Waraniyi simi
Waraniyi simi (Avañe'ẽ; kastilla simipi: Guaraní) nisqaqa Waraniyi runakunap rimasqan rimaymi, Parawayipi, uralan Parasilpi, chinchay Arhintinapi, anti Wuliwyapipas.
| Avañe'ẽ (Waraniyi simi) | ||
|---|---|---|
| Kaypi rimasqa: | Parawayi, Brasil, Buliwya, Arhintina | |
| Suyukuna: | ||
| Rimaqkuna:
• Mama rimay: |
~6.000.000
• ~6.000.000 | |
| Ñiqi: | Mana ñawpaq pachakpurachu | |
| Rimaykunap ayllun: | Tupi rimaykuna Tupi waraniyi rimaykuna | |
| Tukri simi: | ||
| Kay mama llaqtakunapi: | Parawayi, Buliwya | |
| Kaypa kamachisqan: | ||
| Tuyrukuna | ||
| ISO 639-1 | gn | |
| ISO 639-2 | grn | |
| ISO 639-3 | grn | |
| SIL | Llapa k'iti rimayqa kikin tuyruyuqmi: gnw – Simba gui – Chiriwanu gug – Parawayi gun – Mbya guq – Achiy wayaki kgk – Kaywa nhd – Chiripa pta – Pay tawitira tai – Tapitiy xet – Shita | |
| {{{mapa}}} Maypim Waraniyi simita rimachkanku
| ||
| ||
Parawayipi yaqa tukuy runakunam waraniyi simita rimanku, mistikunapas.
K'iti rimayninkuna
llamk'apuyWaraniyi simip k'iti rimayninkunaqa kaymi: Parawayi waraniyi (gug), Simba waraniyi (Simba - gnw), Chiriwanu waraniyi (Chiriguano - gui), Mbya waraniyi (Mbyá - gun), Achiy wayaki waraniyi (Aché Guayakí - guq), Kaywa waraniyi (Kaiwá - kgk), Chiripa waraniyi (Chiripá - nhd), Pay tawitira waraniyi (Paí tavyterá - pta), Tapitiy waraniyi (Tapieté - tai), Shita waraniyi (Xetá - xet).
Huk rimakuna
llamk'apuyKaymi huk waraniyi rimakuna (Qhichwa simi - Waraniyi simi):
- qhari: kuimba'e, ava; man, homme
- warmi: kuña; woman
- uma: akã; head
- k'aklla: tatypy;cheek
- ñawi: tesa, hesa, esa; eye
- rinri: nambi; ear
- maki: po; hand
- inti: kuarahy, kuarachi; Sun
- killa: jasy; Moon
- yaku: y ; water
- nina: tata, ata, rata; fire
- urqu: yvaty, yvyty, yvytyrusu; mount
- junyjunu: moetata ; trillyon = 1012
- p'aqchiy: moataka; to pump
- ñanchana:arakavimae; compass
Hawa t'inkikuna
llamk'apuyYupaykuna
llamk'apuy- 1 – peteĩ
- 2 – mokõi
- 3 – mbohapy
- 4 – irundy
- 5 – po
- 6 – poteĩ
- 7 – pokõi
- 8 – poapy
- 9 – porundy
- 10 – pa
- 11 – pateĩ
- 12 – pakõi
- 13 – paapy
- 14 – parundy
- 15 – papo
- 16 – papoteĩ
- 17 – papokõi
- 18 – papoapy
- 19 – paporundy
- 20 – mokõipa
- 30 – mbohapypa
- 40 – irundypa
- 50 – popa
- 60 – poteĩpa
- 70 – pokõipa
- 80 – poapypa
- 90 – porundypa
- 100 – sa
- 1000 – su
- 100000 – sua