Edytujesz Nomenklatura chemii nieorganicznej

Zmiany dokonywane przez osoby niemające statusu redaktora są widoczne dla czytelników po przejrzeniu przez jednego z redaktorów.

Edytujesz stronę anonimowo. Jeżeli zapiszesz edycję, twój adres IP będzie publicznie widoczny w historii strony. Jeżeli zalogujesz się albo założysz konto, twoje edycje będą przypisywane do nazwy użytkownika. Zobacz inne zalety założenia konta. Artykuły Wikipedii edytujemy zgodnie z przyjętymi zasadami. Jeśli potrzebujesz pomocy w edytowaniu, skontaktuj się z jednym z przewodników.

Twoja edycja także może zostać zrewertowana. Sprawdź, czy na pewno chcesz wprowadzić ukazane poniżej różnice między wersjami.

Jeżeli edycja, którą rewertujesz, nie jest wandalizmem, dopisz w opisie zmian powód rewertu. Nie poprzestawaj na domyślnym opisie. Pamiętaj o 4. filarze Wikipedii.

{{wyróżnienie|DA}}
'''Nomenklatura chemii nieorganicznej''' – dział [[Nomenklatura chemiczna|nomenklatury chemicznej]] dotyczący [[chemia nieorganiczna|chemii nieorganicznej]].

Wysiłki w celu opracowania spójnego systemu nazewnictwa związków nieorganicznych podejmowane były od lat 40. XX wieku. Wraz z rozwojem chemii nieorganicznej i pojawiającymi się tendencjami do ujednolicenia nazewnictwa związków organicznych i nieorganicznych zmieniały się zalecenia dotyczące nazewnictwa systematycznego i akceptowanego nazewnictwa tradycyjnego oraz nazw pośrednich. Wytyczne te opracowywane są od 2001 roku przez ''{{j|en|Division of Chemical Nomenclature and Structure Representation}}'' [[Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej|Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej]], a wcześniej przez ''{{j|en|IUPAC Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry}}''. Najnowsza publikacja (stan na rok 2016), tzw. ''{{j|en|Red Book}}'', z zaleceniami dotyczącymi m.in. nazewnictwa rekomendowanego, akceptowanego i niewskazanego, pochodzi z roku 2005. Zalecenia te obejmują symbole i nazewnictwo [[pierwiastek chemiczny|pierwiastków chemicznych]] oraz [[związki nieorganiczne|związków nieorganicznych]]. IUPAC proponuje trzy ogólne systemy nomenklaturowe oraz dwa uzupełniające dla [[kwasy tlenowe|kwasów tlenowych]] i ich [[pochodna (chemia)|pochodnych]], np. [[anion]]ów, [[sole|soli]] i [[estry|estrów]]. Ponadto odrębne rozdziały poświęcone są [[związki kompleksowe|związkom koordynacyjnym]] i [[związki metaloorganiczne|metaloorganicznym]] oraz ciałom stałym<ref name="Red Book 2005" />.

System nazewnictwa nieorganicznego opracowywany jest przez IUPAC w języku angielskim, a następnie dostosowywany do innych języków przez odpowiednie organizacje współpracujące z IUPAC. W Polsce jest to Podkomisja Nomenklatury Nieorganicznej [[Polskie Towarzystwo Chemiczne|Polskiego Towarzystwa Chemicznego]], której ostatnie zalecenia zostały opublikowane w roku 1998 i były możliwie wiernym tłumaczeniem tzw. ''{{j|en|Red Book I}}'' z 1990 roku<ref name="PTCh1998" />. W 2021 roku PTChem opublikował roboczą wersję tłumaczenia niektórych rozdziałów zaleceń IUPAC z 2005 roku<ref>{{cytuj|url = https://ktch.ptchem.pl/wp-content/uploads/2021/11/Red_Book_2005-PL_2016-11-03.pdf |tytuł = Materiały w trakcie opracowywania |data = 2021-11 |opublikowany = Komisja Terminologii Chemicznej Polskiego Towarzystwa Chemicznego |dostęp = o |data dostępu = 2024-03-05}}</ref>.

Zarówno IUPAC, jak i PTChem zalecają stosowanie nomenklatury systematycznej<ref name="Red Book 2005" /><ref name="PTCh1998" />, jednak dla wybranych kwasów tlenowych i ich pochodnych o ugruntowanym nazewnictwie akceptowane są także nazwy tradycyjne<ref name="IR-8.1" /><ref name="IR-8.5" /><ref name="IR-8.2" />.

== Wzór chemiczny ==
{{osobny artykuł|Symbolika chemiczna}}
Wzory chemiczne służą do symbolicznego zapisu składu pierwiastkowego lub budowy chemicznej danej substancji. W chemii nieorganicznej IUPAC wyróżnia trzy podstawowe typy wzorów chemicznych<ref name="IR-4" />:
* '''wzór empiryczny''', w którym wymienia się pierwiastki wchodzące w skład cząsteczki w kolejności alfabetycznej, np. {{chem2|HO4PRb2}} – wodorofosforan rubidu. Wyjątkiem są symbole C i H, wymieniane zwykle jako pierwsze w związkach zawierających węgiel; zob. [[zapis Hilla]]. Wzór ten nie wnosi żadnych informacji o budowie związku i jest stosowany zazwyczaj w celach katalogowych
* '''wzór sumaryczny''', w którym uwzględnia się elementy strukturalne cząsteczki, np. {{chem2|Rb2HPO4}} – wodorofosforan rubidu; {{chem2|Hg2Cl2}} – [[chlorek rtęci(I)]]
* '''wzór strukturalny''' oddający budowę cząsteczki w sposób częściowy (wzory liniowe, półstrukturalne, np. ClHgHgCl) lub pełny (wzory strukturalne i przestrzenne), np.
: [[Plik:Hexachloridoplatinat-Ion.svg|70px|anion heksachloroplatynowy]] anion heksachloroplatynowy

Można zastosować również '''wzór półempiryczny''', będący formą pośrednią pomiędzy wzorem empirycznym a sumarycznym, np. dla dziesięciowodnego [[Tetraboran sodu|boraksu]]<ref name="Schubert" />:
* wzór empiryczny: {{chem2|Na2B4O17H20}}
* wzór półempiryczny: {{chem2|Na2B4O7*10H2O}}
* wzór sumaryczny: {{chem2|Na2B4O5(OH)2*8H2O}}, tj. ośmiowodna sól disodowa anionu {{chem2|B4O5(OH)2(2-)}}
W zapisie proponowanym przez IUPAC pomiędzy poszczególnymi składnikami cząsteczki, znakami i liczbami nie umieszcza się spacji, np. {{chem2|Na2SO4*10H2O}}.

=== Kolejność symboli pierwiastków we wzorze sumarycznym ===
[[Plik:Zapis pierwiastków we wzorze chemicznym.png|thumb|300px|Kolejność pierwiastków we wzorach chemicznych]]

; Elektroujemność
O kolejności symboli pierwiastków we wzorze decyduje w pierwszym rzędzie ich przybliżona [[elektroujemność]]<ref name="IR-4" />. W związkach nieorganicznych wyróżnia się zazwyczaj składnik elektrododatni (np. [[metale|metal]]) i elektroujemny (np. [[niemetale|niemetal]] lub [[reszta kwasowa]]). W pierwszej kolejności we wzorze podaje się składnik elektrododatni, a następnie składnik elektroujemny, np.
: [[Jodek sodu|NaI]]
: [[Chlorek amonu|{{chem2|NH4Cl}}]]
: [[Siarczan wapnia|{{chem2|CaSO4}}]]

Dla uniknięcia wątpliwości, IUPAC zdefiniował sekwencję pierwszeństwa pierwiastków pod względem elektroujemności<ref name="IR-4" />. Są one uszeregowane generalnie [[Grupa układu okresowego|grupami]] i [[Prawo okresowości Mendelejewa|okresami]] układu okresowego, poczynając od [[fluor]]u, a kończąc na [[radon]]ie<ref name="VI" />:
: '''F''' → [[fluorowce]] → [[tlenowce]] → '''[[wodór|H]]''' → [[azotowce]] → [[węglowce]] → [[Borowce (chemia)|borowce]] → [[cynkowce]] → [[miedziowce]] → [[niklowce]] → [[kobaltowce]] → [[żelazowce]] → [[manganowce]] → [[chromowce]] → [[wanadowce]] → [[tytanowce]] → [[skandowce]] → [[lantanowce]] → [[aktynowce]] → [[berylowce]] → [[litowce]] → [[helowce]] → '''Rn'''.

W przypadku połączeń dwóch pierwiastków pierwszeństwo w zapisie ma pierwiastek znajdujący się dalej w ww. szeregu, tj.:
# w grupie o niższym numerze, np. [[potas|K]] (1 grupa) ma pierwszeństwo przed [[wapń|Ca]] (2 grupa)
# w okresie o wyższym numerze, np. K (4 okres) ma pierwszeństwo przed [[sód|Na]] (3 okres)
Dla gazów szlachetnych przyjmuje się pierwszeństwo przed litowcami. Wodór umiejscowiony jest pomiędzy azotowcami a tlenowcami. [[Tlen]] ma pierwszeństwo przed wszystkimi fluorowcami<ref name="VI" />. Przykłady:
: [[Trijodek azotu|{{chem2|NI3}}]]: [[azot]] (N) poprzedza [[jod]] (I)
: [[Trifluorek boru|{{chem2|BF3}}]]: [[bor]] (B) poprzedza [[fluor]] (F)
: [[amoniak|{{chem2|NH3}}]]: azot (N) poprzedza [[wodór]] (H)
: [[siarkowodór|{{chem2|H2S}}]]: wodór (H) poprzedza [[siarka|siarkę]] (S)

; Porządek alfanumeryczny
Drugim kryterium kolejności zapisu symboli pierwiastków we wzorze jest porządek alfanumeryczny, np. {{chem2|AlK(SO4)2}} (Al&nbsp;<&nbsp;K). Symbole jednoliterowe poprzedzają dwuliterowe (np. B&nbsp;<&nbsp;Be), a grupy pierwiastków sortuje się według symbolu pierwszego pierwiastka (np. {{nowrap|{{chem2|NI3}} < {{chem2|PCl3}}}})<ref name="IR-4" />.

Centra koordynacyjne, np. [[reszta kwasowa|reszty kwasowe]], traktuje się jako całość i zapisuje w postaci grupy, np. {{chem2|SO4}}, {{chem2|PO4}} itp. Ugrupowanie takie można ująć w nawiasy kwadratowe, np. {{chem2|Ca[SO4]}}; taki sposób zapisu jest wymagany dla [[związki kompleksowe|związków kompleksowych]], np. [[Żelazocyjanek potasu|{{chem2|K4[Fe(CN)6]}}]].

