Brille

Ne Brille, uk "aan Bril" naamd, is n optisk Instrument, dät foar do Oogene drain wäd un ju Ametropie (Refraktionsfailer) fon dät Ooge kompensiert, weertruch die Dreeger skäärper sjucht. Ne Brille bestoant uut ju Foatenge un do Gleese (optiske Linsen).

Die tichtest bie lääsende Punkt wier n gewöönelken Moanske noch skäärp sjo kon, die ‘Naitepunkt’, lait ap ca. 30 cm foar dät Ooge (bie junge Bäidene sogoar noch tichterbie). Die wiedst wääge lääsende Punkt wier dät Ooge noch skäärp sjo kon, lait ap uuneendelk. Bie moonige Ljuude lääse do Punkte oawers ap ouwiekende Oustande.

• Lääse bee Punkte tou tichtebie, dan spräkt me fon Myopie (Kuutsichtegaid). Die Naitepunkt lait dan fuul tichter bie as 30 cm, un die Fiertepunkt lait foar uuneendelk. Me kon also fuuls tou tichtebie skäärp sjo, un in de Fierte sjucht me uunskäärp. Dät wäd korrigierd mäd ne “negative” Brille, ju dän Fiertepunkt wier ap uuneendelk lait un dän Naitepunkt ap ca. 30 cm.
• Lääse bee Punkte tou wied wääge, dan hat dät Hypermetropie (Wiedsichtegaid). Die Fiertepunkt lait dan sotoutällen “foarbie” uuneendelk, af uk fier “bääte” dän Persoon (dät is dan n “virtuellen” Fiertepunkt wuuden). Sunner Brille wol dät Ooge fon n wiedsichtigen Persoon anduurjend akkomodierje uum dän Oogenfailer tou besiedigjen, wiertruch me Kloagen kricht as Kopkällen, wuurige Oogene un Konzentrationsprobleme. Ju Hypermetropie wäd korrigierd mäd ne positive Brille, ju dän Naitepunkt ap ca. 30 cm. lait un dän Fiertepunkt ap uuneendelk. Hiertruch kon die Dreeger skäärp sjo, sunner sik tou stängeljen uum ju Oogenlinse anduurjend tou akkomodierjen; do Kloagen ferswiende

Buute fon dät Ooge sälwen honget ju benöödigde Stäärke fon n Glääs uk ou fon dän Oustand twiske dät Ooge un ju Linse, die sonaamde Houdenhäidoustand. Dissen Oustand is truchwäch 12 bit 14 Millimeter un wäd bestimd truch ju Foatenge. Je gratter die Oustand tou dät Ooge, je stäärker ne negative Linse weese mout un je swäkker ne positive Linse. Mäd n speziellen Reekner^[1] kon dät seküür bereekend wäide.

So uum dät 40e Lieuwensjier wol dät Ooge loangsoam Akkomodiationsfermuugen ferljoose, deertruch dät ju Oogenlinse minner beegsoam wäd un deertruch nit ruundelk genouch moor wäide kon, uum Seeken skäärp tou sjoon, do der sik tichtebie befiende. Dät hat Presbyopie (Oalerssichtegaid). Dät is ne normoale Äntwikkelnge, ju an dät Oaler buunen is un also älkuneen träft. Ne Leesebrille fangt dät Defizit an Akkomodation ap, wiertruch me wier tichtebie sjo kon. Wan wäl deerieuwenske uk al kuutsichtich of wiedsichtich is, wäd ju foar Presbyopie nöödige “touhoopetäld” mäd ju al bestoundene Myopie- of Hypermetropiekorrektion (sjuch bie Linsenstäärke). Ju touföigede Stäärke foar ju Presbyopiekorrektion wäd Leeseaddition of kuut Addition naamd.

Dät kon also foarkuume, dät ne Leesebrille negativ is. Dät wäd dän Fal weese, wan ju Myopiekorrektion stäärker is as ju Leeseaddition. Daach is ju Leesebrille dan noch immer minner negativ as ju Myopiekorrektion. (Fuul fon sukke Ljuude hieden in n Ounfang fon hiere Presbyopie, as jo noch neen Leesebrille of Leesedeel hieden, ju Gewoonhaid ju (gewöönelke) Brille outousätten bie dät Leesen: ap kuute Oustande wuud ju Presbyopie moor of minner kompensierd truch ju Myopie.)

