Aissa Koli

Aissa Koli ambaye pia alijulikana kama Aisa Kili Ngirmaramma alikuwa malkia aliyetawala katika Milki ya Kanem-Bornu kati ya 1497-1504 au 1563-1570.

Kuna utata kuhusu wazazi wake na tarehe ya utawala wake. Wanahistoria wa Kiarabu hawakurekodi utawala wake, lakini wanajulikana kutojali watawala wa kike; pia inasemekana kwamba mrithi wake Idris Aloma aliweka utawala wa kiislamu kwa idadi ya watu wa kipagani na kwamba rekodi za Kiislamu zilimpuuza kwa sababu ya jinsia yake. Hata hivyo, yeye anahifadhiwa katika mila za Kiafrika kama watawala wenzake wa kiume.

Aissa Koli inasemekana alikuwa binti wa Mfalme Ali Gaji Zanani. Baba yake alitawala kwa mwaka mmoja na akarithiwa na jamaa yake, Dunama, ambaye alikufa mwaka wa kuingia madarakani kwake. Wakati wa utawala wa Dunama, alitangaza kwamba watoto wote wa mtangulizi wake wanapaswa kuuawa, na hivyo ndugu yake mdogo Idris mwenye umri wa miaka mitano alitumwa kwa siri kwenda Bulala na mama yake. Dunama alipokufa, Aissa akamrithi kama mtawala bila kuwepo kwa mrithi wa kiume, kwani hakuwa anajua kwamba ndugu yake mdogo alikuwa bado yu hai. Kulingana na hadithi nyingine, Aissa alikuwa badala yake binti wa Mfalme Dunama.

Malkia Aissa alitawala kwa miaka saba, ambayo ilikuwa ni muda uliopangwa kwa watawala wote, kwa kuwa desturi haikuwa kwamba mfalme atawale maisha yote, bali tu kwa muda uliowekwa na hivyo akatimiza kipindi kamili. Muda wake ulipokwisha, aliarifiwa juu ya uwepo wa ndugu yake mdogo, ambaye wakati huo alikuwa na umri wa miaka kumi na mbili, na jina lake Idris. Aliitisha arudi na kumtawaza kuwa mrithi wake, na kuendelea kama mshauri wake katika miaka ya kwanza ya utawala wake.

Makala hii kuhusu mwanasiasa fulani bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Aissa Koli kama wasifu wake, habari za maisha au kazi yake? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.