Ze względu na specyfikę języka polskiego, wzory odczytuje się w odwrotnej kolejności, tzn. najpierw składnik elektroujemny, potem elektrododatni:
: NaI – [[jodek sodu]]
: {{chem2|NH4Cl}} – [[chlorek amonu]]
: {{chem2|CaSO4}} – [[siarczan wapnia]]

==== Kwasy tlenowe ====
Dla kwasów tlenowych zastosować można dwa systemy zapisu wzoru sumarycznego:
* '''tradycyjny''', w którym podaje się kolejno
*# „kwasowe” (związane z tlenem, ulegające wymianie) atomy wodoru
*# symbol atomu centralnego
*# atomy wodoru nieulegające wymianie (związane bezpośrednio z atomem centralnym)
*# atomy tlenu
* '''koordynacyjny''', w którym podaje się kolejno
*# symbol atomu centralnego
*# [[Ligand (chemia)|ligandy]] (w kolejności alfabetycznej)
; Przykład: [[kwas fosfonowy]]:
: [[Plik:Phosphonsäure - Phosphorous acid.svg|left|60px|kwas fosfonowy]]
:: zapis tradycyjny: {{chem2|H2PHO3}}
:: zapis koordynacyjny: {{chem2|[PHO(OH)2]}}
{{clear}}

=== Sole złożone i addukty ===
Sole złożone, [[addukt]]y (w tym [[hydraty]]) itp. zapisuje się, wymieniając w porządku alfabetycznym poszczególne składniki i rozdzielając je kropką w połowie wysokości znaków<ref name="IR-2.5.1" />, np.:
* {{chem2|BF3*2MeOH}}
* {{chem2|Al2(SO4)3*K2SO4*24H2O}}
Alternatywnie wzory takie można zapisać w sposób<ref name="RB2005_81" />:
* koordynacyjny: {{chem2|[B(CH3OH)2F3]}}
* półempiryczny: {{chem2|AlK(SO4)2*12H2O}}

== Nazewnictwo systematyczne ==
Stosowanie nomenklatury systematycznej zaleca się szczególnie dla nowych związków. IUPAC proponuje różne systemy nomenklaturowe, a wybór właściwego zależy od budowy związku i potrzeb autora, np. czy istotny jest skład [[stechiometria|stechiometryczny]], czy wskazanie budowy [[jon centralny|jonu centralnego]]<ref name="Red Book 2005" />:
* '''nomenklatura konstytucyjna''' ('''stechiometryczna'''; {{ang.|compositional (stoichiometric) nomenclature}})
* '''nomenklatura podstawnikowa''' (ang. ''{{j|en|substitutive nomenclature}}'')
* '''nomenklatura addytywna''' (ang. ''{{j|en|additive nomenclature}}'')
oraz dla kwasów i ich pochodnych:
* '''nomenklatura wodorowa''' (ang. ''{{j|en|hydrogen nomenclature}}'')
* '''nomenklatura wymiany funkcyjnej''' (ang. ''{{j|en|functional replacement nomenclature}}'')

=== Nomenklatura konstytucyjna (stechiometryczna) ===
[[Plik:Nomenklatura konstytucyjna - Fe2O3.png|thumb|120px|Nomenklatura konstytucyjna – [[Tlenek żelaza(III)|tritlenek diżelaza]]]]
W systemie tym przedstawia się jedynie skład atomowy cząsteczki poprzez podanie liczby atomów lub centrów koordynacyjnych (np. reszt kwasowych)<ref name="IR-5" />. Odwrotnie niż we wzorze chemicznym, w nazwie podaje się najpierw składnik bardziej elektroujemny, np. [[Tlenek żelaza(III)|tritlenek diżelaza]], {{chem2|Fe2O3}}, [[Siarczan sodu|trioksydosiarczan disodu]], {{chem2|Na2SO3}} lub [[Błękit pruski|tris(heksacyjanidożelazian) tetrażelaza]], {{chem2|Fe4[Fe(CN)6]3}}. Liczbę atomów lub jonów określa się za pomocą [[Nomenklatura chemii nieorganicznej#przedrostki zwielokrotniające|przedrostków zwielokrotniających]]: di-, tri-, tetra-, penta- itd. W celu uniknięcia niejednoznaczności dla jonów złożonych stosuje się przedrostki: bis-, tris-, tetrakis-, pentakis- itd., np.:
* difosforan diwapnia, {{chem2|Ca2P2O7}} (zawiera jeden anion difosforanowy)
* bis(fosforan) triwapnia, {{chem2|Ca3(PO4)2}} (zawiera dwa aniony fosforanowe)
Przedrostek „mono-” podaje się jedynie w szczególnych przypadkach dla podkreślenia stechiometrii<ref name="RB2005 str 70" />.

Stechiometrię cząsteczki można wyrazić, podając (zamiast lub obok przedrostków zwielokrotniających):
* [[stopień utlenienia]] za pomocą liczb rzymskich (dodatnich, ujemnych oraz 0), czyli tzw. liczb Stocka, np.:
** trioksydosiarczan(IV) sodu, {{chem2|Na2SO3}}
** heksacyjanidożelazian(II) żelaza(III), {{chem2|Fe4[Fe(CN)6]3}}
* ładunek jonu za pomocą liczb arabskich, np.:
** trioksydosiarczan(2−) sodu, {{chem2|Na2SO3}}
** heksacyjanidożelazian(4−) żelaza(3+), {{chem2|Fe4[Fe(CN)6]3}}

Przykładowo, dla związku o wzorze {{chem2|K2S}} poprawne są następujące nazwy<ref name="RB2005 str 136" />:
* siarczek potasu
* siarczek dipotasu
* siarczek(2−) potasu
* siarczek(2−) dipotasu

Dla układów złożonych grupuje się składniki elektrododatnie i elektroujemne i w ramach grupy wymienia się je w kolejności alfabetycznej, np.:
* azotan wodorotlenek magnezu, {{chem2|Mg(NO3)(OH)}}
* bis(siarczan) glinu potasu, {{chem2|AlK(SO4)2}}

==== Składniki elektrododatnie ====
Stosowanie końcówek awy/owy dla wskazania stopnia utlenienia pierwiastka elektrododatniego (np. kationu) nie jest akceptowane przez IUPAC<ref name="RB2005 str. 252" />. Jego nazwę podaje się w formie rzeczownika w [[dopełniacz (przypadek)|dopełniaczu]], a nie przymiotnika, np.:
* {{chem2|FeCl2}}: dichlorek żelaza lub chlorek żelaza(II), nie „chlorek żelazawy”
* {{chem2|FeCl3}}: trichlorek żelaza lub chlorek żelaza(III), nie „chlorek żelazowy”

==== Składniki elektroujemne ====
Końcówki nazw składników elektroujemnych (np. anionów) mogą być następujące:
* „ek” lub „ik” – dla układów jedno- lub homopoliatomowych (np. chlorek, fosforek, węglik; disiarczek, triazotek)
* „an” – dla układów heteropoliatomowych (np. siarczan, azotan, węglan)
* „yn” – dla układów heteropoliatomowych, w nazwach tradycyjnych (np. siarczyn, azotyn, chloryn)

Nazwy anionów homopoliatomowych tworzy się, dodając do nazwy anionu jednoatomowego przedrostek zwielokrotniający. IUPAC dopuszcza stosowanie kilku nazw tradycyjnych<ref name="IR-5" />:

{| class="wikitable"
|+ Akceptowane nazwy tradycyjne anionów homopoliatomowych
! Wzór
! Nazwa systematyczna
! Akceptowana nazwa tradycyjna
|-
| {{chem2|O2(-)}} lub {{chem2|O2(\r-)}}
| ditlenek(1−) lub ditlenek(•1−)
| [[Ponadtlenki|ponadtlenek]]
|-
| {{chem2|O2(2-)}}
| ditlenek(2−)
| [[nadtlenki|nadtlenek]]
|-
| {{chem2|O3(-)}}
| tritlenek(1−)
| [[ozonki|ozonek]]
|-
| {{chem2|C2(2-)}}
| diwęglik(2−)
| [[acetylenki|acetylenek]]
|-
| {{chem2|N3(-)}}
| triazotek(1−)
| [[azydki|azydek]]
|}

=== Nomenklatura podstawnikowa ===
[[Plik:H3PO3 - Nomenklatura podstawnikowa.png|thumb|230px|Korelacja między strukturą a nazwą podstawnikową dla tautomerów {{chem2|H3PO3}}]]
Nomenklatura podstawnikowa jest systemem zbliżonym do nomenklatury związków organicznych. Podstawą tworzenia nazwy w tym systemie jest [[wodorek macierzysty]], tj. [[wodorki|wodorek]] pierwiastka stanowiącego [[atom centralny]]<ref name="IR-6" />. Nazwa wodorku powinna być nazwą systematyczną, np. boran ([[Borowodory|{{chem2|BH3}}]]), metan ([[metan|{{chem2|CH4}}]]){{u|metan}}, silan ([[Krzemowodory|{{chem2|SiH4}}]]), azan ([[amoniak|{{chem2|NH3}}]]), fosfan ([[fosforowodór|{{chem2|PH3}}]]), oksydan ([[woda|{{chem2|H2O}}]]), sulfan ([[siarkowodór|{{chem2|H2S}}]]), selan ([[selenowodór|{{chem2|H2Se}}]])<ref name="IR-6.1" />. Standardowe wodorki zawierają następującą liczbę atomów wodoru:
* [[Borowce (chemia)|grupa 13]]: 3
* [[Węglowce|grupa 14]]: 4
* [[Azotowce|grupa 15]]: 3
* [[Tlenowce|grupa 16]]: 2
* [[Fluorowce|grupa 17]]: 1
Dla związków o innej wartościowości atomu centralnego wartościowość tę podaje się, stosując symbol [[Lambda|λ]] wraz z liczbą wiązań w indeksie górnym, np. λ4 wskazuje na cztery wiązania. Wiązania wielokrotne wskazuje się końcówkami -en i -yn/-in, podobnie jak dla [[Związki organiczne|związków organicznych]].
; Przykłady
: PH: λ1-fosfan
: {{chem2|PH3}}: fosfan
: {{chem2|PH5}}: λ5-fosfan
: {{chem2|H2PPH2}}: difosfan
: {{chem2|HP\dPH}}: difosfen
Podobnie jak w chemii organicznej, podstawniki wskazywać można albo przedrostkami (amino-, hydroksy-, chloro- itp.), albo przyrostkami (-amina, -ol, -tiol itp.), np.
: {{chem2|Si(OH)4}}: tetrahydroksysilan lub silanotetraol
: {{chem2|SiH3NH2}}: silanoamina lub aminosilan
: {{chem2|SF2}}: difluorosulfan
: {{chem2|SF6}}: heksafluoro-λ6-sulfan

=== Nomenklatura addytywna ===
[[Plik:H3PO3 - Nomenklatura addytywna.png|thumb|280px|Korelacja między strukturą, wzorem koordynacyjnym, a nazwą addytywną dla tautomerów {{chem2|H3PO3}} i soli trisodowej]]
W systemie tym wymienia się alfabetycznie kolejne [[Ligand (chemia)|ligandy]] [[atom centralny|atomu centralnego]] (w razie potrzeby stosując przedrostki zwielokrotniające, di-, tri- itp.), kończąc nazwą tego atomu<ref name="IR-7" />. Dla pochodnych (soli, estrów, anionów) nazwę atomu zastępuje się nazwą anionu, dodając w razie potrzeby ładunek jonu, np.:
: {{chem2|H3SO4(+)}}: trihydroksydooksydosiarka(1+)
: {{chem2|H2SO4}}: dihydroksydodioksydosiarka
: {{chem2|HSO4(-)}}: hydroksydotrioksydosiarczan(1−)
: {{chem2|CuSO4}}: tetraoksydosiarczan(2−) miedzi(2+)
Jest to system przewidziany do tworzenia systematycznych nazw kwasów tlenowych i ich pochodnych<ref name="RB2005_12" />.

