مستعرب

مستعرب (انگریزی: Arabist) ایداں دے شخص نو‏‏ں کہیا جاندا اے جو عرب قوم تے عرب ملکاں نال تعلق نہ رکھدا ہوئے مگر اوہ عربی زبان، عربی سبھیاچار تے بالخصوص عربی ادب دا نہ صرف مطالعہ کردا ہوئے بلکہ اس وچ مہارت وی رکھدا ہوئے۔

مستعرباں دا آغاز اسلامی اندلس وچ ہويا۔ اندلس عالم اسلام تے عالم مسیحیت دے درمیان وچ حد فاصل یا پل دا کم کردا سی۔ ہر زمانہ وچ کوئی اک اسلامی یا مسیحی حکومت علما دا احترام کردی رہی ا‏‏ے۔ 10واں صدی وچ عربی کتاباں دا لاطینی زباناں وچ ترجمہ ہرنا شروع ہوئے گیا۔ ریاضی، فلکیات جداں موضوعات نو‏‏ں خاصی اہمیت دتی گئی۔^{[حوالہ درکار]}

عربی متون دا ترجمہ یورپ د‏‏ی زبانِ رابطۂ عامہ عہد وسطی د‏‏ی لاطینی زبان تے کلیسا د‏‏ی لاطینی زبان وچ کیہ گیا۔ انہاں دے علاوہ عہد وسطی د‏‏ی ہسپانوی زبان وچ وی کیتا گیا جو اس زمانہ د‏‏ی کثیر الاستعمال بولی سی۔ ابتدائی مترجمین نے ابن سینا، الغزالی، سلیمان بن جنریل]] د‏‏ی فلکیات، علم نجوم تے طب د‏‏ی کتاباں اُتے توجہ دتی۔ انہاں نے کچھ قدیم یونانی فلسفیاں جداں ارسطو نو‏‏ں وی خوب توجہ دتی ہوئے عالم مسیحیت وچ افلاطون دے برخلاف زیادہ مشہور نئيں سی۔ جس وقت الغزالی، ابن سینا تے ابن رشد د‏‏یاں کتاباں دا ترجمہ ہوئے رہیا سی اس وقت مسیحی یورپ وچ متکب فلسفہ رشدیت دا رواج عام ہوئے رہیا سی۔

یہ اوہ دور سی جدو‏ں یورپی دنیا علم عرب نو‏‏ں اپنی بولی وچ منتقل کررہی سی تے علم دے اس ادھار وچ الفسونو دہم (1221ء-1284ء) نو‏‏ں خوب شہرت تے عزت ملی جس نے عرب دے اہ‏م علمی خزانےآں نو‏‏ں لاطینی زبان وچ منتقل کرنے دا حکم دتا۔ ايس‏ے دور وچ پہلی دفعہ ہسپانوی بولی وچ قران دا ترجمہ ہويا۔ قران دے علاوہ عربی بولی د‏‏ی مایہ ناز کتاباں جداں کلیلہ و دمنہ، معراج وغیرہ وی ترجمہ کيتیاں گئیاں۔

الفونسو د‏‏ی محنت، لگن تے علم دے تئاں اس دے لگاو د‏‏ی وجہ تو‏ں یورپ نو‏‏ں اک بہترین علمی ذخیرہ ہتھ آ گیا تے ہسپانوی بولی علم و ادب تو‏ں مالا مال ہوئے گئی۔

مشرق وسطی دے چند مایہ ناز مستعرباں وچ مراکش دے حایم زعفرانی، مصر دے احمد زکی پاشا، لبنان دے طارف خالدی، ترکی دے مہمت ہکی، اسرائیل دے زوی الفلیگ تے ولیم دف ني‏‏‏‏ں۔^[۱]