نيو ميڪسيڪو
| نيو ميڪسيڪو (New Mexico) Nuevo México (اسپيني)، Yootó Hahoodzo (نواجا) | |||
|---|---|---|---|
| State | |||
| نيو ميڪسيڪو جي رياست | |||
| |||
| عرفيت: جادوئي نگري (The Land of Enchantment) | |||
| نعرو: Crescit eundo (انگريزي ٻولي: It grows as it goes) | |||
| ترانو: "O Fair New Mexico" and "Así Es Nuevo México" | |||
 Map of the United States with نيو ميڪسيڪو (New Mexico) highlighted | |||
| Country | United States | ||
| Before statehood | نوئيوو ميڪسيڪو (Nuevo México) (1598–1848) نيو ميڪسيڪو وارو علائقو (1850–1912) | ||
| Admitted to the Union | 6 جنوري، 1912ع (ستيتاليھين رياست) | ||
| Capital | سانتا في (Santa Fe) | ||
| Largest city | البڪرڪي (Albuquerque) | ||
| Largest metro and urban areas | گريٽر البڪرڪي (Greater Albuquerque) | ||
| پکيڙ | |||
| • ڪل | 121,591[1] ميل2 (314,918 ڪ.م2) | ||
| • زميني | 121,298[1] ميل2 (314,161 ڪ.م2) | ||
| • آبي | 292[1] ميل2 (757 ڪ.م2) 0.24% | ||
| پکيڙ ۾ درجو | 5th | ||
| Dimensions | |||
| • ڊيگھ | 371 mi (596 kميل) | ||
| • ويڪر | 344 mi (552 kميل) | ||
| بلندي | 5,701 ft (1,741 ميل) | ||
| بلند ترین پیمائش (Wheeler Peak[2][3][4]) | 13,161 ft (4,011.4 ميل) | ||
| گھٽ ترین پیمائش (Red Bluff Reservoir on Texas border[3][4]) | 2,845 ft (868 ميل) | ||
| آبادي (2020) | |||
| • ڪل | 2,120,220 | ||
| New Mexico جون رياستي علامتون | |
|---|---|
 New Mexico جو جھنڊو | |
 New Mexico جي مھر | |
| زندہ علامتون | |
| پکي | Greater roadrunner |
| مڇي | Rio Grande cutthroat trout |
| گل | Yucca |
| گاھ | Blue grama |
| جيت | Tarantula Hawk Wasp |
| مئمل | American black bear |
| ڪرڙانگ جانور | New Mexico whiptail |
| وڻ | Two-needle piñon |
| بي جان علامتون | |
| رنگ | Red and yellow |
| کاڌو | Chile peppers, pinto beans, and biscochitos |
| پنڊ پهڻ | Coelophysis |
| قيمتي پٿر | Turquoise |
| State route marker | |
 | |
| State quarter | |
 Released in 2008 | |
| Lists of United States state symbols | |
نيو ميڪسيڪو (انگريزي: New Mexico، اسپيني: Nuevo México (
نيو ميڪسيڪو پکيڙ جي لحاظ کان آمريڪا جي پنجين وڏي رياست آھي جڏھن تہ آباديءَ جي لحاظ کان 36ھين وڏي رياست آھي. ھن رياست جي آبادي 21 لکن کان ٿوري وڌيڪ آھي. جاگرافيائي طور تي ھن رياست جي آبھوا مختلف علائقن ۾ مختلف آھي. ھن رياست جي اتر ۽ اوڀر جي موسم ڪافي ٿڌي آھي جڏھن تہ ڏکڻ ۾ گرم ۽ ريگستاني آھي. ريو گرانڊي ( Rio Grande) ندي ھن رياست جي مرڪزي علائقن مان اتر کان ڏکڻ طرف وھي ٿي. ھن نديءَ جي ٻنھي ڪپن وارا علائقا زرخيز آھن ۽ انھن علائقن جي موسم خوشگوار آھي. ھن رياست جي ٽيون حصو زمين مرڪزي سرڪار جي ملڪيت آھي جنھن ۾ ڪيترائي يادگار ۽ قومي پارڪ موجود آھن. ھن رياست جا ٽي ماڳ يونيسڪو جي ثقافتي ماڳن جي فھرست ۾ شامل آھن.[7]
ھن رياست جي معاشي ذريعن ۾ تيل، معدني شيون، زراعت، ڪاٺ، سائنس ۽ ٽيڪنالاجيءَ تي ٿيندڙ کوجنا، سياحت ۽ ٽيڪسٽائل جون صنعتون شامل آھن. 2020ع ۾ ھتان جي مجموعي گھرو پيداوار 95.73 بلين ڊالر ۽ في ماڻھو مجموعي گھرو پيداوار 46،300 ڊالر ھئي.[8],[9] ھتان جي فلمي صنعت بہ ملڪ جي وڏين صنعتن مان ھڪ آھي.[10] ھن رياست ۾ ڪيتريون ئي فوجي ڇانوڻيون موجود آھن ۽ ھٿيارن ۽ فوجي سازوسامان ٺاھڻ جون صنعتون پڻ قائم آھن. ھن ئي رياست ۾ آمريڪا جي پھرئين ائٽمي بم جو ٽيسٽ طور ڌماڪو ڪيو ويو ھو.