Częściej spotykane przedrostki zwielokrotniające i ligandy podane są poniżej w sekcjach „[[Nomenklatura chemii nieorganicznej#Przedrostki zwielokrotniające|Przedrostki zwielokrotniające]]” i „[[Nomenklatura chemii nieorganicznej#Ligandy|Ligandy]]”.

=== Nomenklatura wodorowa ===
[[Plik:H3PO4 i NaH2PO4- Nomenklatura wodorowa.png|thumb|340px|Korelacja między strukturą a nazwą wodorową {{chem2|H3PO4}} i {{chem2|NaH2PO4}}]]
Jest to system alternatywny, który można używać dla związków zawierających wodór, np. kwasów, niektórych anionów i [[wodorosole|wodorosoli]]. Nazwę rozpoczyna się od słowa „wodoro” (w razie potrzeby poprzedzonego [[Nomenklatura chemii nieorganicznej#Przedrostki zwielokrotniające|przedrostkiem zwielokrotniającym]]), po którym w nawiasie okrągłym, bez spacji, podaje się nazwę anionu, po której, także bez spacji, należy w razie potrzeby podać ładunek jonu, np. {{chem2|HMnO4}} = wodoro(tetraoksydomanganian), {{chem2|H2PO3(+)}} = diwodoro(trioksydofosforan)(1+).

; Przykład 1
: Wzór: {{chem2|H3PO4}} lub {{chem2|[PO(OH)3]}}
: Nazwa tradycyjna (półsystematyczna), akceptowana przez IUPAC: [[kwas fosforowy]]
: Nazwy systematyczne:
:* nomenklatura podstawnikowa: trihydroksy-λ5-fosfanon (jako pochodna λ5-fosfanu, {{chem2|PH5}}, gdzie λ5 – liczba wiązań atomu centralnego; „trihydroksy” – trzy grupy OH, przyrostek „-on” – ligand „{{chem2|\dO}}”)
:* nomenklatura addytywna: trihydroksydooksydofosfor („trihydroksydo” – trzy ligandy {{chem2|\sOH}}, „oksydo” – ligand „{{chem2|\dO}}”, „fosfor” – atom centralny)
:* nomenklatura wodorowa: triwodoro(tetraoksydofosforan)

; Przykład 2
: Wzór: {{chem2|NaHSO3}}
: Nazwa tradycyjna (półsystematyczna), akceptowana przez IUPAC: [[wodorosiarczyn sodu]]
: Nazwy systematyczne:
:* nomenklatura addytywna: hydroksydodioksydosiarczan sodu
:* nomenklatura wodorowa: wodoro(trioksydosiarczan) sodu

=== Nomenklatura wymiany funkcyjnej ===
[[Plik:Nomenklatura wymiany funkcyjnej.png|thumb|250px|Nomenklatura wymiany funkcyjnej dla [[Tautomeria|tautomerów]] [[kwas tiosiarkowy|kwasu tiosiarkowego]]]]
Dla pochodnych kwasów, w których atom tlenu lub grupa hydroksylowa zostały zastąpione innym atomem lub grupą, można zastosować ''nomenklaturę wymiany funkcyjnej'', w której wymiana wskazana jest przez przedrostki (p) i wrostki (w), np.
: OH → {{chem2|NH2}}: amid(o) (p, w)
: O → OO: peroksy (p), perokso (w)
: O → S: tio (p, w)
: O → Cl: chloro (p), chloryd(o) (w)
Przykłady nazw podane są w tabeli poniżej, w sekcji „[[Nomenklatura chemii nieorganicznej#Pochodne kwasów tlenowych|Pochodne kwasów tlenowych]]”.

=== Zmiany w nazwach systematycznych IUPAC od roku 2005 ===
W nazewnictwie addytywnym od roku 2005 stosuje się nazwy ligandów zakończone przyrostkiem -ido/-ydo, np. -oksydo (ligand „{{chem2|\dO}}”), -hydroksydo (ligand „{{chem2|\sOH}}”) zamiast wcześniej zalecanych -okso, -hydrokso. W nazewnictwie addytywnym kwasów zaniechano też stosowania słowa „kwas” (jako wskazującego pewne właściwości chemiczne) na rzecz używania nazwy oddającej wyłącznie strukturę związku.

; Przykład
: Wzór: {{chem2|H2SO4}}
: Nazwa tradycyjna: [[kwas siarkowy]]
: Wybrane nazwy systematyczne do 2005:
:* kwas tetraoksosiarkowy
:* kwas tetraoksosiarkowy(VI)
:* tetraoksosiarczan wodoru
:* tetraoksosiarczan(VI) wodoru
: Nazwa addytywna po 2005:
:* dihydroksydodioksydosiarka

{| class="wikitable" style="text-align:left"
|+ Nazewnictwo addytywne wybranych kwasów tlenowych w zestawieniu z innymi systemami nomenklaturowymi
! Wzór
! Nazwa systematyczna (addytywna)
! Nazwa tradycyjna
! Nazwa według systemu Stocka
! Dawne nazwy systematyczne{{r|tab1ref1|grupa1=mini}}
|-
| {{chem2|HNO2}}
| hydroksydooksydoazot
| [[kwas azotawy]]
| kwas azotowy(III)
| kwas dioksoazotowy, dioksoazotan wodoru
|-
| {{chem2|HNO3}}
| hydroksydodioksydoazot
| [[kwas azotowy]]
| kwas azotowy(V)
| kwas trioksoazotowy, trioksoazotan wodoru
|-
| {{chem2|H2SO3}}
| dihydroksydooksydosiarka
| [[kwas siarkawy]]
| kwas siarkowy(IV)
| kwas trioksosiarkowy, trioksosiarczan diwodoru
|-
| {{chem2|H2SO4}}
| dihydroksydodioksydosiarka
| [[kwas siarkowy]]
| kwas siarkowy(VI)
| kwas tetraoksosiarkowy, tetraoksosiarczan diwodoru
|-
|rowspan=2| {{chem2|H3PO3}}{{r|tab1ref2|grupa1=mini}}
| trihydroksydofosfor{{r|tab1ref3|grupa1=mini}}
| kwas fosforawy{{r|tab1ref3|grupa1=mini}}
| kwas fosforowy(III){{r|tab1ref3|grupa1=mini}}
| kwas trioksofosforowy{{r|tab1ref3|grupa1=mini}}, trioksofosforan triwodoru{{r|tab1ref3|grupa1=mini}}
|-
| hydrydodihydroksydooksydofosfor{{r|tab1ref4|grupa1=mini}}
| [[kwas fosfonowy]]{{r|tab1ref4|grupa1=mini}}
| kwas fosfonowy(III){{r|tab1ref4|grupa1=mini}}
| kwas hydrydotrioksofosforowy{{r|tab1ref4|grupa1=mini}}, hydrydotrioksofosforan diwodoru{{r|tab1ref4|grupa1=mini}}
|-
| {{chem2|H3PO4}}
| trihydroksydooksydofosfor
| [[kwas fosforowy]]
| kwas fosforowy(V)
| kwas tetraoksofosforowy, tetraoksofosforan triwodoru
|-
| HClO
| hydroksydochlor
| [[kwas podchlorawy]]
| kwas chlorowy(I)
| kwas oksochlorowy, oksochloran wodoru
|-
| {{chem2|HClO2}}
| hydroksydooksydochlor
| [[kwas chlorawy]]
| kwas chlorowy(III)
| kwas dioksochlorowy, dioksochloran wodoru
|-
| {{chem2|HClO3}}
| hydroksydodioksydochlor
| [[kwas chlorowy]]
| kwas chlorowy(V)
| kwas trioksochlorowy, trioksochloran wodoru
|-
| {{chem2|HClO4}}
| hydroksydotrioksydochlor
| [[kwas nadchlorowy]]
| kwas chlorowy(VII)
| kwas tetraoksochlorowy, tetraoksochloran wodoru
|}
{{Uwagi|=mini|
<ref name="tab1ref1" group="mini">Nazwę można uzupełnić opcjonalnie o stopień utlenienia (np. trioksosiarczan(IV) diwodoru) lub ładunek jonu (np. trioksosiarczan(2−) diwodoru), jeśli uważa się to za pomocne.</ref>
<ref name="tab1ref2" group="mini">Nazwa [[kwas fosfonowy|{{chem2|H3PO3}}]] zależy od jego [[tautomeria|formy tautomerycznej]].</ref>
<ref name="tab1ref3" group="mini">Dla formy z trzema wiązaniami {{chem2|P\sOH}}.</ref>
<ref name="tab1ref4" group="mini">Dla formy z dwoma wiązaniami {{chem2|P\sOH}} i układem wiązań {{chem2|H\sP\dO}}.</ref>
}}

