ہان سلطنت

ہان راج ٹبر ہان خاندان Han dynasty 漢朝
206 ق م–220 عیسوی
A map of the Western Han Dynasty in 2 AD: 1) the territory shaded in dark blue represents the principalities and centrally-administered commanderies of the Han Empire; 2) the light blue area shows the extent of the تارم طاس protectorate of the Western Regions.[۱]
راجگڑھ	چانگ آن (206 ق م – 9 عیسوی، 190–195 عیسوی) لوویانگ (25–190 عیسوی، 196 عیسوی) شوچانگ (196–220 عیسوی)
عمومی زباناں	قدیم چینی
مذہب	تاؤ مت، کنفیوشس مت، چینی لوک مذہب
حکومت	بادشاہت
شہنشاہ
• 202–195 ق م	شہنشاہ کاوزو
• 25–57 عیسوی	شہنشاہ گوانگوو
چانسلر
• 206–193 ق م	Xiao He
• 193–190 ق م	Cao Can
• 189–192 عیسوی	Dong Zhuo
• 208–220 عیسوی	Cao Cao
• 220 عیسوی	Cao Pi
تاریخ
• قیام	206 ق م
• جنگ گایشیا; چین وچ ہان حکمرانی دی ابتدا	202 ق م
• ہان حکمرانی وچ تعطل	9–23
• کاو وئی توںروگردانی	220 عیسوی
رقبہ
50 ق م اندازا[۲]	۶٬۰۰۰٬۰۰۰ کلومیٹر2 (۲٬۳۰۰٬۰۰۰ مربع میل)
آبادی
• 2 عیسوی[۳]	57,671,400
کرنسی	بان لیانگ سکے اور وو ژو سکے
ماقبل مابعد چن راجٹبر کاو وئی شو ہان
موجودہ حصہ	North Korea  South Korea  China  Vietnam  منگولیا

ہان راج ٹبر جاں خاندان (چینی : 汉朝) چین دا اک شاہی خاندان سی۔ ایہ خاندان 202 قبل مسیح وچ اقتدار وچ آیا سی ۔ انہاں نے کنفیوشس مت تےلیگل ازم دے فلسفہ دی پیروی کیتی۔ اس شاہی ٹبر دے دور وچچین نے فن تے سائنس وچ بہت ترقی کیتی۔ اسی دور وچ فتوحات دا سلسلہ شروع ہویا تے ہان سلطنت پھیلدی چلی گئی۔ چین نے ہور دیساں دی اک وڈی تعداد دے نال تجارت شروع کر دتی۔ تاجر شاہراہ ریشم دے ذریعے چین تک پہنچدے سن۔ اسے دور وچ چین وچ بدھ مت نوں متعارف کرایا گیا۔ ہان خاندان دا دور قدیم چین دا بہت اہم دور سی بلکہ ایہ اک سنہری دور دے نام توں جانیا جاندا ہے۔

ہان سلطنت (206 قبل مسیح - 220 عیسوی) پرانے چین دی اک سلطنت سی جیدی نیو ہان راجٹبر نے رکھی۔ ایہ چین دی دوجی شاہی سلطنت سی تے ایہ چن ٹبر سلطنت (221 - 207 قبل مسیح) توں بعد آئی سی۔ ہان سلطنت توں بعد تین دیس ویلا (220 - 280 عیسوی) آیا سی۔ ہان سلطنت 4 صدیاں تک رئی تے اس دے ویلے نوں چینی تریخ دا سنہری ویلا آخیا جاندا اے۔ اج تک چینی لوک اپنے آپ نوں "ہان لوک" آخدے نیں تے چینی لکھائی نوں "ہان لپی" آخدے نيں۔ ہان سلطنت لیو بینگ، جینو مرن مگروں مہاراجہ گاوزو ہان آخیا گيا، نیں بنائی۔ ہان سلطنت دے وچ اک ویلا ین ٹبر دا وی آيا (9 - 23 عیسوی) تے اس ویلے بادشاہ وانگ مانگ نے حکومت کیتی۔ ین ٹبر دا ویلے ہان سلطنت دے ویلے نوں دو ویلیاں چ ونڈ دیندا اے: پرانا یا لیندا ہان (206 قبل مسیح - 9 عیسوی) تے بعد آلا یا چڑدا ہان (25 - 220 عیسوی)۔