تاريخ کان اڳ واري زماني ۾ ھن علائقي ۾ اصلوڪن آمريڪي ماڻھن جا مختلف قبيلا آباد ھئا.[11] سورھين صدي عيسويءَ ۾ ھتي اسپين کان آيل سياح پھتا جن ھن علائقي ۾ پنھنجيون وسنديون قائم ڪيون. انھن ماڻھن ھن علائقي کي Nuevo México نالو ڏنو[12] جيڪو اڳتي ھلڪي نيو ميڪسيڪو ٿي ويو. 1521ع ۾ اسپين مان آيل ماڻھن ھن علائقي کي ”نيو اسپين“ جو نالو ڏئي پنھنجي حڪومت قائم ڪئي. 1821ع ۾ ھي علائقو ميڪسيڪو جي خودمختيار رياست جو حصو بنجي ويو. 1848ع ۾ ميڪسيڪو آمريڪا جنگ کان پوءِ ھن علائقي کي آمريڪا جي گڏيل رياستن ۾ شامل ڪيو ويو. 6 جنوري 1912ع تي نيو ميڪسيڪو کي آمريڪا جي 47ھين رياست بنايو ويو.
نيو ميڪسيڪو آمريڪا جي گڏيل رياستن مان اھا رياست آھي جنھن جي رھواسين جي اڪثريت اسپيني ۽ لاطيني نسلن سان واسطو رکي ٿي. ھتي اصلوڪا آمريڪي بہ وڏي تعداد ۾ آباد آھن.
جاگرافي
نيو ميڪسيڪو رياست جي پکيڙ 314،900 چورس ڪلوميٽر (121,590 چورس ميل) آھي. ھيءَ رياست پکيڙ جي لحاظ کان الاسڪا، ٽيڪساس، ڪيليفورنيا ۽ مونٽانا کان پوءِ آمريڪا جي پنجين وڏي رياست آھي. ھن جي اوڀر واري سرحد 0103 اولھ ڊگھائي ڦاڪ تي اوڪلاھاما سان ۽ 0103 اولھ ڊگھائي ڦاڪ کان ساڍا ٽي ڪلوميٽر اولھ ۾ ٽيڪساس سان ملي ٿي. ڏکڻ ۾ ھن جي بہ 2/3 سرحد ٽيڪساس سان ۽ باقي 1/3 سرحد ميڪسيڪو سان ملي ٿي. ھن جي اولاھين سرحد 1090'3 اولھ ڊگھائي ڦاڪ تي ايريزونا سان ملي ٿي. ھن رياست جي ڏکڻ اولھ واري سرحد کي بوٿيل (Bootheel) سڏيو وڃي ٿو. اتر ۾ ھن جي سرحد ڪولوراڊو سان وڃي ملي ٿي.
جيتوڻيڪ ھن رياست جي سرزمين جو وڏو حصو ريگستاني آھي پر ھن رياست ۾ قدرت جا ڪئين نظارا ڏسي سگھجن ٿا. ڀوري رنگ جا ريگستان، چھچ سائي رنگ جا چراگاھ، برف سان ڍڪيل اوچن جبلن جون چوٽيون ۽ ڇڙوڇڙ ننڍا جبل ماڻھوءَ جو من موھي وجھن ٿا. ھن رياست جو آٽڪل ٽيون حصو، خاص طور تي اتريون حصو جابلو علائقي ۾ گھاٽن ٻيلن سان ڍڪيل آھي، جڏھن تہ ڏاکڻيون حصو ريگستاني آھي. نيو ميڪسيڪو جي اتر اولھ ۾ ڪولوراڊو جو مٿاھون پٽ واقع آھي جنھن ۾ خشڪ چراگاھ، جھنگلي ٻوٽن سان ڀريل ميدان، ٻرندڙ جبل ۽ گھاٽا جابلو ٻيلا ڏسي سگھجن ٿا.