{| class="wikitable" style="text-align:left"
|+ Nazewnictwo addytywne przykładowych soli kwasów tlenowych w zestawieniu z innymi systemami nomenklaturowymi
! Wzór
! Nazwa systematyczna (addytywna)
! Nazwa tradycyjna
! Nazwa według systemu Stocka
|-
| {{chem2|NaNO2}}
| dioksydoazotan(1−) sodu
| [[azotyn sodu]]
| azotan(III) sodu
|-
| {{chem2|Ca(NO3)2}}
| trioksydoazotan(1−) wapnia
| [[azotan wapnia]]
| azotan(V) wapnia
|-
| {{chem2|NaHSO3}}
| hydroksydodioksydosiarczan(1−) sodu
| [[wodorosiarczyn sodu]]
| wodorosiarczan(IV) sodu
|-
| {{chem2|Fe2(SO4)3}}
| tetraoksydosiarczan(2−) żelaza(3−)
| [[siarczan żelaza(III)]]
| siarczan(VI) żelaza(III)
|-
| {{chem2|K3PO3}}
| trioksydofosforan(3−) potasu
| [[fosforyn potasu]]
| fosforan(III) potasu
|-
| {{chem2|Ca(H2PO4)2}}
| dihydroksydodioksydofosforan(1−) wapnia
| [[diwodorofosforan wapnia]]
| diwodorofosforan(V) wapnia
|-
| {{chem2|Ca(ClO)2}}
| chlorydooksygenian(1−) wapnia{{refn|Ze względu na ustaloną kolejność pierwiastków (wszystkie fluorowce przed tlenem, zob. [[#Kolejność symboli pierwiastków we wzorze sumarycznym|sekwencję]]), nazwy systematyczne podhalogeninów mają kolejność odwrotną od tradycyjnej, stąd ''chlorydooksygenian(1−) wapnia''. Ponieważ jednak w pozostałych kwasach tlenowych halogenowców i ich solach o kolejności w nazwie decyduje atom centralny, np. ''oksydochloran(5−) wapnia'' dla {{chem2|Ca(ClO3)2}}, dopuszcza się stosowanie analogicznych nazw dla podhalogeninów, np. ''oksydochloran(1−) wapnia''<ref name="RB2005_336" />.|nazwa=tab2ref1|grupa=mini}} lub oksydochloran(1−) wapnia{{r|tab2ref1|grupa1=mini}}
| [[podchloryn wapnia]]
| chloran(I) wapnia
|}
{{Uwagi|=mini}}

=== Nazewnictwo związków addycyjnych ===
Związki typu [[addukt]]ów mają nazwy systematyczne składające się z nazw poszczególnych komponentów rozdzielonych [[Pauza i półpauza|pauzami]], po których w nawiasie podaje się zawartość poszczególnych komponentów w związku. O kolejności komponentów decyduje liczba cząsteczek w związku, a następnie porządek alfabetyczny. Wyjątkiem jest woda, umieszczana zawsze na końcu nazwy. Nazwy komponentów można tworzyć, stosując nazewnictwo konstytucyjne, podstawnikowe lub addytywne. Dla związków addycyjnych zawierających wodę akceptowane są nazwy zawierające słowo „hydrat” („wodzian”)<ref name="IR-5.5" />.

; Przykłady
* {{chem2|CaCl2*8NH3}}: chlorek wapnia{{pauza}}amoniak (1/8)
* {{chem2|Na2SO4*10H2O}}:
** siarczan sodu{{pauza}}woda (1/10)
** dekahydrat siarczanu sodu

=== Przedrostki ===
==== Przedrostki geometryczne i strukturalne ====
[[Plik:Trimetaphosphoric acid.png|thumb|180px|[[Kwas metafosforowy|kwas ''cyklo''-trifosforowy]] IUPAC: tri-μ-oksydo-tris(hydroksydooksydofosfor)]]
W systematycznej nomenklaturze chemicznej stosuje się szereg przedrostków określających cechy geometryczne i strukturalne, np. ''cis'', ''trans'', ''cyklo'', ''katena'', ''sym'' oraz litery greckie, np. μ, λ, Δ. Przedrostki te należy pisać kursywą (poza literami greckimi) i oddzielać od dalszej części nazwy łącznikiem, np. [[Kwas metafosforowy|kwas ''cyklo''-trifosforowy]]. Do przedrostków tego typu częściej spotykanych w chemii nieorganicznej należą<ref name="V" />:
* [[kappa (litera)|κ]]: wskazuje [[donor|atom donorowy]] ligandu
* [[lambda|λ]]: wraz z liczbą w indeksie górnym λn wskazuje liczbę wiązań atomu centralnego
* [[My (litera)|μ]]: wskazuje, że grupa tak oznaczona łączy dwa centra koordynacyjne
* ''cyklo'': wskazuje strukturę pierścieniową
* ''katena'': wskazuje strukturę łańcuchową

==== Przedrostki zwielokrotniające ====
Podkomisja Nomenklatury Nieorganicznej PTChem zaleca stosowanie międzynarodowych przedrostków zwielokrotniających (greckich lub łacińskich)<ref name="PTCh1998" />. Według niektórych autorów, ze względu na ugruntowane nazwy tradycyjne, dopuszcza się stosowanie przedrostków polskich<ref name="skrypt" />
<ref name="Walkowiak" />.

Wybrane przedrostki zwielokrotniające<ref name="skrypt" />
<ref name="IV" />:
{{kolumny
|col1=
* 1 – mono{{r|tab2ref1|grupa1=mini}}
* 2 – di (dwu)/bis{{r|tab2ref2|grupa1=mini}}
* 3 – tri (trój)/tris{{r|tab2ref2|grupa1=mini}}
* 4 – tetra (cztero)/tetrakis{{r|tab2ref2|grupa1=mini}}
* 5 – penta (pięcio)/pentakis{{r|tab2ref2|grupa1=mini}}
* 6 – heksa (sześcio)/…{{r|tab2ref2|grupa1=mini}}
* 7 – hepta (siedmio)
* 8 – okta (ośmio)
* 9 – nona (dziewięcio)
* 10 – deka (dziesięcio)
* 11 – undeka (jedenasto)
* 12 – dodeka (dwunasto)
* 13 – trideka (trzynasto)

|col2=
* 20 – ikoza (dwudziesto)
* 21 – henikoza (dwudziestojedno)
* 22 – dokoza (dwudziestodwu)
: …
* 30 – triakonta (trzydziesto)
* 35 – pentatriakonta (trzydziestopięcio)
* 40 – tetrakonta (czterdziesto)
* 100 – hekta (stu)
: &nbsp;
* 1/2 – hemi/semi (pół)
* 3/2 – seskwi (półtora)
* n – poli (wielo)
}}
{{Uwagi|=mini|
<ref name="tab2ref1" group="mini">Przedrostek „mono-” podaje się jedynie w szczególnych przypadkach dla podkreślenia stechiometrii ({{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=70}}).</ref>
<ref name="tab2ref2" group="mini">Przedrostki typu bis, tris itd. stosuje się dla uniknięcia niejednoznaczności dla jonów złożonych. Niewymienione wyższe przedrostki tego typu tworzy się przez dodanie „kis” do przedrostka podstawowego.</ref>
}}

=== Ligandy ===
Nazwy wybranych [[Ligand (chemia)|ligandów]] częściej spotykanych w nazwach addytywnych i konstytucyjnych nieorganicznych związków chemicznych<ref name="PTCh1998" /><ref name="IX" />:
* {{chem2|\sH}}: hydrydo
* {{chem2|\tN}}: nitrydo lub azanotriido
* {{chem2|\dO}}: oksydo
* {{chem2|\dS}}: sulfido lub sulfanodiido
* {{chem2|\sF}}, {{chem2|\sCl}}, {{chem2|\sBr}}, {{chem2|\sI}}: fluorydo, chlorydo, bromido, jodydo{{refn|grupa=uwaga|Nazwy „fluorydo”, „chlorydo”, „bromido”, „jodydo” są tłumaczeniem angielskich nazw ''{{j|en|fluorido}}'', ''{{j|en|chlorido}}'', ''{{j|en|bromido}}'', ''{{j|en|iodido}}'', wprowadzonych w 2005 roku{{odn|''Red Book''|2005|s=10–11}} i niemających jeszcze oficjalnych polskich odpowiedników zalecanych przez Polskie Towarzystwo Chemiczne. Są one jednak zgodne z nazwami zawartymi we wstępnym tłumaczeniu ''Nomenklatury chemii organicznej'' opublikowanym przez PTChem w 2016 roku<ref name="BlueBookPL" />. Stosowanie dawniej zalecanych nazw „fluoro”, „chloro”, „bromo” i „jodo” należy obecnie ograniczyć do przedrostków w [[#Nomenklatura wymiany funkcyjnej|nomenklaturze wymiany funkcyjnej]]{{odn|''Red Book''|2005|s=138}}.}}
* {{chem2|\dNH}}: imido lub azanodiido lub wodoronitrato
* {{chem2|\sNH2}}: amido lub azanido lub diwodoronitrato
* {{chem2|\sOH}}: hydroksydo lub oksydanido
* {{chem2|\sSH}}: sulfanido lub wodoro(sulfido)
* {{chem2|\sOOH}}: dioksydanido lub wodoro(peroksydo)

== Nazewnictwo niesystematyczne kwasów tlenowych i ich pochodnych ==
=== System Stocka ===
„Liczba Stocka” oznacza [[stopień utlenienia]] pierwiastka lub centrum koordynacyjnego zapisywaną w nazwie związku chemicznego bezpośrednio po danym składniku. Współczesny format zapisu to liczba rzymska w nawiasie okrągłym, bez spacji pomiędzy członem nazwy a nawiasem. IUPAC zdecydowanie zaleca stosowanie liczb Stocka dla wskazania wartościowości metalu w solach zamiast dawniej używanych końcówek -awy/-owy oraz przedrostków pod-/nad-.

W polskim systemie edukacyjnym zaleca się stosowanie systemu Stocka także dla kwasów tlenowych i ich pochodnych, np.:
* {{chem2|H2SO3}}: kwas siarkowy(IV) (tradyc. [[kwas siarkawy]])
* {{chem2|H2SO4}}: kwas siarkowy(VI) (tradyc. [[kwas siarkowy]])
* {{chem2|NaNO2}}: azotan(III) sodu (tradyc. [[azotyn sodu]])
* {{chem2|NaNO3}}: azotan(V) sodu (tradyc. [[azotan sodu]])
Nazewnictwo to nie jest nazewnictwem systematycznym i nie jest wyszczególniane jako zalecane zarówno przez IUPAC, jak i Polskie Towarzystwo Chemiczne (PTChem)<ref name="Red Book 2005" /><ref name="PTCh1998" /><ref name="IUPAC1940" /><ref name="IUPAC1957" /><ref name="IUPAC1970" /><ref name="IUPAC1998" />. Nazewnictwo to pojawiło się jako „obowiązkowe” w wydanej w 1999 roku przez PTChem publikacji ''Nomenklatura związków chemicznych. Poradnik dla nauczycieli'', a według jej autorów przedstawiała obowiązujące zasady nazewnictwa związków nieorganicznych i opierała się na wydanym rok wcześniej przez PTChem polskim tłumaczeniu ''Nomenklatury związków nieorganicznych''<ref name="Kluz" />, w którym jednak nazewnictwo tego typu nie zostało w żadnym miejscu wspomniane<ref name="PTCh1998" />. Stosowanie liczby Stocka zalecane jest natomiast w nazwach [[związki kompleksowe|związków kompleksowych]]. Liczby Stocka należy też używać w nazwach tradycyjnych, które mogą być niejednoznaczne, np. {{chem2|MnO4(2-)}} – manganian(VI); {{chem2|MnO4(3-)}} – manganian(V).

