahayay.

tina mikawaway-kalumyiti kapah tu mapatiku. kapikinsa tu zikuz sasutili’ay sapat nu sulit, malucekay tu ukakaiyan kaidihan isu patiku, satu suped tu zikuz misumad tu pahezek mikawaway-kalumyiti patiku.

== Pi-de-ta-di’彼得大帝 ==
Pi-de yese, sakakaay nu wawa ni A-lie-ke-sie. Mi-ha-yi-luo-wi-ci.Luo-man-nuo-hu atu Na-ta-li. Ci-li-e-luo-hu-na. Na-lie-se-cin-na, A-lie-ke-sie. Mi-ha-yi-luo-wi-ci.Luo-man-nuo-hu sakaenem nu wawaan tu tatami.

彼得一世，乃沙皇阿列克謝·米哈伊洛維奇·羅曼諾夫和娜塔莉·基里爾洛夫娜·納雷什金娜的長子、阿列克謝·米哈伊洛維奇·羅曼諾夫的兒子中排名第六。

sakay binacadan a dadan 親政之路

caynem waltu mihcaan, ci Pi-de-ta-di a padek nu wina a kaka ci Aw-duo-e sanse mapatay, nai’ ku iluc nida. Pi-de-ta-di’ a duma nu padek a wina nu kakaan ci Yi-fan wse amica ku nika idaw a milaylay, nika ci Yi-fan wse la’cus ku udip nida, sisa ci Puo-ya-e-tu-ma pisinkiwan cacay a bataan ku mihcaan ni Pi-de-ta-di’. tawya nu mihcaan sepaday a bulad, nida a padek nu kakanaan ci Suo-fie-ya.A-lei-ke-cei-hu-na. Luo-man-nuo-wa mibangbang tu mikuwangay a tademaw, tatusaay nida a baki ci Ci-li-e atu Yi-fun.Na-lei-se-cin i nuayawan nida a mipatay.

1682年，彼得大帝的異母兄費奧多爾三世逝世，身後無嗣。彼得大帝的另一個異母兄伊凡五世雖然有更優先的繼承權，然而伊凡五世有嚴重的身體和精神上的問題，故此波雅爾杜馬乃選舉時年十歲的彼得大帝為沙皇。同年四月，他的異母姊姊索菲婭·阿列克謝耶芙娜·羅曼諾娃煽動射手衛隊暴動，他的兩個舅舅基里爾和伊凡·納雷什金當著他的面被暴動士兵殺死。

nikalawlawan satu, ci Yi-fan wse atu ci Pi-de-ta-di’ mapulung malasa-hun, ci Yi-fan wse ku sakakaay, ci Suo-fei-ya malase-cen, tatengan cinida ku mikuwanay. kapulungan tu sananal masasakamu , ci Pi-de-ta-di atu ci Yi-fan wse mapulung mueneng i nuayawan, ci Pi-de-ta-di’ atu binacadan masasakamu, ci Suo-fei-ya i nikudan mueneng. wan mueneng i Pi-de-ta-di’ tepalan a nikudan tu mabuhatay nu panan, sipakayda i pananan, ci Suo-fei-ya taneng mitudu’ ci Pi-de-ta-dian tu kawawan.

此次暴亂後，伊凡五世和彼得大帝成爲共同沙皇，以伊凡五世為長；索非亞擔任攝政，實際上手掌大權。在朝會時，彼得大帝和伊凡五世共同坐在王座前部，由彼得大帝與臣民談話；索非亞則隱於王座背後的座位。王座在彼得大帝一側的後面有個開口，透過這個開口，索非亞會指導彼得大帝如何應對朝政。

caynem walsiw mihcaan, mademec ni kalepacawan, ci Pi-de-ta-di milingatu mibelin ci Suo-fie-ya.A-lei-ke-cei-hu-na. Luo-man-nuo-wa a nipikuwan. ci Suo-fie-ya kinacacay aca milawlaw tu misimaway a miwawies, nika ci ci Pi-de-ta-di salabisa milaliw taydan ci Sie-e-kay-san-sanyi siwtawyen, itida tu palcapu tu patidengan ci nidaan. sadikuday mabelin ci Suo-fie-ya pulul hantu i siwtawyen.