Ju Leeseaddition kon uk in ne gewöönelke Brille apnuumen wäide. Dät lääwert dan ne Bifokoalbrille of sogoar ne Multifokoalbrille. Ju lääste rakt n räägelmäitigen Uurgong twiske dän Wiedwäch- un dän Leesedeel. Me „akkommodiert” sotoutällen also truch dän Kop wät haager of läiger tou hoolden. Die Foardeel is, dät me ne nit älkemoal ju Brille wikselje houget.

Oafte is ju Breekenge fon dät Ooge (Houdenhäid un Linse touhoope) nit in aal Gjuchten glieke stäärk. Dät naamt me Astigmatismus. Dät Glääs fon ju Brille mout dan in ju eene Gjuchte moor korrigierje as in ju uur. In n Praxis wäd dan kweeden, dät der ne Zylinderfoarm oane sleepen wäd. In dät Brillenrezept wäd ounroat, wo stäärk die Zylinder weese skäl un in wäkke Gjuchte ju Zylinderoakse wiese skäl.

Wan do Oogene nit goud touhoope-oarbaidje, mout me anduurjend Moite moakje, nit dubbeld tou sjoon. Dät hat Skieljen. Wan dät noch mäd Moite glukket, do bee Oogene in jusälge Gjuchte kiekje tou läiten, is dät Skieljen “latent”, dät kon oawers wäil Kopkällen un Wuuregaid reeke. Do Kloagen konnen oafte ferminnerd wäide truch ne Prismafoarm in ju Brille tou sliepen. Dät kumt hääruut, dät Foar- un Bääterfläche fon dät Brillenglääs äits juunnonner kaanted wäide. Die Luchtbünnel wäd deertruch n bitje biesiede beeged. Dät skieljende Ooge kon dan äntspond kiekje, wült daach ju gjuchte Bielde blouked wäd.

• Foar Brillengleese wäide bolde altied Meniskuslinsen ferwoand, dät hat Linsen do der an ju eene Siede tjukrund un an ju uur Siede hol sunt. Deertruch blift bie biesiede-, hooch- of deeltraalen fon dät Ooge die Oustand twiske dät Ooge un dät Glääs sowät gliek. Me naamt disse Meniskusfoarm deeruum uk wäil ophtalmiske Foarm.
• Brillengleese konnen ap Wonsk fersäin wäide mäd ne Antireflexbeskichtenge. Dät is ne apdampede tänne Loage fon n Mineroal, mäd ne Tjukte gliek ¼ fon ju Woogenlaangte wierbie ju Reflexion ap maaste stöört. N Deel fon dät Lucht wäd truch ju Buppefläche fon ju Loage reflektierd, un n uur Deel truch ju Skeedfläche twiske Loage un Glääs. Die twäide Deel häd also twäie ju Tjukte fon ju Loage truchron un lapt also ne hoolwe Phase bäätap bie ju eerste Reflektion. Truch dissen Phasenunnerskeed läskje do sik enonner uut (Interferenz). Ju Boate fon ne Antireflexloage is, dät me n beeter Kontrast kricht deertruch dät minner Luchtferljus truch Reflektion apträt.
• Brillengleese konnen fon Glääs of fon Kunststof – maasttied Polykarbonoat of Polymethylmethakryloat – moaked wäide. Die Foardeel fon Kunststof is n läiger Gewicht. Buppedät breeke disse ‘Gleese’ nit so gau, wiertruch do oaind sunt foar Bäidensbrillen. Foar grattere Brilstäärken wäd oafter Kunststof rät, weegen dät litjere Gewicht, man wäl Glääs ljauer häd, wol eer dät grattere Gewicht foar ljo nieme. Kunststof wäd eer bekratsed; deeruum wäide Kunststof Gleese mäd ne hädde Loage foarsäin, uum dät n bitje juun Kratsen tou beskutsjen.
• Dät spräkt foar sik, dät n Brillenglääs genau ap ju Mäite moaked is foar een Ooge fon aan bestimden Persoon. Fääre is wichtich, dät dät Glääs goud anoardend is in Ferhältnis tou dät Ooge. Bie n spherisk Glääs genöiget dät, wan ju optiske Oakse deerfon touhoopefaalt mäd ju Oogoakse, dan dät Glääs is daach Rotationsymmetrisk. Bie aspheriske Gleese deerjuun mout ju Zylinderkomponente in dän gjuchte Stand stounde. Un foar n multifokoal Glääs kumt ju gjuchte Positionierenge uk gjucht genau. Deeruum änthoolde Brillengleese, as jo fon dän Fabrik kuume, aal Määrkteekene (Ängelsk: progressive identifiers^[2]) wiermäd die Optiker tou reekenjen häd bie dät tou ju gjuchte Mäite sliepen foar ju Foatenge. Wäkke fon disse Määrkteekene sunt ounätsed un also permanent, man do sunt so licht un littek (ouhongich fon ju Marke 1 bit 3 mm hooch), dät do bolde nit tou sjoon sunt as me nit weet wier un wierätter me säike mout. Nit-permanente Määrkteekene wäide foar Oulääwerenge an dän Kunde fon dän Optiker wächputsed.

