Audnedal (tidlegare kommune)

Berggrunnen i heile den tidlegare kommunen består av grunnfjell, hovudsakleg gneis. Dalbotnen i hovuddalføret er flat og har slakt fall, med bratte dalsider og kuperte heier på begge sider. Jordbruksareala er små og finnast i stor grad sør i hovuddalføret. Heile Audnedal sitt areal ligg under skoggrensa.

Busetnaden er i stor grad konsentrert til hovuddalføret, særleg til områda rundt tettstadane Konsmo og Helle i sør og Byremo i nord. Ein viss konsentrasjon er det også i Sveindal lengst nord. Folketalet var i tilbakegang i meir enn 100 år fram til rundt 1970, med eit botnpunkt i 1971 då Audnedal hadde 1395 innbyggjarar. Sidan har folketalet stort sett vore i vekst.

Innanfor jordbruket, som er ei viktig næring i kommunen, dominerer husdyrhald. Industrien i kommunen er i hovudsak knytt til skogbruk.

Husdyrhald dominerer jordbruket, men også skogbruket er viktig. Industrien er i stor grad basert på skogsdrifta, blant anna sagbruk, høvleri og ferdighusproduksjon.

Sørlandsbanen følger Audnedalen frå Konsmo til Audnedal stasjon (54 kilometer frå Kristiansand) og fortsett vestover gjennom Hægebostadtunnelen. Den tidlegare kommunen har bussamband med Mandal og Kristiansand. Fylkesveg 460 følger Audnedalen mellom E39 i Vigeland i Lindesnes og fylkesveg 42 (Arendal–Egersund) krysser hovuddalføret i nord.

Audnedal høyrde til Agder politidistrikt, Kristiansand tingrett og Agder lagmannsrett.

Kommunen var med i regionrådet Lindesnesregionen saman med Lindesnes, Mandal, Marnardal og Åseral.

Audnedal kommune svarte til dei to sokna Grindheim og Konsmo i Mandal prosti (Agder og Telemark bispedømme) i Den norske kyrkja.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Audnedal til Mandal fogderi i Lister og Mandals amt.

Kyrkjene i Audnedal, Grindheim og Konsmo, er begge korsforma og i lafta tømmer med utvendig kledning. Grindheim er frå 1783 og er rikt innvendig dekorert. Nordvest i den tidlegare kommunen ligg Undalens molybdengruver, som var i drift under første verdskrigen. Det har i tillegg vore sporadisk drift på jernmalm i Brandsdalen, også det nordvest i kommunen.

Elva Audna er etter Mandalselva den viktigaste for elvefiske på Sørlandet. Elva var den første i landet som vart fullkalka for å eliminere skadane som følgde i kjølvatnet av sur nedbør.

Meistertjuven Ole Høiland, som i 1836 vart dømd for å ha brote seg inn i Noregs Bank og stole 64 000 spesidalar, var fødd og oppvaksen i Audnedal.

Vest for Konsmo, på Ytre Ågedal, er det gjort ei rekkje fortidsfunn, som mellom anna restar etter bygdeborg, som viser at garden var eit maktsentrum i folkevandringstida. I det gamle posthuset på Konsmo kan ein mellom anna sjå rommet der Ole Høiland sat fengsla. Frå 1830 til 1910 var det vanleg at born frå Indre Agder arbeidde i Aust-Agder om sumaren, og fleire barnevandringsruter er merkte aust og vest for Konsmo.

Den mest lesne avisa i kommunen er Fædrelandsvennen. Avisa har hovudkontor i Kristiansand, kjem ut alle kvardagar, og dekkjer heile fylket. Avisa kom med det første nummeret i 1875, og vert redigert på bokmål.

Kommunevåpenet (godkjent i 1991) hadde eit sølv sirkelsagblad mot ein grøn bakgrunn. Sirkelsaga viste til den sterke posisjonen trelast- og trevareindustri hadde i kommunen, likeins til bruken av vass-sager i dei fleste grendelag i eldre tid, mellom anna i samband med tønneproduksjon knytt til sildefisket på kysten.

Namnet har kommunen etter elva Audna. Førsteleddet kjem truleg av norrønt auðn, ‘øydelegging‘, det vil seie 'elva som øydelegg'. Elva Audna har gjort skade både ved flaum og isgang.

• Lyngdal
• Agder

• Bergstøl, Tore: Konsmoboka, 1964–66, 2 b.
• Breilid, Magnus: Bjelland, b. 1: Gards- og ættesoge, 1965
• Breilid, Magnus: Grindheim, b. 1: Gards- og ættesoge, 1966
• Breilid, Magnus: Kultursoga for Bjelland og Grindheim, 1974