=== Akceptowane nazwy tradycyjne ===
Dla szeregu związków (zwłaszcza kwasów i ich pochodnych) IUPAC akceptuje nazwy tradycyjne, które mają ugruntowaną pozycję w nazewnictwie. W nazwach tych struktura anionu i [[wartościowość]] lub [[stopień utlenienia]] atomu centralnego określane są za pomocą [[Formant (morfologia)|zrostków]]:
; Przedrostki
* „pod-” – niższa wartościowość/stopień utlenienia
* „nad-” – wyższa wartościowość/stopień utlenienia
* „meta-” – minimalna zawartość wody w anionie
* „orto-” – maksymalna zawartość wody w anionie. Dla związków, których nazwa jest jednoznaczna bez tego przedrostka, można go opuszczać (np. „kwas fosforowy” = „kwas ortofosforowy”)
* „piro-” – (niezalecane) anion powstały z kondensacji dwóch cząsteczek anionu typu „orto”; obecnie zamiast „piro-” IUPAC zaleca stosowanie przedrostka „di-”

; Przyrostki
* „-awy” – niższa wartościowość (dla kwasów)
* „-yn” lub „-in” – niższa wartościowość (dla pochodnych kwasów)
* „-owy” – wyższa wartościowość (dla kwasów)
* „-an” – wyższa wartościowość (dla pochodnych kwasów)
: Stosowanie końcówek -awy/-owy w celu wskazania stopnia utlenienia jest akceptowane przez IUPAC jedynie dla anionów kwasów, natomiast jest nieakceptowane dla [[kation]]ów metali, dla których zaleca się podawanie liczb Stocka lub ładunku jonu, np. żelazo(II) lub żelazo(2+) (zamiast daw. „żelazawy”).

; Wrostki
* „-in-” lub „-yn-” – niższy [[stopień utlenienia]]
* „-on-” – wyższy stopień utlenienia
Wrostki z literą „n” wskazują na bezpośrednie połączenie atomu centralnego z atomem wodoru lub węgla. W zależności od nazwy kwasu zamiast wrostków stosuje się zastąpienie litery „r” literą „n” (kwas fosforowy/kwas fosfonowy) lub całkowicie zmienioną nazwę (kwas siarkowy/kwas sulfonowy). Atomy wodoru połączone z atomem centralnym we wzorze kwasu zapisywane są za atomem centralnym.

; Przykład
Przykładowe wzory i nazwy [[tlenowe kwasy fosforu|tlenowych kwasów fosforu]]. Występują tu następujące reguły korelacji między strukturą a nazwą:
* litera „r” w rdzeniu: wyłącznie wiązania {{chem2|P\sO}}; litera „n” w rdzeniu: obecne wiązanie/wiązania {{chem2|P\sH}}
* człon „-on-”: wyższy stopień utlenienia (V); człon „-in-”: niższy stopień utlenienia (III)
* końcówka „-owy”: wyższa wartościowość (5 wiązań); końcówka „-awy”: niższa wartościowość (3 wiązania)
{| class="wikitable" style="margin-top:1em; margin-bottom:1em; margin-left:1.5em"
|align=center| [[Plik:Phosphoric acid structure and formula.png|60px]] ||
* kwas fosforowy (IUPAC: trihydroksydooksydofosfor), {{chem2|H3PO4}}
|-
| [[Plik:Tautomerism of H3PO3.png|150px]] ||
* po lewej: [[kwas fosfonowy]] (IUPAC: hydrydodihydroksydooksydofosfor), {{chem2|H2PHO3}}
* po prawej: kwas fosforawy (IUPAC: trihydroksydofosfor), {{chem2|H3PO3}}
|-
| [[Plik:Tautomerism of H3PO2.png|150px]] ||
* po lewej: [[kwas fosfinowy]] (zwycz.: kwas podfosforawy{{refn|Dawna nazwa kwasu fosfinowego, „kwas podfosforawy”<ref name="IUPAC1957" /><ref name="Trzebiatowski" />, nie odzwierciedla występowania wiązania {{chem2|P\sH}} i nie jest wymieniana w nazwach akceptowanych przez IUPAC począwszy od roku 1970<ref name="IUPAC1970" />.|nazwa=tab3ref1|grupa=mini}}; IUPAC: dihydrydohydroksydooksydofosfor), {{chem2|HPH2O2}}
* po prawej: kwas fosfonawy (IUPAC: hydrydodihydroksydofosfor), {{chem2|H2PHO2}}
|-
| [[Plik:Tautomerism of H3PO.png|150px]] ||
* po lewej: λ5-fosfanon{{r|tab3ref2|grupa1=mini}} (zwycz. tlenek fosfiny{{r|tab3ref3|grupa1=mini}}; IUPAC: trihydrydooksydofosfor), {{chem2|PH3O}}
* po prawej: [[kwas fosfinawy]] (IUPAC: dihydrydohydroksydofosfor), {{chem2|HPH2O}}
|}
{{Uwagi|=mini|
<ref name="tab3ref2" group="mini">Nazwa podstawnikowa; [[tautomeria|tautomer]] {{chem2|PH3O}} nie jest kwasem tlenowym.</ref>
<ref name="tab3ref3" group="mini">Dla związku {{chem2|PH3}} IUPAC zaleca nazwy „trihydrydofosfor”, „fosfan” lub „triwodorek fosforu” zamiast „fosfina”.</ref>
}}

==== Zestawienie akceptowanych nazw tradycyjnych ====
Poniżej przedstawiono zestawienie wybranych tradycyjnych (półsystematycznych) nazw kwasów tlenowych, które są akceptowane przez IUPAC<ref name="IR-8.1" />. Akceptowane są także odpowiednie nazwy pochodnych (np. [[anion]]ów, [[sole|soli]] i [[estry|estrów]]), które tworzy się, zastępując końcówki „-awy” i „-owy”, odpowiednio końcówkami „-yn/-in” i „-an”.

{| class="wikitable"
|- style="background:White"
|+ Nazwy tradycyjne kwasów tlenowych akceptowane przez IUPAC
! Wzór
! Nazwa tradycyjna
|rowspan=35 style="border-top:hidden; border-bottom:hidden; background:white;"|
! Wzór
! Nazwa tradycyjna
|-
!colspan=2| [[Borowce (chemia)|Grupa 13]]
!colspan=2| [[Tlenowce|Grupa 16]]
|-
| {{chem2|H3BO3}}
| [[kwas borowy]] (lub kwas ortoborowy)
| {{chem2|H2SO3}}
| [[kwas siarkawy]]
|-
| {{chem2|(HBO2)_{n}|}}
| [[kwas metaborowy]]
| {{chem2|HSHO3}}
| [[kwas sulfonowy]]
|-
| {{chem2|H2BHO2}}
| [[kwas boronowy]]
| {{chem2|H2SO4}}
| [[kwas siarkowy]]
|-
| {{chem2|HBH2O}}
| [[kwas borynowy]]
| {{chem2|HSHO2}}
| [[kwas sulfinowy]]
|-
!colspan=2| [[Węglowce|Grupa 14]]
| {{chem2|H2S2O7}}
| [[kwas disiarkowy]] (daw. kwas pirosiarkowy)
|-
| {{chem2|H2CO3}}
| [[kwas węglowy]]
| {{chem2|H2S2O4}}
| [[kwas ditionawy]] (daw. kwas podsiarkawy)
|-
| HOCN
| [[kwas cyjanowy]]
| {{chem2|H2S2O6}}
| [[kwas ditionowy]] (daw. kwas podsiarkowy)
|-
| HNCO
| [[Kwas cyjanowy|kwas izocyjanowy]]
| {{chem2|H2SeO3}}
| [[kwas selenawy]]
|-
| HCNO lub HONC
| [[kwas piorunowy]]{{r|tab4ref1|grupa1=mini}}
| {{chem2|H2SeO4}}
| [[kwas selenowy]]
|-
| {{chem2|H4SiO4}}
| [[Kwasy krzemowe|kwas krzemowy]] (lub kwas ortokrzemowy)
| {{chem2|H2TeO3}}
| [[kwas tellurawy]]
|-
| {{chem2|(H2SiO3)_{n}|}}
| [[Kwasy krzemowe|kwas metakrzemowy]]
| {{chem2|H2TeO4}}
| [[kwas tellurowy]]
|-
| {{chem2|H6Si2O7}}
| [[kwas dikrzemowy]] i wyższe oligomery
| {{chem2|H6TeO6}}
| [[kwas ortotellurowy]]
|-
!colspan=2| [[Azotowce|Grupa 15]]
!colspan=2| [[Fluorowce|Grupa 17]]
|-
| {{chem2|HNO2}}
| [[kwas azotawy]]
| HClO
| [[kwas podchlorawy]]
|-
| {{chem2|HNO3}}
| [[kwas azotowy]]
| {{chem2|HClO2}}
| [[kwas chlorawy]]
|-
| {{chem2|HPO2}} = [P(O)OH]
| [[hydroksyfosfanon]]{{r|tab4ref2|grupa1=mini}}
| {{chem2|HClO3}}
| [[kwas chlorowy]]
|-
| {{chem2|PHO2}}
| λ5-fosfanodion{{r|tab4ref2|grupa1=mini}}
| {{chem2|HClO4}}
| [[kwas nadchlorowy]]
|-
| {{chem2|HPH2O}}
| [[kwas fosfinawy]]
| HBrO
| [[kwas podbromawy]]
|-
| {{chem2|HPH2O2}}
| [[kwas fosfinowy]] (daw. kwas podfosforawy)
| {{chem2|HBrO2}}
| [[kwas bromawy]]
|-
| {{chem2|H2PHO2}}
| kwas fosfonawy
| {{chem2|HBrO3}}
| [[kwas bromowy]]
|-
| {{chem2|H3PO3}}
| [[Kwas fosfonowy|kwas fosforawy]] (lub kwas ortofosforawy)
| {{chem2|HBrO4}}
| [[kwas nadbromowy]]
|-
| {{chem2|H2PHO3}}
| kwas fosfonowy
| HIO
| [[kwas podjodawy]]
|-
| {{chem2|H3PO4}}
| [[kwas fosforowy]] (lub kwas ortofosforowy)
| {{chem2|HIO2}}
| [[kwas jodawy]]
|-
| {{chem2|(HPO3)_{n}|}}
| [[kwas metafosforowy]]
| {{chem2|HIO3}}
| [[kwas jodowy]]
|-
| {{chem2|H4P2O7}}
| [[Kwas fosforowy|kwas difosforowy]] (daw. kwas pirofosforowy)
| {{chem2|HIO4}}
| [[kwas nadjodowy]]
|-
| {{chem2|H2P2H2O5}}
| [[kwas difosfonowy]] (daw. kwas pirofosforawy)
| {{chem2|H5IO6}}
| [[Kwas nadjodowy|kwas ortonadjodowy]]
|-
| {{chem2|H4P2O6}}
| [[kwas poddifosforowy]] (daw. kwas podfosforowy)
|-
| {{chem2|H3P3O9}}
| [[Kwas metafosforowy|kwas ''cyklo''-trifosforowy]] (daw. kwas trimetafosforowy)
|-
| {{chem2|H5P3O10}}
| [[kwas katena-trifosforowy|kwas ''katena''-trifosforowy]] (lub kwas trifosforowy)
|-
| {{chem2|H3AsO3}}
| [[kwas arsenawy]]
|-
| {{chem2|H3AsO4}}
| [[kwas arsenowy]]
|-
| {{chem2|H3SbO3}}
| [[kwas antymonawy]]
|-
| {{chem2|H3SbO4}}
| [[kwas antymonowy]]
|}
{{Uwagi|=mini|
<ref name="tab4ref1" group="mini">Nazwy „kwas piorunowy” i „izopiorunowy” bywały stosowane niejednolicie i zaleca się stosowanie nazw systematycznych: karbidohydroksydoazot (HONC = [N(C)OH]) i (hydrydokarbonato)oksydoazot (HCNO = [N(CH)O]). Oryginalna nazwa „[[kwas piorunowy]]” dotyczy kwasu o strukturze HCNO, który w rzeczywistości nie jest kwasem tlenowym, natomiast [[estry]] nazywane w chemii organicznej „piorunianami” mają strukturę RONC, co odpowiada kwasowi HONC.</ref>
<ref name="tab4ref2" group="mini">Nazwy podstawnikowe. Dla związków tych nie stosuje się zwykle słowa „kwas” w nazwie.</ref>
}}

