Epikurejstvo

Epikurejstvo je sistem filozofije koji je stvorio Epikur, poslednji antički filozof. Epikur je osnovao školu u jednom od atinskih vrtova, koja je vrlo brzo dobila ime Epikurov vrt, a epikurejci "filozofi iz vrta".

Epikur filozofiju shvata kao djelatnost koja istraživanjima i razmišljanjima pomaže u ostvarivanju sreće u životu. Etika je vrhunac filozofiranja, a logika i fizika su samo sredstva da se pronađe smisao života. Dve osnovne karakteristike Epikurove filozofije su atomizam i hedonizam.

Epikurejska fizika je proizašla iz Demokritovog atomističkog sistema koji potiče iz 5. vijeka pne.

Jedine stvari koje postoje su tijela i prostor i jedno i drugo u beskonačnom broju. Prostor čini apsolutno prazno, koje omogućava kretanje, dok je tijelo sastavljeno od nedjeljivih čestica, „atoma“. Atome je dalje moguće mjeriti preko skupova apsolutnih minimuma, krajnjih jedinica veličine. Atomi su u stalnom kretanju, konstantne brzine i pošto se nalaze u praznom prostoru, ne postoji ništa što bi ih usporilo. Stabilnost je sveobuhvatno svojstvo jedinjenja, koja formiraju velike grupe atoma preko složenih šablona kompleksnih kretanja. Kretanje se sastoji od tri principa: težine, kolizija i minimalnog slučajnog pokreta ili zaokreta, koji inicira nove šablone kretanja i onemogućava determinizam. Atomi kao posebne jedinice, posjeduju samo primarna svojstva, oblik, veličinu i težinu. Sva druga sekundarna svojstva, kao što je na primjer boja, nastaju izvan atomskih jedinjenja. Budući da zavise jedan od drugog, nije ih moguće dodati na spisak samopostojećih stvari, ali to ne znači da nisu stvarni. Naš svijet, kao nebrojeni drugi svijetovi, je slučajno stvoreno jedinjenje, ograničenog trajanja. Ne postoji neki božiji um iza njega. Na bogove treba gledati kao na idealna bića, modele epikurejskog načina života i prema tome udaljene od naših interesovanja.

Osnovna tvrdnja epikurejske teorije saznanja (kanonike) je da su svi opažaji reprezentativno (ne propozicionalno) istiniti. U paradigmatičnom slučaju prizora, tanke trake atoma se konstantno izlivaju iz posmatranih tijela i naše oči mehanički registruju one koje do njih dospijevaju povezujući ih u jednu cjelinu, ali ne i intepretirajući. Ti primarni vizuelni podaci imaju neosporivu vrijednost. Ali zaključci koji iz njih proizlaze o prirodi spoljašnjih objekata podrazumjevaju rasuđivanje, i tu stižemo do mjesta gdje se mogu desiti greške. Prema tome, opažaji služe kao jedan od tri kriterijuma, zajedno sa osjećanjima, kriterijumom o vrijednostima i prirodno stečenim opštim koncepcijama (prolēpseis). Na bazi evidencije opažaja, posjedujemo sposobnost da zaključujemo o prirodi mikroskopskih i dalekih fenomena. Nebeski fenomen, na primjer, se ne može smatrati božijom tvorevinom i iskustvo nam nudi mnoštvo adekvatnih modela preko kojih dolazimo do prirodnog objašnjenja. Osnove koje su protivne konzistentnosti direktno posmatranog fenomena, nazivaju se ouk antimarturēsis, nedostatak kontraevidencije. Paradoksalno, kada više alternativnih objašnjenja istog fenomena prođe test, sva moraju biti prihvaćena kao istinita. U ovom slučaju kada se primjene fundamentalni principi fizike, samo jedna teorija prolazi test.

U epikurejskoj etici, uživanje se smatra dobrom i našim životnim ciljem, kojem su podređene sve druge vrijednosti. Bol je jedino zlo, a međustanja ne postoje.

• Long, A.A. and Sedley, D.N. (1987) The Hellenistic Philosophers, Cambridge: Cambridge University Press, 2 vols. (prvi tom sadrži prevode glavnih tekstova sa komentarima, a drugi izvorne tekstove na grčkom i latinskom jeziku)

• Lukrecije Kar - Stenfordova enciklopedija filozofije