مہاراجہ ہان سوسائٹی دے سب توں اتے ہوندا سی۔ اوہ ہان حکومت توں اتے ہوندا سی مگر اوہ شاہی ٹبر تے چینی سول کامیاں نال رل کے حکومت کردا سی۔ ہان سلطنت دے تھاں نکے صوبے تے نکے دیساں چ بٹے ہوندے سن جیناں اتے مہاراجہ سدھی حکومت کردا سی۔ ویلے دے نال نال ایناں دیساں دی آزادی وی مکدی چلی گئی تے مہاراجہ وو دے ویلے چ چینی دربار نیں کنفیوشس دی فلاسفی نوں چین وچ پڑھائی تے قنون وچ ودایا۔ ایہ فلاسفی چین وچ چنگ ٹبر دی حکومت تک رئی (1911 عیسوی)۔

ہان سلطنت دا ویلا بوت ترقی دا ویلا سی۔ 119 قبل مسیح وچ جیڑے سکے حکومت نیں بناۓ اوہ ٹینگ ٹبر سلطنت(618 - 907 عیسوی) تک چین وچ چلدی رئی۔ ہان سلطنت وچ اداریاں نوں پرانے تریقیاں نال ای چلن دتا گيا۔ ہان سلطنت نیں اپنیاں جنگاں تے نوے تھاواں نوں ٹھیک کرن دے پیسے پورے کرن لئی نمک تے لوۓ دی صنعت نوں حکومت تھلے لے لیا۔ ہان سلطنت وچ سائنس تے ٹیکنالوجی نیں بتیری ترقی کیتی جس وچ کاغذ بنانا، سمندری جعازاں نوں موڑن آلا رڑر، میتھمیٹکس وچ نیگیٹو نمبر، گہرے نقشے، تارہ پڑھت لئی نویں ونڈ دے گلوب تے اک پینڈولم جیدے نال بھونچال ناپے جاندے سن۔

زینوگلو لوک اک خانہ بدوش لوک سن جیڑے چینی سٹیپ وچ وسدے سن، اوناں نیں ہان سلطنت نوں 200 قبل مسیح وچ جنگ وچ ہرا دتا تے ہان نوں اپنے تھلے لے آن دے بعد وی ایناں نوں لٹدے رۓ۔ ہان ٹبر دا مہاراجہ وو (141 - 87 قبل مسیح) نیں زینگلو دے خلاف کئی جنگاں کیتیاں جیناں دے آخر تے ہان جت گۓ تے زینگلو ہان نوں ٹیکس دین لگ پۓ۔ ایناں جنگاں دے جتن نال ہان سلطنت دا زور وشکارلا ایشیا وچ ٹارم بیسن تک پہنچ گیا تے زینگلو نوں وی وکھرے دیساں وچ ونڈ دتا۔ اینے زور نال ہان سلطنت نیں اک وڈا تجارتی نیٹورک بنایا جینوں ریشم راہ کیندے نیں۔ ریشم راہ ایناں وڈا سی کہ ایہ رومی سمندر تک جا پہنچیا۔ ہان مہاراجہ وو نیں دکھنی پاسے وی جنگاں کیتیاں تے نانیوے تے دیان اتے مل مار لیا۔ کوریا وچ اونے 108 قبل مسیح وچ مل مار کے اپنے صوبے بنا لۓ۔

92 عیسوی وچ دربار دی سیاست وچ کافی گرمی پے گئی تے بادشاہت پچھے شاہی ٹبراں وچ لڑائیاں پے گئیاں تے ایہی لڑائیاں ہان سلطنت دے گرن دی وجہ بنی۔ ہان سلطنت دی حکومت اگے تاؤ مت دے منن آلیاں نیں بغاوتاں وی کیتیاں۔ مہاراجہ لنگ (168 - 189 عیسوی) دے مرن بعد شاہی محل وچ فوجی لیڈراں نيں سب نوں مار دتا تے جس دے بعد شاہی ٹبر تے فوجی سلطنت دے ٹوٹے کر سکے۔ جدوں چاو پی جیڑا وائی دا بادشاہ سی نیں مہاراجہ زیان توں حکومت کھوئی ہان ٹبر سلطنت مک گئی۔