===== Pochodne kwasów tlenowych =====
IUPAC akceptuje nazwy tradycyjne także dla niektórych pochodnych kwasów tlenowych, w których atom tlenu zastąpiony został innym atomem<ref name="IR-8.2" />:

{| class="wikitable" style="text-align:left"
|+ Nazwy pochodnych kwasów tlenowych akceptowane przez IUPAC
! Wzór
! Nazwa tradycyjna
! Nazwa wymiany funkcyjnej
! Nazwa addytywna
|-
| {{chem2|HNO4}} = {{chem2|[NO2(OOH)]}}
| [[kwas nadtlenoazotowy]]
| kwas nadtlenoazotowy
| (dioksydanido)dioksydoazot
|-
| NO(OOH)
| [[kwas nadtlenoazotawy]]
| kwas nadtlenoazotawy
| (dioksydanido)oksydoazot
|-
| {{chem2|NO2NH2}} = {{chem2|[N(NH2)O2]}}
| [[nitramid]]
| amid azotowy
| amidodioksydoazot
|-
| {{chem2|H3PO5}} = {{chem2|[PO(OH)2(OOH)]}}
| [[kwas nadtlenofosforowy]]
| kwas fosforonadtlenowy
| (dioksydanido)dihydroksydooksydofosfor
|-
| {{chem2|PCl3O}}
| [[trichlorek fosforylu]] trichlorek tlenek fosforu
| trichlorek fosforylu
| trichlorydooksydofosfor
|-
| {{chem2|H4P2O8}} = {{chem2|[(HO)2P(O)OOP(O)(OH)2]}}
| [[kwas nadtlenodifosforowy]]
| kwas 2-nadtlenodifosforowy
| μ-nadtleno-1κ''O'',2κ''O'''-bis(dihydroksydooksydofosfor)
|-
| {{chem2|H2SO5}} = {{chem2|[SO2(OH)(OOH)]}}
| [[kwas nadtlenosiarkowy]] (kwas nadtlenomonosiarkowy)
| kwas siarkonadtlenowy
| (dioksydanido)hydroksydodioksydosiarka
|-
| {{chem2|H2S2O8}} = {{chem2|[(HO)S(O)2OOS(O)2(OH)]}}
| [[kwas nadtlenodisiarkowy]]
| kwas 2-nadtlenodisiarkowy
| μ-nadtleno-1κ''O'',2κ''O'''-bis(hydroksydodioksydosiarka)
|-
| {{chem2|H2S2O3}} = {{chem2|[SO(OH)2S]}}
| [[kwas tiosiarkowy]]
| ''O''-kwas siarkotiowy
| dihydroksydooksydosulfidosiarka
|-
| {{chem2|H2S2O3}} = {{chem2|[SO2(OH)(SH)]}}
| kwas tiosiarkowy
| ''S''-kwas siarkotiowy
| hydroksydodioksydosulfanidosiarka
|-
| {{chem2|H2S2O2}} = {{chem2|[S(OH)2S]}}
| [[kwas tiosiarkawy]]
| ''O''-kwas siarkotiawy
| dihydroksydosulfidosiarka
|-
| {{chem2|H2S2O2}} = [SO(OH)(SH)]
| kwas tiosiarkawy
| ''S''-kwas siarkotiawy
| hydroksydooksydosulfanidosiarka
|-
| {{chem2|SO2Cl2}}
| [[Chlorek sulfurylu|dichlorek sulfurylu]] dichlorek ditlenek siarki
| dichlorek sulfurylu
| dichlorydodioksydosiarka
|-
| {{chem2|SOCl2}}
| [[Chlorek tionylu|dichlorek tionylu]] dichlorek tlenek siarki
| dichlorek siarkawy
| dichlorydooksydosiarka
|-
| HSCN = [C(N)(SH)]
| [[kwas tiocyjanowy]]
|
| nitrydosulfanidowęgiel
|-
| HNCS = [C(NH)S]
| [[Kwas tiocyjanowy|kwas izotiocyjanowy]]
|
| imidosulfidowęgiel
|}

===== Uproszczone nazwy wodorowe =====
Dla wybranych [[wodorosole|wodorosoli]] i wodoroanionów IUPAC akceptuje uproszczoną nomenklaturę wodorową, w której pomija się nawiasy i ładunek anionu. Ze względu na możliwe niejednoznaczności IUPAC nie zaleca stosowania tego typu uproszczeń poza poniższą listą<ref name="IR-8.5" />:

{| class="wikitable"
|+ Uproszczone nazwy wodorowe anionów akceptowane przez IUPAC
! Wzór
! Nazwa tradycyjna
|rowspan=6 style="border-top:hidden; border-bottom:hidden; background:white;"|
! Wzór
! Nazwa tradycyjna
|-
| {{chem2|H2BO3(-)}}
| diwodoroboran
| {{chem2|H2PO4(-)}}
| diwodorofosforan
|-
| {{chem2|HBO3(2-)}}
| wodoroboran
| {{chem2|HPO4(2-)}}
| wodorofosforan
|-
| {{chem2|HCO3(-)}}
| wodorowęglan
| {{chem2|HPHO3(-)}}
| wodorofosfonian
|-
| {{chem2|HSO4(-)}}
| wodorosiarczan
| {{chem2|H2PO3(-)}}
| diwodorofosforyn
|-
| {{chem2|HSO3(-)}}
| wodorosiarczyn
| {{chem2|HPO3(2-)}}
| wodorofosforyn
|}

== Praktyka nazewnictwa w publikacjach naukowych ==
Wybór systemu nazewnictwa zależy od preferencji użytkowników i organizacji, które mogą wymagać stosowania określonego systemu. W [[czasopismo naukowe|czasopismach naukowych]] autorzy publikacji używają zazwyczaj nazw tradycyjnych, także spoza zestawu nazw akceptowanych przez IUPAC.

{| class="wikitable" style="text-align:left"
|+ Użycie różnych systemów nazewnictwa w czasopismach naukowych dla wybranych związków w okresie 01.2005–10.2011 (ang.)
! Związek
! Nazwa tradycyjna
! Nazwa addytywna IUPAC
! Dawna nazwa IUPAC
! Nazwa Stocka
|-
| {{chem2|H2SO3}}
| {{j|en|sulfurous acid}}: 66{{r|Scopus|grupa1=mini}}/27{{r|WoS|grupa1=mini}}/328{{r|Scirus|grupa1=mini}} {{j|en|sulphurous acid}}: 12{{r|Scopus|grupa1=mini}}/7{{r|WoS|grupa1=mini}}/114{{r|Scirus|grupa1=mini}}
| {{j|en|dihydroxidooxidosulfur}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
| {{j|en|trioxosulfuric acid}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}} {{j|en|hydrogen trioxosulfate}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
| {{j|en|sulfuric(IV) acid}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
|-
| {{chem2|Na2SO4}}
| {{j|en|sodium sulfate}}: 4779{{r|Scopus|grupa1=mini}}/1399{{r|WoS|grupa1=mini}}/13842{{r|Scirus|grupa1=mini}} {{j|en|disodium sulfate}}: 6{{r|Scopus|grupa1=mini}}/4{{r|WoS|grupa1=mini}}/18{{r|Scirus|grupa1=mini}}
| {{j|en|disodium tetraoxidosulfate(2−)}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
| {{j|en|disodium tetraoxosulfate}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
| {{j|en|sodium sulfate(VI)}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}} {{j|en|disodium sulfate(VI)}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
|-
| {{chem2|KMnO4}}
| {{j|en|potassium permanganate}}{{r|tab5ref1|grupa1=mini}}: 1173{{r|Scopus|grupa1=mini}}/998{{r|WoS|grupa1=mini}}/4716{{r|Scirus|grupa1=mini}}
| {{j|en|potassium tetraoxidomanganate(1−)}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
| {{j|en|potassium tetraoxomanganate}}: 1{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
| {{j|en|potassium manganate(VII)}}: 1{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini}}/3{{r|Scirus|grupa1=mini}}
|-
| {{chem2|H3PO2}}
| {{j|en|phosphinic acid}}: 995{{r|Scopus|grupa1=mini}}/327{{r|WoS|grupa1=mini}}/891{{r|Scirus|grupa1=mini}} {{j|en|phosphonous acid}}: 8{{r|Scopus|grupa1=mini}}/3{{r|WoS|grupa1=mini}}/26{{r|Scirus|grupa1=mini}} {{j|en|hypophosphorous acid}}{{r|tab5ref1|grupa1=mini}}: 63{{r|Scopus|grupa1=mini}}/80{{r|WoS|grupa1=mini}}/169{{r|Scirus|grupa1=mini}}
| {{j|en|dihydrydohydroxidooksydophosphorus}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}} {{j|en|hydrydodihydroxidophosphorus}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
| {{j|en|hydrogen dihydrydodioxophosphate(1−)}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}} {{j|en|dihydrogen hydrydodioxophosphate(1−)}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
| {{j|en|phosphonic(I) acid}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}} {{j|en|phosphoric(I) acid}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
|-
| {{chem2|P2O7(4-)}}
| {{j|en|diphosphate}}: 24381{{r|Scopus|grupa1=mini}}/5928{{r|WoS|grupa1=mini}}/29122{{r|Scirus|grupa1=mini}} {{j|en|pyrophosphate}}{{r|tab5ref1|grupa1=mini}}: 4630{{r|Scopus|grupa1=mini}}/4046{{r|WoS|grupa1=mini}}/20351{{r|Scirus|grupa1=mini}}
| {{j|en|heptaoxidodiphosphate(4−)}}: 0{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini|Scirus|grupa3=mini}}
| {{j|en|heptaoxodiphosphate(4−)}}: 1{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini}}/0{{r|Scirus|grupa1=mini}}
| {{j|en|diphosphate(V)}}: 4{{r|Scopus|grupa1=mini|WoS|grupa2=mini}}/14{{r|Scirus|grupa1=mini}}
|}
{{Uwagi|=mini|
<ref name="tab5ref1" group="mini">Nazwa niezalecana przez IUPAC.</ref>
<ref name="Scopus" group="mini">Baza danych [[Scopus]] (tytuły, streszczenia, słowa kluczowe).</ref>
<ref name="WoS" group="mini">Baza danych [[Institute for Scientific Information|Web of Science]] (tytuły, streszczenia, słowa kluczowe).</ref>
<ref name="Scirus" group="mini">Baza danych [[Scirus]] (tytuły, streszczenia, słowa kluczowe, pełny tekst).</ref>
}}

