Hrtkovci

Hrtkovci su tipično ravničarsko naselje. Selo ima krstastu osnovu, jer je izduženo na jednoj strani duž doline Vranj, a na drugoj duž puta Ruma–Šabac. Taj oblik je donekle narušen izgradnjom nekoliko sporednih ulica. Selo čine četiri glavne ulice, koje se seku pod pravim uglom četrnaest sporednih širokih i ušorenih ulica.

Hrtkovci, kao naselje, imaju izuzetno povoljan geografski položaj. Nalaze se u blizini većih gradskih i industrijskih centara, sa kojima su povezani asfaltnim putevima. Od najvažnijeg gravitacionog i administrativnog centra Rume udaljeni su 16 km, od Sremske Mitrovice isto toliko, a od Šapca 18 km. Od Novog sada su udaljeni 52 km, a magistralni put Novi Sad–Ruma –Šabac upravo prolazi kroz Hrtkovce. Svega 10 km udaljeni su od auto-puta Beograd–Zagreb. Sa ovim auto–putem, Hrtkovci su povezani već pomenutim putem preko Nikinaca do Pećinaca.

Atar Hrtkovaca je nepravilnog oblika, a izdužen je pravcem jugozapad-severoistok. Dug je 13 km, a širok od 1,5 do 5 km. Površina atara je 41,3 km² i graniči se sa atarima Platičeva, Nikinaca, Buđanovaca, Rume i Jarka, dok zapadnu granicu atara predstavlja Sava.

Najveći deo hrtkovačkog atara leži na sremskoj lesnoj terasi, a samo krajnji, jugoistočni deo na aluvijalnoj ravni reke Save. Visine lesne terase blago opadaju od severa prema jugu, od 88 do 81 m nadmorske visine. Površina terase je blago zatalasana i na njoj se mogu rekonstruisati stare depresije prekrivene lesom. Aluvijalna ravan je od nje odvojena odsecima i pregibima, visokim oko 5 m. Široka je oko 2 km, a visoka od 75 do 77 m i na njoj su ostaci starih Savinih rukavaca i obalske gredice između njih. Značajan oblik reljefa je i dolina Vranj, koja kroz Hrtkovce prolazi pravcem zapad – istok, širine do 200 m i dubine od 3 do 4 m.

Od nadzemnih hidroloških objekata u Hrtkovcima, ovde protiče reka Sava, koja čini zapadnu granicu atara, kanal Jaračka Jarčina, koji preseca severni deo područja, kanal iskopan duž doline Vranj i niz sporednih kanala za odvodnjavanje. U aluvijalnoj ravni Save ima manjih zabarenih površina. Freatske vode na lesnoj terasi duboke su od 3 do 5 m. U proleće se na nekim mestima dižu čak i do 2 m ispod topografske površine. Na aluvijalnoj ravni su pliće, tako da se često pojavljuju na površini i zabaruju depresije. Na istražnoj bušotini, južno od naselja, na aluvijalnoj ravni otkriven je debeo sloj druge izdani na dubini od 12 do 48 m. U selu, na bušotini dubine 200 m otkrivena su tri vodonosna sloja, a kaptiran je najdublji od 110 do 123 m, čiji je kapacitet 14 l u sekundi.

U Hrtkovcima se nalazi višeslojno arheološko nalazište Gomolava, koje je bogato dokazima o staništima iz praistorijskih i antičkih vremena.

Kad se prvi put u istoriji i pod kojim imenom javljaju Hrtkovci, teško je pouzdano utvrditi. Ovo je verovatno najstarije naseljeno mesto u opštini, o čemu svedoči arheološko nalazište sa obližnjeg uzvišenja Gomolava, koje je jedno od najpoznatijih nalazišta iz vremena neolita. U srednjem veku u ovim oblastima dominiraju Ugri. Godine 1747., zabeleženo je naselje Hudrovcz. Vremenom od ovog naziva nastao je 1881. godine naziv Hrtkovci.

Pravoslavna crkva u Hrtkovcima pominje se u turskim izvorima već 1622. godine. Zatim se Hrtkovci pominju kao srpsko naselje 1722. Takođe se pominju 1744, kao zbeg kapetana Trifuna Isakovića sa popom Teodorom (Miloš Crnjanski).