210 قبل مسیح وچ چن ٹبر حکومت مکدیاں ای چین وچ کعر دی جنگ ٹر پئی۔ چین نوں ہان ٹبر دی حکومت نیں دوبارہ رلا دتا تے دیس وچ سکھ آیا۔ ہان ٹبر سلطنت دو ویلیاں چ وٹی ہوئی اے: لیندا یا پرانا ہان (206 قبل مسیح - 6 عیسوی) تے چڑدا یا نواں ہان (25 - 220 عیسوی)۔ چین دے جیڑے باڈر چن سلطنت نیں بناۓ سن ہان سلطنت وچ وی اوئی ٹردے رۓ تے اج تک چین دے دیس دے اوہی باڈر نیں۔ لیندے ہان دا راجکعر چانگ ان جیڑا اج کل دے چینی صوبے شانشی چ اے اک بوت وڈا شہر سی جیدے اتلے تے دکھن پاسے ساہی محل تے لوکاں دے کعر سن تے شہر وچ دو وڈے بازار سن۔ اے شہر جگ وچ اپنے ویلے وچ روم نال سب توں وڈا شہر سی۔

شاعری، ساہت تے فلاسفی نیں ہان سلطنت دے مہاراجہ وو دے ویلے چ بوت ترقی کیتی۔ اس ویلے حکومت دے کین اتے گرو سیما چیان نیں اک تاریخ دی کتاب شیجی لکھی، بعد چ چین چ ساریاں تریخ دیاں کتاباں شیجی ورگیاں ہوندیاں سن۔ ایناں تریخ دیاں کتاباں وچ چین دی تریخ دے علاوہ چین دے باڈراں نال رہن آلے لوکاں دی تریخ وی لکھی گئی سی جیناں نوں چینی "جنگلی" آخدے سن۔ مہاراجہ وو نیں کنفیوشنازم نوں ودایا تے کنفیوشنازم نوں اپنے دربار توں لے کہ عام آدمی تے پڑھائی تک پہنچا دتا۔ کنفیوشنازم وچ بیوروکریسی دے کم بوت پڑھے لوکاں دے ہتھ ہوندا سی اس لئی چین وچ حکومت نوں چلان آلے بیوروکریٹ شاہی خاندان توں باروں وی ہوندے سن۔

مہاراجہ وو دی حکومت وچ چین نیں اپنے دکھنی چین تے اتلے ویتنام وچ تھاواں اتے واپس مل ماریا جیناں اتے چن سلطنت نیں مل ماریا سی۔ کوریا وچ نوے صوبے بناۓ گۓ تے وشکارلے ایشیا وچ دیساں نال ملن جلن بنایا گیا۔ ازبکستان دے شہر فرغانہ اتے مل مارن نال سلطنت نوں اودر دے زبردست گھوڑے لب گۓ جیناں نوں چینی آسمانوں اترے ہوۓ آخدے سن۔ اوناں گھوڑیاں نال چینی فوج نوں مزید طاقت لب گئی جس نال اوناں نیں تکلامکان صحرا دے اتلے تے دکھنی پاسے تجارتی راہواں نوں پھڑ لیا۔ تجارب وچ چین اپنے ریشم تے سونے دے بدلے شراب، مرچاں، اون دے کپڑے، انگور، انار، سمسم, لوسن تے مٹر لیندا سی۔

شاہی ٹبر دے لوکاں وچ لڑائیاں تے کج ہور دربار دے مسئلیاں دی وجہ نال لیندا ہان ٹٹ گیا۔ کج وریاں بعد ای چین وچ چڑدے ہان نیں نوین جان پا دتی جیڑی لویانگ توں حکومت کردی سی جیدا راجکعر ہینان صوبے وچ سی۔ ایہ شہر 4 مربع کلومیٹر تے پھیلیا ہویا سی تے شہر وچ دو وڈے محل سن جیڑے دونوں 125 ایکڑ دے سن تے آپس چ ڈھکے ہوۓ راہ نال رلے ہوۓ سن۔ گروواں دے اک مشہور ٹبر دے اک پڑھے لکھے بندے بان چاو (32 - 102 عیسوی) نیں وشکارلے ایشیاء نوں چین دے زور تھلے دوبارہ لے آيا۔ ہن تجارت اتے حکومت دا کنٹرول کٹ گیا سی تے اینے بوت ترقی کیتی تے لیویانگ ہر مہینے نوے تجارتی قافلے پہنچے ہوندے سن۔

