Đuro Daničić
Đuro Daničić (ili Đura Daničić; Novi Sad, 4. april 1825. – Zagreb, 17. novembar 1882.), srpsko-hrvatski filolog, učesnik ilirskog pokreta i jedan od utemeljitelja zajedničkog srpskohrvatskog jezika.
Daničić je bio pristalica Vukovih pogleda na narodni jezik i fonetsko pismo. Inspirisan Vukovom reformom ćirilice, poduzeo je reformu Gajeve latinice, koja je delimično prihvaćena.
Đuro Daničić rođen je pod imenom Đorđe Popović[n 1], kao četvrti sin novosadskog sveštenika Jovana Popovića, u Novom Sadu, 1825. Prve škole učio je u Novom Sadu i Požunu, a pravne nauke u Pešti i Beču, gde je došao 1845. Pod uticajem Karadžića i Miklošiča počeo je da se bavi slovenskom filologijom, kojoj je kasnije, a naročito proučavanju srpskog jezika, posvetio ceo život. Za vreme studija materijalno su ga pomagali knez Mihajlo Obrenović i Jovan Gavrilović.
Daničić je bio jedan od potpisnika bečkog književnog dogovora hrvatskih i srpskih pisaca i lingvista 1850. godine kojim je udaren temelj zajedničkom srpskohrvatskom jeziku. Godine 1856. postao je bibliotekar Narodne biblioteke u Beogradu i sekretar Društva srpske slovesnosti, a 1859. profesor Liceja (Velike škole). Godine 1865. ostavio je profesuru, i na kratko vreme postao činovnik Uprave pošta, a 1866. otišao je u Zagreb za sekretara tada osnovane Jugoslovenske akademije. 1873. se vratio na katedru srpskog jezika u Veliku školu u Beogradu, predajući u njoj do 1877. Otišao je zatim na odmor u Zagreb da produži rad na započetom velikom Rječniku hrvatskoga ili srpskoga jezika. Na tom poslu ga je i zatekla smrt. Njegovo telo preneseno je novembra iste godine (1882) u Beograd i tu je sahranjeno na Markovom groblju.
Svoje prezime zamenio je 1847. prezimenom Daničić, kojim se potpisao na prvom svom naučno-polemičkom radu Rat za srpski jezik i pravopis, i pri tom prezimenu je posle stalno ostao.
Daničić je jedan od najvećih radnika na području ispitivanja srpskohrvatskog jezika.
NJegov prvi rad objavljen je 1845. (u Podunavci) u zaštitu Vuka. Naučno obaranje teorije Vukovih protivnika, Daničić je izneo u raspravi Rat za srpski jezik i pravopis (1847), kojom je doprineo brzoj pobedi Vukovih ideja. Zatim je dao Malu srpsku gramatiku (1850), u kojoj je srpski književni jezik prvi put naučno okarakterisan. Kasnije (od 1863) to je malo delo izlazilo u više izdanja (1—7), pod nazivom Oblici srpskog jezika. Dela Daničića, u kojima je obrađivao različite strane srpskog jezika, jesu: Srpska sintaksa (1858), samo sa odeljkom o padežima sa i bez predloga, zasnovana na tadašnjoj lokalističkoj teoriji o padežima, Osnove (1876), klasifikacija, sasvim mehanička, nastavaka za obrazovanje reči, Korijeni (1847), bez velike teorijske vrijednosti, Istorija oblika (1874), najzad slavne akcenatske studije (Slav. Bibi., Miklošić, I, Glasnik, 8—9. Rad, 6, 14, 20), koje su obrazovale osnovu proučavanja slovenskog akcenta.
Daničićeva veća izdanja srpskih starih spomenika, većinom još nezamenjena, jesu: Žitije Sv. Save (Teodosijevo, 1860, u izdanju pripisano Domentijanu), Žitija Sv. Simeona i Sv. Save od Domentijana (1865), Nikoljsko jevanđelje (bosanske redakcije, 1864), Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih (Danila i drugih, 1866), i mnoga druga manja dela, razbijena po naučnim izdanjima.
U svom započetom delu Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, Daničić je predložio reformu latiničnog pisma po ugledu na Vukovu reformu ćirilice, u kojoj bi se digrafi dj, lj, nj, dž zamenili grafemama đ, ļ, ń, ģ, i time postigla puna kompatibilnost latinice sa ćirilicom, i izbegle nedoumice u kojima grafeme iz digrafa stoje jedna do druge, ali se posmatraju odvojeno (npr. nadživeti, injekcija, podjednako itd.).
Od Daničićevih grafema, u širu upotrebu je jedino ušla grafema Đ đ, umesto dotadašnjeg dj.
U Dubrovačkom časopisu Srđ se od 5. broja (1902.g.) počeo primenjivati ovaj Daničićeva pravopis za latinično pismo srpsko-hrvatskog jezika. [1]
- ↑ Prva djela objavio je pod imenima Đorđe, Đ. P., Đ. I. P. B., Đorđe I. Popović, Goislav, Đorđe Goislav Popović, Mlad Srbin iz Austrije, Branislav Petrović Srbin.
- ↑ Srđ, pp. 230.. Dubrovnik. 1902.
- Mala enciklopedija, Prosveta, Beograd, 1978
- Narodna enciklopedija (1927 g.), članak napisao Aleksandar Belić;
- St. Novaković, Beleške o Đ. Daničiću (Godišnjica Nikole Čupića, 8, 1885);
- Rad. Vrhovac, Karakter i rad Đure Daničića (knjige Matice Srpske, 48, 1923);
- Bibliografija radova, Đ. S. Đorđevića (Kolo za 1889), 232 do 236.
