Kalmi Baruh
| Kalmi Baruh | |
|---|---|
 | |
| Rođenje | Kalmi Baruch 25. 12. 1896. Sarajevo, Austro-Ugarska Monarhija |
| Smrt | 31. 5. 1945. (dob: 48) Koncentracijski logor Bergen-Belzen |
| Prebivalište | Sarajevo, Kraljevina Jugoslavija |
| Nacionalnost | Jugoslaven |
| Etnicitet | Jevrej[1] |
| Državljanstvo | Kraljevina Jugoslavija |
| Zanimanje | lingvist |
Kalmi Baruh (rođen: Kalmi Baruch) (Sarajevo, 25. 12. 1896 - Koncentracijski logor Bergen-Belzen, 1945), pionir jugoslovenske hispanistike i sefardistike, te međunarodno priznati naučnik iz oblasti jevrejsko-španskog jezika.
Kalmi Baruh se rodio u 25. 12. 1896 u Sarajevu, kao potomak jedne od najstarijih sefardskih porodica u Bosni i Hercegovini (BiH) za vrijeme Austro-Ugarske Monarhije. Osnovnu školu je pohađao u Višegradu, a gimnaziju u Sarajevu. Doktorirao je u Beču 1923 godine na temi "Razvojno stanje glasova jevrejsko-španskog jezika u Bosni" (nem. Der Lautstand des Judenspanischen in Bosnien). Posle je živio u Berlinu, Parizu, Madridu i Zagrebu, te se kasnije vratio u Sarajevo gde je službovao kao profesor u I sarajevskoj gimnaziji. 1930-ih godina bio je eminentan i aktivan intelektualac, napredne orijentacije, Sarajeva i čitave Kraljevine Jugoslavije. Posebno se zalagao za socijalno ugrožene učenike, kulturno uzdizanje radnika, međukonfesionalnu toleranciju i borbu protiv antisemitizma, te berezervnu podršku republikancima Građanskog rata u Španiji. Govorio je desetak jezika, dok je radove objavljivao uglavnom na srpskohrvatskom, zatim i na jevrejsko-španskom, španskom, francuskom i nemačkom. Stradao je u nemačkom nacističkom koncentracionom logoru Bergen-Belzen.
Baruh Kalmi je bio jedini sefardski stipendista balkanskog poluostrva od strane španske Vlade za post-doktorat u madridskom Centru za istorijske studije (1928/29). Bio je dugogodišnji saradnik više jugoslovenskih i evropskih časopisa iz oblasti filologije i književnosti kao na primer: "Srpski književni glasnik" i "Misao", oba iz Beograda, te "Revista de filología española" iz Madrida. Delovao je sa beogradskim Balkanskim institutom i Univerzitetom, te sa Španskom kraljevskom akademijom. Prevodio je sa španskog na srpskohrvatski Enrikea Laretu: "Slava don Ramira" (jedan život u doba Filipa II) i Hosea Eustasia Riveru: "Vrtlog", "Minerva". Priređivao je prikaze i književnu kritiku savremene španske književnosti. Objavljivao je radove o jezičkoj komparatistici, udžbenicima i naučnim radovima iz oblasti filologije, sa naglaskom na romanistiku.
Prikupljao je, po mestima širom BiH, Prištini i Skoplju, te dokumentovao i naučno istraživao jezičke forme i romanse jevrejsko-španskog jezika. Bio je jedan od stubova sarajevskog progresivnog "Pregleda". Bio je autoritativni oslonac lokalnim kongregacijskim časopisima "Jevrejski život" i "Jevrejski glas", kao i kulturno-prosvetnoj ustanovi "La Benevolencija". Sarađivao je sa prof. Himenes Kabaljerom, Ivom Andrićem, Isidorom Sekulić, Žakom Konfinom, Stanislavom Vinaverom, Jovanom Kršićem, Moric Levi i Laurom Papo Bohoretom.
Kompetentna međunarodna štiva iz oblasti ladino kulture i jevrejsko-španskog jezika obuhvataju Baruhovu bibliografiju. 1971 Pensilvanijski univerzitet iz Filadelfije je objavio njegov "Spanish Ballads of the Bosnian Jews" uz propratne tekstove prof. Armisteada i prof. Silvermana. U Srbiji, o Kalmiju Baruhu su posebno pisali: Ivo Andrić, Krinka Vidaković Petrov, Predrag Palavestra, Muhamed Nezirović, Hana Has Levi, Ivan Ninić i Aleksandar Nikolić.
- Španske romanse bosanskih Jevreja (Spanish Ballads of the Bosnian Jews);
- El Judeo-Español de Bosnia;
- Jevreji na Balkanu i njihov jezik;
- Španija u doba Majmonidesovo;
- Španija Filipa II;
- Španija u književnosti jedne generacije;
- Miguel de Unamuno;
- Islamski izvori Danteove Božanske komedije.
- Kalmi Baruh - Eseji i članci iz španske književnosti, Svjetlost, Sarajevo, 1956;
- Kalmi Baruh - Izabrana djela, Svjetlost, Sarajevo, 1972;
- Kalmi Baruh - Selected Works on Sephardic and Other Jewish Topics, Shefer Publishers}'; Moshe David Gaon Center for Ladino Culture, Jerusalim, Izrael, 2005. i 2007, ISBN 965-90790-0-1; 978-965-90790-1-8.
- ↑ Jevrejska zbirka. Muzej Sarajeva. Preuzeto 29. 10. 2015
- Kalmi Baruh: Jevreji na Balkanu i njihov jezik - Prvi deo[mrtav link]
- Kalmi Baruh: Jevreji na Balkanu i njihov jezik - Drugi deo Arhivirano 2003-09-28 na Wayback Machine-u
- Široki pogled na svet, Sveske, br. 75
- Judeo-Spanish Ballads from Bosnia by Prof. Samuel G. Armistead, Prof. Joseph H. Silverman
- Krinka Vidaković-Petrov: Neprolaznost djela Kalmija Baruha Arhivirano 2009-01-08 na Wayback Machine-u