ھن رياست جي سرزمين سراسري طور تي سامونڊي مٿاڇري کان 25،00 ميٽر (8000 فوٽ) مٿي آھي. ھن رياست جي اوچي ۾ اوچي پھاڙي چوٽيءَ جو نالو ويلر پيڪ (Weeler Peak) آھي جنھن جي اوچائي 4011 ميٽر (13160) فوٽ آھي.
ريو گرانڊي ندي آمريڪا جي گڏيل رياستن جي چوٿين وڏي ندي آھي جيڪا ھن رياست جي مرڪزي علائقي مان گذري ميڪسيڪو وري نار ۾ وڃي ڇوڙ ڪري ٿي. ان کان علاوھ پيڪوز (Pecos)، ڪئنيڊين (Canadian)، سان جئان (San Juan) ۽ گيلا (Gila) ھن رياست جون وڏيون نديون آھن. ھن رياست ۾ ڪيتريون ئي ھٿرادو ڍنڍون پڻ آھن جن مان ايليفينٽ بيوٽ رزروائزر (Elephant Butte Reservoir) خاص ذڪر جي لائق آھي.
تاريخ
نيو ميڪسيڪو واري علائقي ۾ انساني آباديءَ جي شروعات اڄ کان اٽڪل يارھن ھزار سال پھرين ٿي. انھيءَ دور جي ثقافت کي ڪلوويس ثقافت (Clovis Culture) سڏيو وڃي ٿو.[13] ھو پٿرن کي گھڙي تيز نوڪدار تير ٺاھي جانورن جو شڪار ڪندا ھئا. ھنن جون عورتون ھڏن ۽ عاج مان ٺھيل زيور پائينديون ھيون. اھي ماڻھو شايد اصل ۾ سائبيريا واري علائقي مان ھجرت ڪري اتر آمريڪا پھتا، جتان وري ھو نيو ميڪسيڪو واري علائقي تائين پھتا. انھن ماڻھن کي تاريخ ۾ پيليو انڊين (Paleo-Indians) يا پيليو آمريڪي (Paeo-American) سڏيو ويو آھي. اڳتي ھلي ھتي منگولون ثقافت (Mongolon Culture) رائج ٿي. انھيءَ ثقافتي دور ۾ ماڻھن ٺڪر جا ٿانو ٺاھڻ سکي ورتا ھئا ۽ انھن ٿانون تي خوبصورت چٽسالي بہ ڪندا ھئا. ھو ننڍن ننڍن ڳوٺن جي صورت ۾ ھڪٻئي سان گڏجي رھندا ھئا.[14]
پھريان يورپي اسپين کان آيا جن سورھين صدي عيسويءَ ۾ ھتي اچي خيما کوڙيا. ھنن ھن علائقي ۾ پنھنجي حڪومت قائم ڪئي جنھن کي نيو اسپين نالو ڏنو ويو. اڳتي ھلي 1821ع ۾ ھي علائقو ميڪسيڪو جو حصو بنجي ويو. 1848ع ۾ ھي علائقو آمريڪا جي گڏيل رياستن ۾ شامل ڪيو ويو. ھي علائقو اصلوڪن آمريڪي ماڻھن، اسپين مان لڏي آيل يورپين ۽ انگريزن جي وچ ۾ ٿيل جنگين ۽ نفرت جو ھڪ ڊگھي عرصي تائين شڪار رھيو. اھي نفرتون اڄ بہ ڪنھن نہ ڪنھن صورت ۾ موجود آھن. نيو ميڪسيڪو کي 6 جنوري 1912ع تي آمريڪا جي 47ھين رياست جو درجو ڏنو ويو. ھتان جي اصلوڪن آمريڪين کي ھڪ ڊگھي عرصي تائين ووٽ جي حق کان محروم رکيو ويو.
ٻي عالگير جنگ کان پوءِ نيو ميڪسيڪو جي آباديءَ ۾ لاڳيتو واڌ ايندي رھي آھي. آمريڪي حڪومت ھتي ٽي وڏيون فوجي ڇانوڻيون قائم ڪيون آھن، جتي فوجي ھٿيارن ٺاھن جي بہ سھولت موجود آھي، پر ٻين رياستن جي ڀيٽ ۾ ھن رياست جي آبادي ڪافي گھٽ آھي. ھن وقت آباديءَ جي لحاظ کان ھيءَ آمريڪا جي 45ھين رياست آھي.