Godine 1737. su se oko 1.600 rimokatoličkih poarbanašenih Srba^[1] iz bratstva Klimenti iz okoline Skadra doselili u Nikince i Hrtkovce, jer nisu hteli da prihvate islam. Danas se njihovi potomci izjašnjavaju kao Hrvati. Godine 1854. godine doseljavaju se Nemci. Prema redovnom popisu stanovništva 1869. godine ovde je živelo 1239 stanovnika. Sve do Drugog svetskog rata ova populacija se uvećavala. Za vreme rata broj stanovnika je smanjen i došlo je do smene stanovništva, jer su se Nemci iselili pred kraj rata, a na njihovo mesto doselili su se kolonisti. Prema popisu stanovništva iz 1981. godine u selu je živelo 2.855 stanovnika, od toga 48,9% su bili muškarci, a 51,1% su bile žene. Prosečna starost stanovništva bila je 36,9 godina. Tada su većinu stanovništva činili Hrvati 41,3%, Mađari 19,4% i Srbi 17,2%.

S početkom raspada SFRJ i rata u Hrvatskoj, veliki broj izbeglica srpske nacionalnosti, koji su živeli u SR Hrvatskoj, došao je u Hrtkovce. Hrvati iz Hrtkovaca, menjali su svoje kuće i imanja sa izbeglicama i pri tome dobijali veće kuće i imanja. Posrednik u razmeni je bila katolička crkva. Na taj način promenjena je etnička struktura Hrtkovaca.^[2]

Glavni članak: Miting u Hrtkovcima

Nakon mitinga održanog u Hrtkovcima 1992. na kojem je govorio Vojislav Šešelj usledile su pretnje i maltretiranje prema nesrpskom stanovništvu.^[3] Zbog toga je jedan deo Hrvata, a i ostalih hrtkovčana bio prisiljen na menjanje kuća i nasilan i nevoljan odlazak iz sela.^[4]

 

Glavni članak: Gomolava

Gomolava je praistorijski arheološki lokalitet koji se nalazi kod Hrtkovaca, nedaleko od Rume, na levoj obali Save. Bila je naseljena u tokom šest milenijuma i spada u red najpoznatijih lokaliteta u Evropi^[5]. Sam lokalitet je višeslojno nalazište koje obuhvata arheološke slojeve od kasnovinčanskog perioda, preko eneolita i ranog bronzanog doba do gvozdenog doba, zbog čega ga arheolozi popularno nazivaju Tortom od civilizacija^[5], a spada u red tel tipova naselja. Istraživanja lokaliteta su započeta 1904. godine, a sistematski radovi na Gomolavi su započeli 1953. godine i još uvek, sa prekidima, traju. Sam lokalitet se danas nalazi pod zaštitom države kao arheološko nalazište od izuzetnog značaja^[6][7], ali je i pored toga ugrožen rekom Savom koja ga spira, pogotovo u doba visokog vodostaja^[5].

Privreda Hrtkovaca takođe je usmerena ka poljoprivredi. Najveći deo oranica je u privatnom vlasništvu. Sem oranica, koje zauzimaju 77% atara, veće površine su jedino pod šumama i neplodnim zemljištem. U južnom delu atara zemlja pripada poljoprivrednom dobru Polet, koje je privatizovano i koje ima posede u svim atarima u južnom delu opštine Ruma, osim u klenačkom. Obradom plodnog zemljišta bavi se i „ZZ Hrtkovci“ i jedna privatna zadruga. U selu postoje i dva pogona drvne industrije „Sava“. To su pilana i pogon za proizvodnju parketa.

U naselju Hrtkovci živi 2743 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,2 godina (38,5 kod muškaraca i 42,0 kod žena). U naselju ima 1171 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 2800 [8] 1953. 3195 1961. 3265 1971. 3102 1981. 2855 1991. 2684 2528 2002. 3706 3428

Portal Srbija

U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Hrtkovci

• Parohija Srbislavačka u Hrtkovcima („Pravoslavlje“, br. 925, 1. oktobar 2005.) Arhivirano 2009-11-24 na Wayback Machine-u
• Fotografija pravoslavne crkve Arhivirano 2016-03-05 na Wayback Machine-u
• „Podsećanje na slučaj Hrtkovci“
• „Godišnjica progona Hrvata iz Vojvodine“
• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)