N Brillenrezept wäd apstoald ap Gruund fon ne Oogenmeetenge. Dät kon fon n Oogendokter, n Optometrist of n Optiker moaked wäide. Wan die Optiker noch uur Oogenouwiekengen fääststoalt, wol hie dän Kunde ätter dän Oogendokter ferwiese.

Ne Brille kon uk anwoand wäide tou Beskutsenge fon do Oogene. So beskutset ne Sunnenbrille mäd faawige Gleese juun riekelk Sunnenlucht un rakt ne Skibrille extroa Beskutsenge juun ultraviolett Lucht (tou Fermiedenge fon Sneebliedegaid). Ne Sicherhaidsbrille beskutset do Oogene juun uumetou fljoogende litje Stukke (t.B. bie Metalbeoarbaidenge) of juun spritsjen fon Flüssichkaide (bie ju Oarbaid mäd Chemikalien). Duukere ferweende n Duukbrille sodät jo hiere Oogene unner Woater eepen hoolde konnen. Aal disse Brillensoarten konnen uk mäd ne Korrektion fersäin wäide. Swaisere ferweende ne Swaisbrille mäd gjucht dunkere Gleese juun dät fälle Lucht, dät bie dät Swaisjen fon Metalle äntstoant. Disse Gleese konnen oafte 'hoochklapped' wäide, dät nit ju ganse Brille ousät houget tou wäiden foar normoal Sicht. Bietiede kon ju Swaisbrille uur ne normoale Brille häär drain wäide.

Dät Woud 'Brille' stamt fon dät Mineroal Beryl. Dät wuud fröier ferwoand uum Brillengleese fon tou sliepen.

Geskichtsskrieuwere mäldje, dät Kaiser Nero truch n Smaragd ätter do Gladiatorekompe kiekede. Me is fermoudjen, dät hie dät diede, deeruum dät hie kuutsichtich waas. Dät is dan ju ooldste Mäldenge fon wät ne Brille naamd wäide kon. Smaragd is ne Variëtät fon Beryl.

Siet 1280 wäide in Italien Linsen ärwäänd, do der bruukt wäide uum dät Sjofermuugen tou ferbeeterjen. Dät is muugelk, dät in ju Tied uk al n Oard Brillen in Gebruuk wieren in ju Arabiske Waareld un in China, man do Doaten deeruur sunt täämelk uunbestimd. Muugelkerwiese is disse Ärfiendenge in dät 13. Jierhunnert ap ne nit genau fäästtoustaalen Steede moaked un häd ju sik ätters gau uur n groot Gebied fersprat.

In n Ounfang befoont ju Linse sik in n Stonner, die der mäd de Hounde fäästheelden wuude. Ju ap de Noose klämde Brille (Knieper of Pincenez) mäd two Gleese koom wät leeter. Uk koomen Brille mäd an ju eene Siede ne litje Stikke uum fäästtouhoolden, ju sonaamde Lorgnette.

Do eerste Brillen wieren foar wiedsichtige un oalerssichtige Ljuude, foarallen allere Mönke, do der Moite hieden mäd dät Leesen.