نيو ميڪسيڪو جا وڏا شھر[15]
| نمبر | شھر جو نالو | آبادي | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2010 | 2022 | تبديلي
(سيڪڙو) |
گهاٽائي
(في چورس ميل) |
پکيڙ
(چورس ميل) | ||
| 1 | البڪرڪي (Albuquerque) | 546,755 | 563,165 | 3.00% | 3,008 | 187.22 |
| 2 | لاس ڪروسس (Las Cruces) | 98,284 | 105,292 | 7.13% | 1,369 | 76.93 |
| 3 | ريو رينچو (Rio Rancho) | 87,977 | 102,766 | 16.81% | 994 | 103.42 |
| 4 | سانتا في (Santa Fe) | 81,012 | 86,099 | 6.28% | 1,648 | 52.23 |
| 5 | روزويل (Roswell) | 48,463 | 47,608 | 1.76%- | 1,602 | 29.72 |
| 6 | فرمنگٽن (Farmington) | 46,042 | 42,731 | 7.19%- | 1,240 | 34.46 |
| 7 | ھوبس (hobbs) | 34,088 | 42,057 | 23.38% | 1,593 | 26.40 |
| 8 | سائوٿ ويلي (South Valley) | 40,976 | 40,080 | 2.19%- | 1,381 | 29.02 |
| 9 | ڪلوويس (Clovis) | 38,278 | 37,488 | 2.06%- | 1,588 | 23.61 |
| 10 | الاموگورڊو (Alamogordo) | 30,679 | 33,111 | 7.93% | 1,548 | 21.39 |
حوالا
- ↑ 1.0 1.1 1.2 "United States Summary: 2010—Population and Housing Unit Counts" (PDF). U.S. Census Bureau. صفحو. 41. حاصل ڪيل March 14, 2020.
- ↑ "Wheeler". NGS data sheet. U.S. National Geodetic Survey. حاصل ڪيل October 24, 2011.
- ↑ 3.0 3.1 "Elevations and Distances in the United States". United States Geological Survey. وقت October 15, 2011 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل October 24, 2011. Unknown parameter
|url-status=ignored (مدد) - ↑ 4.0 4.1 Elevation adjusted to North American Vertical Datum of 1988.
- ↑ Neomexicano definition آرڪائيو ڪيا ويا June 27, 2018, حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. by Royal Spanish Academy (Real Academia Española)
- ↑ "Most spoken languages in New Mexico in 2010". MLA Data Center. وقت May 23, 2013 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل November 4, 2012. Unknown parameter
|url-status=ignored (مدد) - ↑ Centre, UNESCO World Heritage. "United States of America". UNESCO World Heritage Centre. Retrieved April 26, 2022.
- ↑ "U.S. federal state of New Mexico - real GDP 2000-2021". Statista. حاصل ڪيل 2022-04-26.
- ↑ "New Mexico: per capita real GDP 2000-2019". Statista. حاصل ڪيل 2022-04-26.
- ↑ "New Mexico's film industry has bounded back to near pre-pandemic levels - Albuquerque Journal". www.abqjournal.com. حاصل ڪيل 2022-04-26.
- ↑ Roberts, Calvin Alexander (2006). New Mexico. Susan A. Roberts (Rev. ed ed.). Albuquerque: University of New Mexico Press. ISBN 978-0-8263-4003-0. OCLC 62282068. https://www.worldcat.org/oclc/62282068.
- ↑ "Is New Mexico a State? Some Americans Don't Know" (en ۾). NPR.org. https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=12512979.
- ↑ Murphy, Dan (2000). New Mexico, the distant land : an illustrated history. Sun Valley, Calif.: American Historical Press. ISBN 1-892724-09-X. OCLC 48256941. https://www.worldcat.org/oclc/48256941.
- ↑ Simmons, Marc (1988). New Mexico : an interpretive history. Albuquerque: University of New Mexico Press. ISBN 0-8263-1110-5. OCLC 18163771. https://www.worldcat.org/oclc/18163771.
- ↑ "Cities in New Mexico by Population (2022)". worldpopulationreview.com. حاصل ڪيل 2022-04-26.