1689年，因爲戰事失利，彼得大帝開始圖謀推翻索菲亞·阿列克謝耶夫娜·羅曼諾娃的統治。索非亞乃再次鼓動射手衛隊抗命，但彼得大帝在半夜逃往謝爾蓋聖三一修道院，並在他處召集支持者。索菲亞最終被推翻並軟禁於一所修道院中。

1694年，彼得大帝的母親娜塔莉·基里爾洛夫娜·納雷什金娜病死，他才真正掌caynem siwsip mihcaan , cina ni Pi-de-ta-di ci Na-ta-li. Ci-li-e-luo-hu-na. Na-lie-se-cin-na imelang mapatay, kya tatengaay tu nida sisikineng tina kawawan. caynem siwlim mihcaan, ci Pi-de-ta-di mangalay miyukiw tu Hei-hay a sakatahekal nu bayuan pasayda i Ke-li-mi-ya-han-kanatal milepacaw.

握了實權。1695年，彼得大帝爲了謀求在黑海的出海口而向克里米亞汗國開戰。

== nida a lemed mutikuaca taluma’ 天命攸歸 ==
caynem siwnem mihcaan, ci Sa-hun-yi wse iemlang mapatay, ci Pi-de sadikuday mala nidatu a Sa-hun.

1696年，共治沙皇伊凡五世病死，彼得一世最終成爲唯一的沙皇。

caynem siwpic mihcaan, manglay miwawies tu Ke’-li-mi-ya kanatal a sakakaay ci E’-tu-man-tikuo, pacebaan nida ku ngangan tacuwacuwa i Si-o midan, papatahekalen nida ku tabakiya a masakaputay, mangalay papacuwah ci nidaan, pangangan han tu Ta-cu-se. nika nu O-cuo tabakiay nu kanatalan itida namin ku balucu’ nuheni i Si-pan-ya a nikaalasiasay nu nikaalawan tu wanwi, u Aw-ti-li a hidan tu ku nikalpacawan kaisa misanai’ tu E’-tu-man a nikasasungaay. amica ku caay kanikalecabayan tu E’-tu-man, nika itida i He-lan cinida yadahtu ku nipinanam nida tu sapisanga tu balungan, maadih nida ku nikalekal nu kanatalan, namakayni sisa u sasumadan a papalekalan tu E’-luo-se.

1697年，爲了對抗克里米亞汗國的宗主國鄂圖曼帝國，他隱姓埋名遊歷西歐各地，並同時派出一個龐大的代表團，尋求西方各國的支持，史稱大出使。但其時歐洲各大國的注意力正全集中在西班牙王位繼承的爭執中，而奧地利則爲了維持自己的戰爭而不願意破壞與鄂圖曼的和平。雖然沒能結成反鄂圖曼同盟，但他在荷蘭卻花費大量時間學習造船，並目睹了歐洲各國文藝復興的盛況，由此定下了日後俄羅斯改革的基石。

caynem siwwal mihcaan tu lalud, mibelin ku labuay a hitay, mangalay paayaw tu padek a kakaan ci Suo-fie-ya.A-lei-ke-cei-hu-na. Luo-man-nuo-wa palasahungan, ci Pi-de yise putun han nida ku nipidang kalahen nida taluma’, nika ka talumaan nida idadan henay masasungaay tu ku nuheni, ci Suo-fie-ya.A-lei-ke-cei-hu-na. Luo-man-nuo-wa pacicien patayda i siwyen malabunsan. lalabaen ni Pi-de yise ku mihantayay a tademaw, mihantayay a tademaw melecen ku nipipatay, tangah sipahelak i katuuday, bulasaken ku hitay. tawya a mihcaan, pacicien ni Pi-de yise ku hun-huo ci Yei-hu-duo-ci-ya. Luo-pu-si-na malabunsan.

1698年夏天，因國內禁衛軍謀叛，企圖擁立他的異母姐姐索菲亞·阿列克謝耶夫娜·羅曼諾娃為沙皇，彼得一世中斷遊歷匆匆回國，不過叛亂在他返抵之前已經被平息了，而索菲亞·阿列克謝耶夫娜·羅曼諾娃被迫到修院出家。彼得一世嚴厲處罰了參加禁軍叛亂的人，謀叛者被處絞，屍首示眾，禁軍本身則被解散。同年，彼得一世迫使皇后葉夫多基婭·洛普希娜出家。

== duma其他 ==
ci Pi-de-ta-di manamuh miladay tu hitay malepacaw, sayaway nida a nikalepacawan makaci, namiladaytu tu hitay manamuh tu nikataluma’, mahida u sakakaay nu hitay. hina seneng ci nida tu sakakaay a waywayan nida, kaygun sakakaay caay kaw Sa-hun dada’.