Ju moderne Brille, mäd Baile do ju Brille bääte do Oore fäästhoolde, datiert eerste uut dät äddere 18. Jierhunnert un wäd toueerst in Änglound mälded.

Uk in Äntwikloundlounde bruuke fuul Ljuude ne Brille, man in groote Deele fon do Lounde sunt man min fäkkundige Optikere, oafte bloot aan ap ne Millione Ienwoonere.

Joshua Silver, Professor in ju Physik un Direktor fon dät Centre for Vision in the Developing World an ju Universität fon Oxford, häd ne Brille mäd ferstaalboare Stäärke äntwikkeld, foar ne Pries unner € 15,00. Twiske two Bleede klooren Kunststof sit Silikonenoulje, wierfon die Druk ätter Bedarf annerd wäide kom uum do gjuchte Wölbengen un deermäd ju gjuchte Brillenstäärke tou kriegen.

Joshua Silver foarsjucht bit 2020 n Bedarf foar ne Milliarde fon sukke Brillen.^[3][4] Apstuuns wäide in Afrikoa un Aasteuropa 30.000 benutsed, wierfon twäinträädel tou Ferföigenge stoald is in de Roome fon humanitäre Programme.

Ne gans uur Löösenge foar dit Problem fon Äntwiklengslounde wäd beeden truch ju Stiftenge Focus on vision in Eindhoven/Niederlounde, ju der Brillen produsiert wieroun dubbelde Gleese juunonner ferskuuwe konnen uum ju effektieve Stäärke ientoustaalen.

• Theodor Axenfeld, Hans Pau: Lehrbuch und Atlas der Augenheilkunde. Unter Mitarbeit von R. Sachsenweger u. a., Stuttgart: Gustav Fischer Verlag, 1980, ISBN 3-437-00255-4
• Heinz Herbert Mann: Augenglas und Perspektiv. Studien zur Ikonographie zweier Bildmotive. Berlin: Gebr. Mann, 1992. (= Studien zur Profanen Ikonographie, Bd. 1), ISBN 3-7861-1570-2
• Susanne Buck: Der geschärfte Blick. Eine Kulturgeschichte der Brille seit 1850, Diss. Philipps-Universität Marburg 2002, Frankfurt am Main, Anabas Verlag 2006, ISBN 3-87038-347-X
• Herbert Kaufmann (Hrsg.): Strabismus. Unter Mitarbeit von W. de Decker u. a., Georg Thieme Verlag 2003, 3. überarbeitete Auflage, ISBN 3-13-129723-9
• Bernhard Lachenmayr, Dieter Friedburg, Erwin Hartmann, Annemarie Buser: Auge – Brille – Refraktion: Schoberkurs: verstehen – lernen – anwenden, 4. Aufl., Stuttgart: Georg Thieme Verlag 2006, ISBN 3-13-139554-0
• Pamela F. Gallin (Hrsg.): Pediatric Ophthalmology. Thieme, New York 2000, ISBN 0-86577-768-3

• Antique Spectacles & Other Vision Aids, online museum and encyclopedia
• www.allaboutvision.com/eyeglasses, Amerikoanske Websteede uur Brillen, Kontaktlinsen, Implantoatlinsen, usw.
• Oaltarbielde fon Conrad von Soest in Bad Wildungen
• Brillengeskichte mäd Biespilbielden
• NA 027 Normenuutskus Fienmechanik un Optik (NAFuO)
• Leitlinien des Bundesverbands der Augenärzte Deutschlands (BVA) und der Deutschen ophthalmologischen Gesellschaft (DOG), Korrektur von Refraktionsfehlern
• Kuratorium Gutes Sehen (KGS)
• Informationsbroschüre des Berufsverbandes der Augenärzte Deutschlands (BVA) und der Deutschen ophthalmologischen Gesellschaft (DOG)
• Pressemitteilung des Gemeinsamen Bundesausschusses vom 16. Oktober 2008 zur Verbesserung der Versorgungsleistungen bei Brillen
• Informationen der Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung (BZgA) zu Sehstörung und Risiken im Kindesalter

Commons: Brillen – Bielden, Videos un Audiodoatäie