تومبی

تومبی

اک تار والا ساز
ہور نام	تومبی
ورگی کرن	تار والا ساز
انتی	وشیش ناں نہیں
وجاؤن دی رینج
ستّ سراں
سبندھت ساز
ستار
ہور لیکھ
یملا جٹّ، بھنگڑا

تومبی (شاہمکھی: تونبی) پنجاب دا اک ساز^[۱] ہے۔ اس دے اک پاسے کوڑے کدو نوں کٹّ کے لایا جاندا ہے۔ بہتے لوک کدو دی تھاں بلّ دی ورتوں کر لیندے ہن۔ بلّ اتے کدو دی ورتوں نال آواز وچ زمین-آسمان دا فرق پے جاندا ہے جس دا پتہ اس دا ماہر ہی لگا سکدا ہے۔ کدو نال بنی تومبی دی آواز ‘پتلی’ (بریک) ہندی ہے جدکہ بلّ نال بنی تومبی دی آواز ‘موٹی’ نکلدی ہے۔ کدو جاں بلّ دے اتے بکرے دی پتلی کھلّ لائی جاندی ہے۔ تومبی لئی ورتے جاندے ڈنڈے دی لمبائی وکھ-وکھ ہو سکدی ہے پر اوہ اس نوں اندازے نال 2 گٹھّ، 4 انگل (قریب 21 انچ) ہندی ہے۔ کدو اتے لائی گئی کھلّ اپر ٹھکری (لکڑی دی بنی ہوئی) جس نوں گھوڑی وی کیہا جاندا ہے، ٹکائی جاندی ہے۔ تومبی دی آواز نوں ٹھیک کرن لئی گھوڑی نوں تومبے ’تے فٹّ کرکے 2-3 گھنٹے اس ’تے پانی پا-پا کے تھاں بنائی جاندی ہے۔ اس توں بعد ڈنڈے دے اک پاسے لکڑ دی ‘کلی’ لائی جاندی ہے جس نال تومبی ’تے لائی جان والی تار دے تنّ ول دتے جاندے ہن۔ تومبی لئی عامَ طور ’تے 0 نمبر اتے 36 نمبر دی لوہے دی تار ورتی جاندی ہے۔ ایہہ سبھ کجھ کر لین توں بعد ستّ سراں کڈھن والی اک تار والی تومبی بن کے تیار ہو جاندی ہے۔

تومبی دی اک تار وچوں ستّ سراں نوں کڈھنا ہر اک دے وس دی گلّ نہیں۔ تومبی دی اک تار توں نہوں دے ہیر- پھیر نال ہی ستّ سراں کڈھیاں جاندیاں ہن۔ تومبی اجیہا ساز ہے جس دی آواز نوں باقی سازاں دے مقابلے سوکھیاں اپنے بول انوسار گھٹّ ودھ کیتا جا سکدا ہے۔

اسنوں پنجاب دے منے-پرمنے گائیک یملا جٹّ نے مشہور کیتا۔ پنجاب دے زیادہتر گائیک، 1960،70 اتے 80 ویاں وچّ، اس دی ورتوں کردے سن۔ ہور کلاکارا جویں، محمد صدیق، کلدیپ مانک، دیدار سندھو، امر سنگھ چمکیلا، من موہن وارث، سربجیت چیمہ، سکھشندر شندا، سکھوندر پنچھی

سانچہ:سنگیت آلے