彼得大帝喜歡親率部隊作戰，第一場戰役獲勝時，他曾親率部隊接受凱旋，像個士官長。他經常以自己的最高軍階——海軍中將而非沙皇自居。

mangalay misaahebal tu bayu a cinlian, demecen nu heni ku satinengay a hitayan u Zua-din, cinida tu ku mikantukay tu nipisikian nu aydaay a Sen-pi-de-paw.

為拓展海權，迎戰強敵瑞典，親自監工設計今天的聖彼得堡。

ci Pi-de-ta-di namisahucu nu tademawan katukuh i He-lan minanam misanga tu balunga a nalimaan.

彼得大帝曾喬裝成普通人到荷蘭學習造船的技巧。

ci Pi-de-ta-di idaw ku la’cusay nida a waywayan. ku singalih tu tatamaan a wawa ci A-lei-ke-sye. Pi-de-luo-wi-ci midayday tu kawaw nida, milecad ci nidaan hinalepacaw a tademaw, nika ci A-lei-ke-sye. Pi-de-luo-wi-ci kaisa u hucu nu tademaw kuhan, sa tayda i Aw-ti-li micudad, mangalay milaliw tu E’-kuo, pacebaan sisa taluma’ satu, ci Pi-de-ta-di pasacacayen nida ku wawa, u cancanan a waywayan ku sapipatay tu cabay nu wawa nida, u sapakadateng patalaw tu wawa nida. nika ci A-lei-ke-sye. Pi-de-luo-wi-ci i katuuday nu tademawan mihapu tu sakala’cus tu E’-kuo tu sapikuwan a sasakamuen. matawid ci Pi-de-ta-di mangalay mibakin ci nidaan. nika nakamuan nida anutaluma’ ku wawa nida amalahucunu tademaw sa, ahican tu kiya haw patayda hantu nida i cuciw, yihua, sakakaay atu duma nu masakaputay misaybang, hinisa ku nuheni u kawaw nu luma’ namu kuyni han.

彼得大帝也有著不為人知的殘酷與不講情份。他原本很期待自己的大兒子阿列克謝·彼得羅維奇繼承皇位，跟他一樣是一個驍勇善戰的君主，但阿列克謝·彼得羅維奇卻只想當個平凡人，後在奧地利帝國留學時，想要逃離俄國勢力，被半強迫引渡回國，彼得大帝為了孤立兒子，用各種酷刑處死了許多兒子的友人，也作為對兒子的警惕。但阿列克謝·彼得羅維奇卻在公開場合發表他將實現不利俄國統治的舉措之談話。這令彼得大帝覺得危險而想處罰他，但他曾答應兒子若其返國就讓他過平凡安穩的生活，他感到窒礙難行而把兒子交付由主教、議會、官員及其他要員組成的會議審判，他們卻推託說此乃沙皇的家務事。

caypic caywal mihcaan enem bulad tunem demiad, pihapuan tu nikuda a tusa nu demiadan malawacu tu ci A-lei-ke-sye. Pi-de-luo-wi-ci nikatulinan a mutiik, patay satu i Sen-pi-de-paw a Pi-de-paw-luo a kitidaan, tawya nu mihcaan tuwal ku mihcaan nida.

1718年6月26日，也就是宣判的兩天後，虛弱體病的阿列克謝·彼得羅維奇終於捱不住連日的鞭刑，去世於聖彼得堡的彼得保羅要塞，享年二十八歲。

<nowiki>https://zh.wikipedia.org/zh-tw/%E5%BD%BC%E5%BE%97%E5%A4%A7%E5%B8%9D</nowiki>
[[kakuniza:Habayiing]]

pecu’ nu lacul:

misuped kisu nisumaday sananay patubelitu kisu haw mamaala cedang patubeli canuis CC BY-SA 4.0 sapabeli tu kinli a cedang atu GFDL patiyak lacul nu misu. patubeli kisu misiket acasa URL taneng kisu misabaluhay ku CC sapabeli tu kinli a cedang a ngangan sacuzu’.

palawpes mikawaway tu kalumyiti buhci tu kamu(paynin baluhay a azih-sasingalan miwawah)

i tina belih pisaungay a 維基數據 masaheciay

Pi-de-ta-di’：Calay-kakacawan(C-wangcan)、描述：szy

miala i "https://szy.wikipedia.org/wiki/Pi-de-ta-di’"