ہان سلطنت دے ویلے چ دوجے دیساں نال اوناں دا سفارتی میل جول وی ودیا۔ 94 عیسوی وچ وشکارلے ایشیاء توں 5 سفیر چین آۓ تے جپانی سفیر 57 عیسوی تے 107 عیسوی وچ آۓ۔ لیندے ایشاء توں 122 عیسوی وچ جادوگر آۓ۔ روم دے بادشاہ مارکس انٹونینس نیں وی اپنا نمائندا 166 عیسوی وچ آئیوری، گینڈے دا سنگھ تے کچھوپڑے دی کھل نال چین پیجیا جس نال ایہ پتہ چلدا اے کہ روم تے چین دا آپس چ سفارتی تعلق سی۔ ہان سلطنت وچ کاغذ، پانی دی کعڑی، سنڈائل، تارہ پڑھت لئی شیواں تے بھونچال نپن دیاں شیواں ایجاد ہوئیاں۔

• بہار تے خزاں ویلہ
• لہندا ژوؤ ویلہ 
• ژوؤ راجٹبر
•  چین دے راجٹبر 
•  چن راجٹبر

وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: Han Dynasty

• مینیسوٹا ریاست یونیورسٹی کی طرف سے ہان خاندان کے بارے میں معلومات Archived 2009-07-10 at the وے بیک مشین
• ہان خاندان کے بارے میں ویڈیو تبصرے کے ساتھ، منیاپولس آف آرٹس انسٹیٹیوٹ Archived 2007-09-27 at the وے بیک مشین

حوالے

[سودھو]

1. ↑ "MAPPING HISTORY WORLD HISTORY", Dr. Ian Barnes.ISBN 978-1-84573-323-0
2. ↑ Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (December 2006). "East-West Orientation of Historical Empires". Journal of world-systems research 12 (2): 219–229. ISSN 1076-156X. http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf. Retrieved on
   ۱۲ اگست ۲۰۱۰.  Archived 22 February 2007 at the وے بیک مشین
3. ↑ Nishijima (1986), 595–596.

پیشرو چن خاندان

چینی تریخ دے شاہی خاندان 206 ق م – عیسوی 220

جانشین تن بادشاہیاں

د گ ت سلطنتاں پرانیاں اکد مصری قرطاج فونیقی آشوری بابلی کوشی اکسومی حتی ایرانی (مادی حخمانیشی پارثی کشان ساسانی) تووبا ہیلینیائی (مقدونیہ پطلیموسی سلوقی) ہندوستان (موريا گپتا) چینی (چن ہان جن) رومی (مغربی مشرقی) تیوتیہواکان شنبئی شیانگنو قرون وسطی بازنطینی (نیقیہ طرابزون) ہنی عرب (راشدہ امویہ عباسیہ فاطمیہ قرطبہ ایوبی) مراکشی (ادریسی مرابطین موحدین مرینیہ) ایرانی (طاہریان سامانیہ بویہ سالاری زیاری) فارسی (غزنوی سلجوقی خوارزمی تیموری) صومالی (اجوران عفت عدل موغادیشی ورسنجلی) بلغاری (پہلی دوجی ) اراغون بینن لاطینی اویو بورنو ہندوستان (چاولا گرجارا پراتیہارا پالا مشرقی گنگا خاندان دلی) منگول (یوآن طلائی اردو چغتائی خانیت ایل خانی سلطنت) کانم سربیائی سونگھائی خمیر کارولنجیائی مقدس رومی شمالی بحیرہ انجیوی مالی چینی (سوئی تانگ سونگ یوآن) واگادو ازٹیک انکا سری وجے ماجاپاہت ایتھوپیائی (زاگوے سلیمانی) نویاں ٹونگا اشانتی ہندوستان (مراٹھا سکھ مغلیہ برطانوی راج) چینی (منگ چنگ یوآن شیکائی) ترکی (عثمانیہ) ایرانی (صفوی افشاری زند قاجار پہلوی) مراکشی (سعدی علوی) ایتھوپیائی صومالی (غوبرون مجرتین ہوبیو درویش) فرانسیسی (دوجی دوجی ) آسٹریائی آسٹرو ہنگیرین جرمن (ریخ دوم ریخ سوم) روسی سویڈش میکسیکی (پہلی دوجی ) برازیلی کوریائی جاپانی ہیٹی (دوجی دوجی ) وسط افریقی نوآبادیاتی بیلجئیم برطانوی (انگریزی) ڈینش ولندیزی فرانسیسی جرمن اطالوی جاپانی پرتگیزی ہسپانوی سویڈش امریکہ لسٹان سلطنتاں (وڈیاں) نویں ویلے توں پہلے وڈیاں طاقتاں