== Uwagi ==
{{Uwagi|
<ref name="metan">[[Metan]] jest [[związki organiczne|związkiem organicznym]].</ref>
}}

== Przypisy ==
<references>

* <ref name="Red Book 2005">{{odn|ref=nie|''Red Book''|2005}}.</ref>
* <ref name="IR-2.5.1">IR-2.5.1 Dots. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=27–28}}.</ref>
* <ref name="IR-4">IR-4 Formulae. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=53–67}}.</ref>
* <ref name="IR-5">IR-5 Compositional Nomenclature, and Overview of Names of Ions and Radicals. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=68–82}}.</ref>
* <ref name="RB2005 str 70">{{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=70}}.</ref>
* <ref name="RB2005 str 136">{{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=136}}.</ref>
* <ref name="IR-5.5">IR-5.5 Names of (formal) addition compounds. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=80–81}}.</ref>
* <ref name="RB2005_12">{{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=12}}.</ref>
* <ref name="RB2005_336">{{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=336 (przypis f)}}.</ref>
* <ref name="RB2005_81">{{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=81}}.</ref>
* <ref name="IR-6">IR-6 Parent Hydride Names and Substitutive Nomenclature. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=81–110}}.</ref>
* <ref name="IR-6.1">Table IR-6.1 Parent names of mononuclear hydrides. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=85}}.</ref>
* <ref name="IR-7">IR-7 Additive Nomenclature. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=111–141}}.</ref>
* <ref name="IR-8.1">Tabela IR 8.1. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=127–132}}.</ref>
* <ref name="IR-8.2">Tabela IR-8.2. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=139–140}}.</ref>
* <ref name="IR-8.5">IR-8.5 Abbreviated hydrogen names for certain anions. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=137}}.</ref>
* <ref name="RB2005 str. 252">IR-5 Compositional Nomenclature, and Overview of Names of Ions and Radicals. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=252, 256}}.</ref>
* <ref name="IV">Table IV. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=258}}.</ref>
* <ref name="VI">Table VI. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=260}}.</ref>
* <ref name="IX">Table IX. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=280–336}}.</ref>
* <ref name="V">Table V. {{odn|ref=nie|''Red Book''|2005|s=259}}.</ref>

* <ref name="BlueBookPL">{{BlueBook2013PL|s = 92 |wydanie = 1}}</ref>
* <ref name="Schubert">{{cytuj |tytuł = Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology |wydawca = John Wiley & Sons |rozdział = Boron Oxides, Boric Acid, and Borates. Section 2: Nomenclature |autor r = David Schubert |doi = 10.1002/0471238961.0215181519130920.a01.pub3}}</ref>
* <ref name="PTCh1998">{{cytuj |seria = seria ''Wiadomości Chemiczne. Biblioteka'' |tytuł = Nomenklatura chemii nieorganicznej. Zalecenia 1990 |wydawca = Polskie Towarzystwo Chemiczne |data = 1998 |isbn = 83-229-1873-9 |url = http://cybra.lodz.pl/publication/10188 |dostęp = o}}</ref>
* <ref name="skrypt">{{cytuj |autor = L. Pawłowski, H. Wasąg, M.R. Dudzińska |tytuł = Ćwiczenia rachunkowe z chemii |wydawca = Politechnika Lubelska, Wydział Inżynierii Środowiska |miejsce = Lublin |data = 2008 |s = 6–7}}</ref>
* <ref name="Walkowiak">{{cytuj |url = https://docer.pl/doc/enx0n1s |tytuł = Chemia nieorganiczna. 2. Nomenklatura |autor = Władysław Walkowiak |praca = ePortal Wydziału Chemicznego Politechniki Wrocławskiej |data dostępu = 2011-11-03}}</ref>
* <ref name="IUPAC1940">{{cytuj |autor = W.P. Jorissen, H. Bassett, A. Damiens, F. Fichter, H. Rémy |tytuł = Rules for Naming Inorganic Compounds: Report of the Committee of the International Union of Chemistry for the Reform of Inorganic Chemical Nomenclature, 1940 |czasopismo = Journal of the American Chemical Society |numer = 4 |wolumin = 63 |s = 889–897 |data = 1941 |doi = 10.1021/ja01849a001 |dostęp = z}}</ref>
* <ref name="IUPAC1957">{{Cytuj |autor = H. Bassett, A. Silverman, K.A. Jensen, G.H. Cheesman, J. Benard, N. Bjerrum, E.H. Buchner, W. Feitknecht, L. Malatesta, A. Olander, H. Remy |tytuł = Nomenclature of Inorganic Chemistry |czasopismo = Journal of the American Chemical Society |numer = 21 |wolumin = 82 |s = 5523–5544 |data = 1960 |doi = 10.1021/ja01506a002 |dostęp = z}}</ref>
* <ref name="IUPAC1970">{{cytuj |tytuł = Nomenclature of Inorganic Chemistry: Second Edition – Definitive Rules 1970 |czasopismo = Pure and Applied Chemistry |numer = 1 |wolumin = 28 |s = 1–110 |data = 1971 |doi = 10.1351/pac197128010001 |url = http://publications.iupac.org/pac/pdf/1971/pdf/2801x0001.pdf |data dostępu = 2019-06-16 |dostęp = o}}</ref>
* <ref name="IUPAC1998">{{cytuj |autor = G.J. Leigh, H.A. Favre, W.V. Metanomski |tytuł = Principles of Chemical Nomenclature. A Guide to IUPAC Recommendations |wydawca = Blackwell Science |data = 1998}}</ref>
* <ref name="Trzebiatowski">{{cytuj |autor = [[Włodzimierz Trzebiatowski]] |tytuł = Chemia nieorganiczna |wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN|Państwowe Wydawnictwo Naukowe]] |wydanie = 8 |miejsce = Warszawa |data = 1978 |s = 265–267}}</ref>
* <ref name="Kluz">{{cytuj |tytuł = Nomenklatura związków chemicznych. Poradnik dla nauczycieli |autor = Zofia Kluz, Michał M. Poźniczek |miejsce = Wrocław |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego |s = 17–18 |isbn = 8322919484 |seria = seria ''Wiadomości Chemiczne. Biblioteka''}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* {{RedBook2005|odn={{odn/id|''Red Book''|2005}}}}

[[Kategoria:Chemia nieorganiczna]]
[[Kategoria:Nomenklatura chemiczna| ]]

Wypełnij opis zmian:

Zapisując zmiany, wyrażasz nieodwołalną zgodę na udostępnianie Twojego wkładu na licencjach CC-BY-SA 4.0 i GFDL oraz na wykorzystanie go w dowolnej formie pod warunkiem podania przynajmniej hiperłącza lub adresu URL do strony, na której powstała treść. Treść ta musi być dostępna na tych zasadach, jeśli nie jest wynikiem Twojej samodzielnej pracy. Zobacz szczegółowe informacje o warunkach korzystania.

Anuluj Pomoc w edycji (otwiera się w nowym oknie)

Najczęstsze: Znaki i symbole: – | [] „” «» ’ ° ← → ¹ ² ³ Podpis w dyskusji: ~~~~ Przypisy i uwagi: <ref></ref> == Przypisy == {{Przypisy}} == Uwagi == {{Uwagi}}

Wikikod: [] [[]] {{}} [[Kategoria:]] [[Plik:]] #PATRZ[[]] <del></del> <code></code> <math></math> <nowiki></nowiki> <includeonly></includeonly> <noinclude></noinclude>  {{SORTUJ:}} {{subst:}} {{Dokumentacja}} {{s|}} {{Kontrola autorytatywna}} <q></q> <blockquote></blockquote> Ujednoznacznienia: {{Inne znaczenia}} {{Ujednoznacznienie}} (więcej → znaczniki, magiczne słowa, otwórz linki w nowym oknie)

Polskie diakrytyki: Ą ą Ć ć Ę ę Ł ł Ń ń Ó ó Ś ś Ź ź Ż ż

Alfabet grecki: Α α Β β Γ γ Δ δ Ε ε Ζ ζ Η η Θ θ Ι ι Κ κ Λ λ Μ μ Ν ν Ξ ξ Ο ο Π π Ρ ρ Σ ς σ Τ τ Υ υ Φ φ Χ χ Ψ ψ Ω ω

Cyrylica: А а Б б В в Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к Л л М м Н н О о П п Р р С с Т т У у Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я ѓ є і ї ј љ њ Њ њ Ћ ћ Ґ ґ Ђ ђ Џ џ

