Blaise de Vigenère

Blaise de Vigenère (Saint-Pourçain-sur-Sioule, 5 avril dël 1523 – Paris, 19 fërvé dël 1596) a l'é stàit un diplomàtich, un criptògraf e n'alchimista fransèis.

Sò nòm a l'é famos për ël Gifrari 'd Vigenère, che a l'han arconossuje për eror dël sécol ch'a fa XIX.

Vigenère a l'é nassù ant ël vilagi 'd Saint-Pourçain. A 17 ani a l'ha ancaminà sò servissi coma diplomàtich che a l'ha mnà 'nans për trent'ani, quandi a l'é artirasse dël 1570. A nomach 22 ani a l'han mandalo coma segretari a la ciambrea 'd Worms. A 24 ani a l'ha tacà a travajé për ël duca 'd Nevers. A l'ha vivù a Roma për doe ani, dal 1549, an mission diplomàtica e a l'é staje torna fin-a 'l 1566. An costi doi viagi-sì a l'ha trovà ëd lìber ëd [[criptografìa] e a l'ha ancontrà ëd criptògraf.

A l'é mariasse con na Marie Varé.

Quandi Vigenère a l'é artirasse a 47 ani, a l'ha fàit cadò 'd soa pension ëd mila lire ai pòver ëd Paris. Dël 1584 a l'é dventà segretari dël re Enrich III ëd Fransa. Ant j'ani 'd soa pension a l'é stàit autor ëd pì che 20 lìber e tra costi:

• Traicté des Cometes
• Traicté des Chiffres ou Secrètes Manières d'Escrire (1585)
• Traicté du Feu et du Sel (1608)

Ant ël Traicté des Chiffres, a parla ëd n'"autociav" anventà da chiel midem. Sò metòd a l'é stàit al prim ëd gifratura dòp col ëd Bellaso.

Vigenère a l'é mòrt për un ciàncher al gariòt dël 1596.