Agatha Christie

Agatha Christie
Šoddâm	Agatha Mary Clarissa Miller čohčâmáánu 15. peeivi 1890 Torquay, Devon, Eŋland, Ovtâstum kunâgâskodde
Jáámmám	uđđâivemáánu 12. peeivi 1976 (85-ihásâžžân) Wallingford, Oxfordshire, Eŋland, Ovtâstum kunâgâskodde
Hävdi	Pase Maria kirho hävdieennâm, Cholsey, Oxfordshire, Eŋland, Ovtâstum kunâgâskodde
Pargo
Áámmát	kirječällee, pyecceitipšoo, apteek pargee
Noomah	Agatha Christie Agatha Christie Mallowan Mary Westmacott
Kirjálâšvuođâ šlaajâ	syelipoolisroomaan, triller, rähisvuotroomaan
Kielâ	eŋgâlâskielâ
Peerâ
Vanhimeh	Frederick Alvah Miller (1846–1901) Clara Boehmer (1854–1926)
Pelikyeimi	Archibald Christie (1889–1962), vihkâm 1914, näimi-iäránem 1928 Max Edgar Lucien Mallowan (1904–1978), vihkâm 1930
Párnááh	Rosalind Margaret Clarissa Hicks (1919–2004)
Lasetiäđuh
Nommâčáálus
Päikkisijđo	www.agathachristie.com

Agatha Mary Clarissa Christie (15. čohčâmáánu 1890 Torquay, Devon, Eŋland – 12. uđđâivemáánu 1976 Wallingford, Oxfordshire, Eŋland) lâi eŋlandlâš kirječällee. Sun čaalij 66 syelipoolisromanid, 14 nooveelčuágáldâhhâd já 6 rähisvuotroomaan. Rähisvuotromanijd sun čaalij noomáin Mary Westmacott.

Agatha Miller šoodâi čohčâmáánu 15. peeivi 1890 Torquayst, Devon kreivikoddeest. Suu eeči lâi ovtâstumstaatâlâš Frederick Alvah Miller já suu enni eŋlandlâš Clara Boehmer. Clara Boehmer aasâi pärnin suu eeni uábi Margaret West lunne, tastko suu eeči jaamij já suu enni ij puáhtám tipšođ ohtuu vittâ párnáá. Clara Boehmer teeivâi suu puáttee kállá, ko suu eeni uábbi naajâi ovtâstumstaatâlâš Nathaniel Frary Milleráin. Frederick Miller lâi suu kandâ.

Frederick Miller já Clara Boehmer naajáin cuáŋuimáánust ive 1878. Sunnuu vuossâmuš páárnáš Margaret Frary Miller (1879–1950) šoodâi Torquayst, kost kyevtisist lâi láiguviste. Sunnuu nubbe párnááš Louis ”Monty” Montant Miller (1880–1929) šoodâi New Yorkist, kost suu eeči lâi pargomääđhist. Forgâ tastmaŋa Clara Miller oostij Torquayst táálu, mon nommâ lâi Ashfield. Tobbeen meiddei Agatha Miller šoodâi perruu kuálmádin já majemuš pärnin.

• Agatha Christie koveh
• 
  Agatha Christie ive 1894
• 
  Agatha Christie nuorâ nieidân
• 
  Agatha Christie nuorâ nisonin

Agatha Miller pärnivuotâ lâi luholâš. Sun oroi Ashfieldist, suu suhâlij kulen Viestâr-Lontoost já meiddei Maadâ-Euroopist, kost suu peerâ eelij távjá tälviv. Uccâ pärnin Agatha ij jottáám škoovlâ, mut suu enni máttááttij suu luuhâđ, čäälliđ já rekinistiđ. Agatha maatij meiddei čuojâttiđ piano já mandoliin. Millerij ruttâtuálu čuolmah algii, ko sij monâttii ennuv ruuđâ tálukäävpist New Yorkist, já tondiet peerâ varrij hotellân Raanskan oovtâ ihán, ko tobbeen lâi häälbib aassâđ ko stuorrâ táálust Eŋlandist. Ko Agatha lâi ohtnubálovihásâš, suu eeči jaamij. Agatha aasâi kuávttáá suu ennijn tastmaŋa, ko suu uábbi Margaret naajâi já suu viljâ Monty varrij Maadâ-Afrikân. Ive 1905 Agatha Miller varrij Pariisin, kost sun algij máttááttâllâđ pianočuojâttem já lávlum. Sun halijdij šoddâđ oopperalávlon, mut suu jienâ ij sooppâm ton tárguttâsân já tondiet sun koolgâi luoppâđ oopperalávloo ámáttist.

Agatha Miller naajâi ive 1914. Suu vuossâmuš käälis lâi Archibald ”Archie” Christie, kunâgâslâš áimuvuoimij suátialmai. Suái láin teividâm Egypt uáivikaavpugist Kairost, mast Agatha Christie aasâi suu ennijn tälviv ive 1912. Enni vuástálistij näimilito, tastko Archibald Christie lâi värittem, mut tot ij iästám Agatha Christie porgâmist, maid sun halijdij.

Vuossâmuš maailmsuáđi ääigi Agatha Christie poorgâi pyecceitipšon pyecceiviäsust, mut sun ij lijkkum paargon já aalgij porgâđ forgâ tastmaŋa apteekist, mast pargoäigi lâi uánihub já pälkki pyereeb. Apteekist sun oopâi ennuv miirhâin, moh lijjii tergâdis uásist suu syelipoolisromanijn. Christie nieidâ Rosalind, perruu áinoo páárnáš, šoodâi ive 1919. Christie oonij huolâ perrustis ige jurdâččâm suu pargo kirječällen, veikkâ sun lâi kavnâm kuástideijee suu vuossâmuš syelipoolisromanân.

• Agatha Christie aassâmsajeh
• 
  Ashfield, Agatha Christie šoddâmpäikki Torquayst, Devonist. Táálu ij lah innig.
• 
  58 Sheffield Terrace, Agatha Christie päikki 1934–1941 Holland Parkist, Lontoost.
• 
  Greenway, Agatha Christie kesitupe 1938–1976 Torbayst, Devonist.
• 
  Winterbrook House, Agatha Christie päikki Wallingfordist, Oxfordshirest.

Christie vuossâmuš roomaan The Mysterious Affair at Styles (Styles mystilâš tábáhtus) almostui ive 1920, mut Christie lâi čáállám tom jo nelji ive tooleeb. Maainâs vuáđudui toos, maid kirječällee lâi oppâm miirhâin apteekist. Ton kirjeest lâi meiddei belgialâš syelipoolis Hercule Poirot, kiäst šoodâi ohtâ maailm pegâlsumosijn syelipoolisijn. Christie puáttee roomaan The Secret Adversary (Syeligâs vuástálistee) almostui kyehti ive maŋeláá, mut eskin Christie kuuđâd roomaan, The Murder of Roger Ackroyd (Roger Ackroyd morhe), mii almostui ive 1926, toovâi kirječällee pegâlmâssân. Kirje loppâčuávdus lii aaibâs sierânâs, já lohheeh sujâtteh kirječällee syelipooliskirjálâšvuođâ rehelâš speelâ njuolgâdusâi cuovkkiimist. Tast huolâhánnáá Roger Ackroyd morhe algâttij Christie pargo kolleääigi.

Agatha Christie čaalij 72 romanid. Syelipoolisromanijd sun čaalij suu uámi noomáin já rähisvuotromanijd noomáin Mary Westmacott.