Inne litery: Á á À à Â â Ä ä Å å Ā ā Ă ă Ã ã Æ æ Ç ç Č č Ċ ċ Ď ď Ḍ ḍ Đ đ É é È è Ê ê Ë ë Ē ē Ə ə Ě ě Ġ ġ Ḥ ḥ Ħ ħ Í í Î î Ī ī Ĭ ĭ Ï ï Ľ ľ ḻ ḷ Ñ ñ Ň ň Ṇ ṇ ṅ ṉ Ó ó Ö ö Ő ő Õ õ Ô ô Ō ō Ǒ ǒ Œ œ Ø ø Ř ř Ṛ ṛ ṟ Š š Ş ş Ṣ ṣ Ť ť Ţ ţ Ṭ ṭ Ű ű Ú ú Ü ü Ů ů Ū ū Û û Ŭ ŭ Ý ý ẏ Ẓ ẓ Ž ž ß ð Þ þ

IPA: ʈ ɖ ɟ ɡ ɢ ʡ ʔ ɸ ʃ ʒ ɕ ʑ ʂ ʐ ʝ ɣ ʁ ʕ ʜ ʢ ɦ ɱ ɳ ɲ ŋ ɴ ʋ ɹ ɻ ɰ ʙ ʀ ɾ ɽ ɫ ɬ ɮ ɺ ɭ ʎ ʟ ɥ ʍ ɧ ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ɨ ʉ ɪ ʏ ɘ ɵ ø ɤ ɚ ɛ ɜ ɝ ɞ æ ʌ ɔ ɐ ɶ œ ɑ ɒ ʊ ɯ ʰ ʷ ʲ ˠ ˤ ⁿ ˡ ˈ ˌ ː ˑ

Symbole: – — ¡ ¿ ¤ $ ¢ £ € © ® ^ ° ′ ″ ‴ ⅛ ¼ ⅜ ⅓ ½ ⅝ ⅔ ¾ ⅞ ¹ ² ³ ⁿ ⁽ ⁾ ₍ ₎ † ‡ § ‰ • ← ↑ → ↓ ↔ ↖ ↗ ↘ ↙ ‘’ „” «» ~ | ¦ − · × ÷ ≈ ≠ ± ≡ ≅ ≃ ∼ ≤ ≥ ⩽ ⩾ √ ∂ ∇ ∏ ∫ ƒ ∈ ∋ ∨ ∧ ∀ ⇐ ⇔ ⇒ ∩ ∪ ⊄ ⊂ ⊃ ⊆ ⊇ ∃ ∴ ∅ ∞ ◊ ¶  

Obiekty z Wikidanych użyte na tej stronie

nomenklatura chemii nieorganicznej IUPAC: Link do strony, Opis: pl

Szablony użyte w tym artykule:

Szablon:Ang. (edytuj)
Szablon:BlueBook2013PL (edytuj)
Szablon:Chem2 (edytuj)
Szablon:Clear (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Cytuj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Dmbox (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Ikona (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:J (edytuj)
Szablon:Kolumny (edytuj)
Szablon:Kolumny/style.css (edytuj)
Szablon:Nowrap (edytuj)
Szablon:Odn (edytuj)
Szablon:Odn/id (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Odn/tekst (edytuj)
Szablon:Osobny artykuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Pauza (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:R (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:RedBook2005 (edytuj)
Szablon:Refn (edytuj)
Szablon:U (edytuj)
Szablon:Uwagi (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:W języku (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Wyróżnienie (edytuj)
Moduł:Arguments (edytuj)
Moduł:Chem2 (edytuj)
Moduł:Cytuj (edytuj)
Moduł:Cytuj/czasopisma (edytuj)
Moduł:Cytuj/dane (edytuj)
Moduł:Cytuj/dostęp (edytuj)
Moduł:Cytuj/firewall (edytuj)
Moduł:ISBN (edytuj)
Moduł:ISBN/wydawcy (edytuj)
Moduł:Ikona (edytuj)
Moduł:Ikona/dane (edytuj)
Moduł:Lang (edytuj)
Moduł:Lang/data (edytuj)
Moduł:Przypisy (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Sprawdź (edytuj)
Moduł:String (edytuj)

Ta strona jest w 4 ukrytych kategoriach:

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Nomenklatura_chemii_nieorganicznej”

@@ Linia 4: / Linia 4: @@
 Wysiłki w celu opracowania spójnego systemu nazewnictwa związków nieorganicznych podejmowane były od lat 40. XX wieku. Wraz z rozwojem chemii nieorganicznej i pojawiającymi się tendencjami do ujednolicenia nazewnictwa związków organicznych i nieorganicznych zmieniały się zalecenia dotyczące nazewnictwa systematycznego i akceptowanego nazewnictwa tradycyjnego oraz nazw pośrednich. Wytyczne te opracowywane są od 2001 roku przez ''{{j|en|Division of Chemical Nomenclature and Structure Representation}}'' [[Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej|Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej]], a wcześniej przez ''{{j|en|IUPAC Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry}}''. Najnowsza publikacja (stan na rok 2016), tzw. ''{{j|en|Red Book}}'', z zaleceniami dotyczącymi m.in. nazewnictwa rekomendowanego, akceptowanego i niewskazanego, pochodzi z roku 2005. Zalecenia te obejmują symbole i nazewnictwo [[pierwiastek chemiczny|pierwiastków chemicznych]] oraz [[związki nieorganiczne|związków nieorganicznych]]. IUPAC proponuje trzy ogólne systemy nomenklaturowe oraz dwa uzupełniające dla [[kwasy tlenowe|kwasów tlenowych]] i ich [[pochodna (chemia)|pochodnych]], np. [[anion]]ów, [[sole|soli]] i [[estry|estrów]]. Ponadto odrębne rozdziały poświęcone są [[związki kompleksowe|związkom koordynacyjnym]] i [[związki metaloorganiczne|metaloorganicznym]] oraz ciałom stałym<ref name="Red Book 2005" />.
-System nazewnictwa nieorganicznego opracowywany jest przez IUPAC w [[Język angielski|języku angielskim]], a następnie dostosowywany do innych języków przez odpowiednie organizacje współpracujące z IUPAC. W Polsce jest to Podkomisja Nomenklatury Nieorganicznej [[Polskie Towarzystwo Chemiczne|Polskiego Towarzystwa Chemicznego]], której ostatnie zalecenia zostały opublikowane w roku 1998 i były możliwie wiernym tłumaczeniem tzw. ''{{j|en|Red Book I}}'' z 1990 roku<ref name="PTCh1998" />. W 2021 roku PTChem opublikował roboczą wersję tłumaczenia niektórych rozdziałów zaleceń IUPAC z 2005 roku<ref>{{cytuj|url = https://ktch.ptchem.pl/wp-content/uploads/2021/11/Red_Book_2005-PL_2016-11-03.pdf |tytuł = Materiały w trakcie opracowywania |data = 2021-11 |opublikowany = Komisja Terminologii Chemicznej Polskiego Towarzystwa Chemicznego |dostęp = o |data dostępu = 2024-03-05}}</ref>.
+System nazewnictwa nieorganicznego opracowywany jest przez IUPAC w języku angielskim, a następnie dostosowywany do innych języków przez odpowiednie organizacje współpracujące z IUPAC. W Polsce jest to Podkomisja Nomenklatury Nieorganicznej [[Polskie Towarzystwo Chemiczne|Polskiego Towarzystwa Chemicznego]], której ostatnie zalecenia zostały opublikowane w roku 1998 i były możliwie wiernym tłumaczeniem tzw. ''{{j|en|Red Book I}}'' z 1990 roku<ref name="PTCh1998" />. W 2021 roku PTChem opublikował roboczą wersję tłumaczenia niektórych rozdziałów zaleceń IUPAC z 2005 roku<ref>{{cytuj|url = https://ktch.ptchem.pl/wp-content/uploads/2021/11/Red_Book_2005-PL_2016-11-03.pdf |tytuł = Materiały w trakcie opracowywania |data = 2021-11 |opublikowany = Komisja Terminologii Chemicznej Polskiego Towarzystwa Chemicznego |dostęp = o |data dostępu = 2024-03-05}}</ref>.
 Zarówno IUPAC, jak i PTChem zalecają stosowanie nomenklatury systematycznej<ref name="Red Book 2005" /><ref name="PTCh1998" />, jednak dla wybranych kwasów tlenowych i ich pochodnych o ugruntowanym nazewnictwie akceptowane są także nazwy tradycyjne<ref name="IR-8.1" /><ref name="IR-8.5" /><ref name="IR-8.2" />.
@@ Linia 204: / Linia 204: @@
 === Nomenklatura wymiany funkcyjnej ===
 [[Plik:Nomenklatura wymiany funkcyjnej.png|thumb|250px|Nomenklatura wymiany funkcyjnej dla [[Tautomeria|tautomerów]] [[kwas tiosiarkowy|kwasu tiosiarkowego]]]]
-Dla pochodnych kwasów, w których atom tlenu lub [[grupa hydroksylowa]] zostały zastąpione innym atomem lub grupą, można zastosować ''nomenklaturę wymiany funkcyjnej'', w której wymiana wskazana jest przez przedrostki (p) i wrostki (w), np.
+Dla pochodnych kwasów, w których atom tlenu lub grupa hydroksylowa zostały zastąpione innym atomem lub grupą, można zastosować ''nomenklaturę wymiany funkcyjnej'', w której wymiana wskazana jest przez przedrostki (p) i wrostki (w), np.
 : OH → {{chem2|NH2}}: amid(o) (p, w)
 : O → OO: peroksy (p), perokso (w)
@@ Linia 424: / Linia 424: @@
 == Nazewnictwo niesystematyczne kwasów tlenowych i ich pochodnych ==
 === System Stocka ===
-„Liczba Stocka” oznacza [[stopień utlenienia]] pierwiastka lub centrum koordynacyjnego zapisywaną w nazwie [[Związek chemiczny|związku chemicznego]] bezpośrednio po danym składniku. Współczesny format zapisu to liczba rzymska w nawiasie okrągłym, bez spacji pomiędzy członem nazwy a nawiasem. IUPAC zdecydowanie zaleca stosowanie liczb Stocka dla wskazania wartościowości metalu w solach zamiast dawniej używanych końcówek -awy/-owy oraz przedrostków pod-/nad-.
+„Liczba Stocka” oznacza [[stopień utlenienia]] pierwiastka lub centrum koordynacyjnego zapisywaną w nazwie związku chemicznego bezpośrednio po danym składniku. Współczesny format zapisu to liczba rzymska w nawiasie okrągłym, bez spacji pomiędzy członem nazwy a nawiasem. IUPAC zdecydowanie zaleca stosowanie liczb Stocka dla wskazania wartościowości metalu w solach zamiast dawniej używanych końcówek -awy/-owy oraz przedrostków pod-/nad-.
 W polskim systemie edukacyjnym zaleca się stosowanie systemu Stocka także dla kwasów tlenowych i ich pochodnych, np.: