Karajaan Kahuripan
| Kahuripan | ||||
| ||||
 | ||||
| Ibu kota | Kahuripan (Kemungkinan sekarang berada di Sidoarjo atau Surabaya) | |||
| Basa | Jawa Kuno, Sansekerta | |||
| Agama | Kejawen, Hinduisme, Buddhisme | |||
| Pamaréntahan | Monarki | |||
| Raja | ||||
| - 1019–1045 | Airlangga | |||
| Sajarah | ||||
| - Airlangga membangun kerajaan bekas reruntuhan Medang dari Wurawari dan Sriwijaya | 1019 | |||
| - Airlangga membagi kerajaan menjadi Janggala dan Kadiri (Panjalu) | 1045 | |||
| Mata uang | Koin emas dan perak | |||
Karajaan Kahuripan nya éta hiji karajaan nu kungsi aya di Jawa Wétan nu diadegkeun ku Airlangga di taun 1009.[1] Karajaan ieu diwangun minangka tungturunan ti Karajaan Medang nu runtag taun 1006.[1] Taun 1042, Karajaan Kahuripan dibagi jadi dua nya éta Karajaan Jenggala atawa Singhasari kalawan puseur dayeuhna di Kahuripan sarta Karajaan Panjalu atawa Kediri kalawan puseur dayeuhna di Daha.[1]
Ngadegna Karajaan Kahuripan
Raja Karajaan Medang nu pamungkas nya éta Dharmawangsa Teguh, nu disebut-sebut salaku musuh Karajaan Sriwijaya.[2] Mangsa taun 1006, Raja Wurawari ti Lwaram (sekutu Sriwijaya) nyerang Watan, puseur dayeuh Karajaan Medang nalika ngayakeun acara jatukrami.[2] Dharmawangsa maot sedengkeun alo Dharmawangsa nu ngarana Airlangga bisa kabur tina serangan éta.[2] Airlangga nya éta budak lalaki ti Mahendradatta (dulur awéwé Dharmawangsa Teguh) jeung raja Bali, Udayana.[2] Anjeuna lolos dibarengan ku pangapingna nya éta Narotama. Ti dinya Airlangga hirup lunta salaku patapa di alas gunung (Wanagiri).[2] Tuluy taun 1009, datang utusan rahayat ménta sangkan Airlangga ngadegkeun deui Karajaan Medang, sabab Dayeuh Watan geus runtag.[2] Ti dinya Airlangga ngadegkeun puseur dayeuh nu ngarana Watan Mas deukeut Gunung Penanggungan.[2]
Mimitina wewengkon karajaan nu diparéntah Airlangga ngan ngawengku Gunung Penanggunan jeung sabudeureunana, sabab loba wewengkon - wewengkon handapeun Karajaan Medang misahkeun diri.[2] Tapi sanggeus Karajaan Sriwijaya bisa ditumpes ku Rajendra Coladéwa nya éta Raja Colamandala di India taun 1023, Airlangga leuwih boga kakawasaan pikeun ngawangun deui kadigjayaan Wangsa Isyana.[2]
Taun 1032 Airlangga leungiteun dayeuh Watan Mas sabab diserang ku raja awéwé nu disebut Calonarang.[2] Tuluy ngadegkeun deui puseur dayeuh anyar nya éta Kahuripan di wewengkon nu kiwari disebut Sidoarjo.[2] Calonarang bisa ditumpes ku bantuan Mpu Bharadah, ogé Raja Wurawari bisa ditumpes.[2] Numutkeun Prasasti Pamwatan taun 1043 M jeung Serat Calonarang, puseur karajaan Airlangga balik deui ka Daha.[2] Saméméh turun tahta, Airlangga nyanghareupan perang sadulur ti dua budakna.[2] Calon raja nu sabenerna nya éta Sanggramawijaya Tunggadéwi leuwih milih jadi patapa batan naék tahta.[2]
Di panungtung November 1042 Airlangga kapaksa ngabagi dua karajaana nya éta beulah Kulon ngarana Kadiri nu puseur dayeuhna di Daha dipasrahkeun ka Sri Samarawijaya, sedengkeun beulah wétan nu ngarana Jenggala puseur dayeuhna di Kahuripan dipasrahkeun ka Mapanji Grasakan.[2] Sanggeus turun tahta, Airlangga balik deui jadi patapa kalawan ngaran Resi Gentayu.[3] Airlangga maot di taun 1049 sarta dikurebkeun di Tirtha (Candi Belahan), di beulah wétan Gunung Penanggungan.[3] Anjeuna diwujudkeun salaku arca Wisnu nu numpak Garuda.[3]
Raja nu Kungsi Maréntah
Raja-raja Wangsa Isyana nu kungsi maréntah bisa disusur ti mimiti Karajaan Medang rék runtag saperti ieu di handap:[3]
| No | Ngaran Raja | Maréntah di |
|---|---|---|
| 1 | Empu Sendok | Medang |
| 2 | Sri Isyanatung Gawijaya | Medang |
| 3 | Makutawangsa Wardhana | Medang |
| 4 | Dharmawangsa | Medang |
| 5 | Airlangga | Kahuripan |
Sanggeus éta Karajaan Kahuripan kabagi dua.[3]