Whip

Tradycyjnie stanowisko to przyznaje się jednemu z bardziej doświadczonych parlamentarzystów ze względu na posiadane kontakty. Idealny kandydat powinien być otwarty, popularny i lubiany przez pozostałych członków partii, ale także szanowany przez opozycję^[6]. Funkcja ta niejednokrotnie wymaga wymiany przysług, a co za tym idzie niezbędna jest realna możliwość zaoferowania stanowisk, miejsc w komisjach, czy też dodatkowego wsparcia, również finansowego, ze strony partii w następnej kampanii wyborczej. Do tego potrzebne są zatem szerokie wpływy w kierownictwie własnego ugrupowania, którego whip jest również zwykle częścią. Jednocześnie ewentualna groźba wyciągnięcia negatywnych konsekwencji musi nieść ze sobą odpowiedni ciężar, co wymaga z kolei wysokiego autorytetu^[7][8].

 

Pozycja whipa jest często kojarzona z makiawelizmem, bezwzględnym dążeniem do celu bez zważania na wykorzystywane ku temu środki. Takie przeświadczenie znajduje częściowe potwierdzenie w rzeczywistości oraz w przykładach historycznych. Powszechną praktyką na tym stanowisku jest prowadzenie rejestru nieprawidłowości, jakich dopuszczają się poszczególni członkowie partii. Ma to na celu zarówno przewidywanie potencjalnych skandali z udziałem parlamentarzystów, jak i zbieranie kart przetargowych na wypadek konieczności przekonania co bardziej nielojalnych polityków^[8].

Do najbardziej znanych z pełnienia tej roli osób należy David Margesson, chief whip brytyjskiej Partii Konserwatywnej w latach 1931–1940. Od samego początku urzędowania, czyli od wyborów generalnych w listopadzie 1931 roku, miał do wykonania niełatwe zadanie w postaci utrzymania w ryzach rządu złożonego z aż pięciu różnych ugrupowań w sile 554 członków Parlamentu. Przyjął jednak nad wyraz skuteczną taktykę skrajnego pragmatyzmu, żelaznej dyscypliny partyjnej i umiejętnie stosowanego ostracyzmu, co w połączeniu z brakiem sentymentu w pozbywaniu się problematycznych ministrów, takich jak np. Samuel Hoare^[9], pozwoliło na utrzymanie koalicji aż do kolejnych wyborów. Funkcję pełnił ze zbliżoną skutecznością również w następnej kadencji parlamentu.

 

W Stanach Zjednoczonych symbolem tej funkcji jest republikański kongresman Leslie Arends, który piastował stanowisko whipa przez ponad trzy dekady w latach 1943–1974. Jako stoicki pragmatyk i współtwórca Koalicji Konserwatywnej, sojuszu Republikanów i południowych Demokratów, który de facto kontrolował amerykańską politykę wewnętrzną między 1937, a 1964 rokiem, był jednym z najbardziej wpływowych polityków swoich czasów^[10].

Funkcja ta wywodzi się z systemu Westminsterskiego i tradycja whipa pozostaje wciąż jak najbardziej żywa w Zjednoczonym Królestwie. Partia rządząca mianuje zwykle od kilku do kilkunastu whipów w każdej z izb parlamentu. W kadencji 2024–2029 jest to łącznie 26 osób – 16 w Izbie Gmin i 10 w Izbie Lordów^[11]. Spośród nich wyłaniany jest również chief whip (ang. naczelny, główny whip), który zarządza działaniami całej tej grupy, a ponadto jest również członkiem Gabinetu, tradycyjnie piastując dodatkowo symboliczne stanowisko Sekretarza Skarbu (realną decyzyjność w kwestiach budżetu państwa ma w Wielkiej Brytanii Kanclerz Skarbu).

Decyzje dotyczące głosowań są zwyczajowo wysyłane w formie pisemnej. W Pałacu Westminsterskim whip może standardowo wystosować trzy rodzaje wytycznych dla członków swojej partii:

• single-line whip (jednokrotnie podkreślony whip) – dotyczy mniej istotnych spraw, przybiera raczej formę przypomnienia czasu głosowania, tego rodzaju wezwanie nie jest wiążące;
• two-line lub double-line whip (dwukrotnie podkreślony whip) – zawiera polecenie obecności i oddania głosu, częściowo wiążące do głosowania zgodnie z linią partii, obecność obowiązkowa w przypadku braku specjalnego pozwolenia whipa na niepojawienie się na sali;
• triple-line whip (trzykrotnie podkreślony whip) – zdecydowane i zobowiązujące wezwanie do bezwzględnego stawienia się na sali obrad oraz oddania głosu zgodnego z linią partii. Zlekceważenie wiąże się z poważnymi konsekwencjami, a nawet z usunięciem z szeregów partii. Stosowane w przypadku najważniejszych ustaw i najbardziej istotnych wniosków.

Pozycja whipa jest standardem na każdym szczeblu amerykańskiej administracji publicznej, zarówno w rządzie federalnym, jak i w legislaturach stanowych, gdzie jedyny wyjątek stanowi Nebraska. W przypadku Senatu osoba na tym stanowisku jest druga rangą w kierownictwie partii w tej izbie, natomiast w Izbie Reprezentantów druga lub trzecia, w zależności czy dane ugrupowanie posiada większość.

Wpływy osoby na tej pozycji są jednak znacząco mniejsze niż w systemie brytyjskim. Wynika to głównie z faktu, iż w amerykańskim systemie dwupartyjnym nie funkcjonuje procedura wydalenia z partii. Ponadto, bardziej indywidualny sposób zbierania funduszy i tym samym finansowania kampanii wyborczych pozbawia kierownictwo kolejnego środka nacisku. Głęboko zakorzeniona tradycja lobbingowa również przesuwa decyzyjność w kierunku pojedynczych kongresmanów. Dodatkowo w Stanach Zjednoczonych członkowie Kongresu nie mogą obejmować stanowisk w egzekutywie, co zabiera z ręki whipa kolejną kartę przetargową.

W 1989 roku ukazała się pierwsza część trylogii książek autorstwa Michaela Dobbsa pt. House of Cards (ang. Domek z kart), opowiadającej historię Francisa Urquharta, chief whipa brytyjskiej Partii Konserwatywnej, oraz jego drogi do stanowiska premiera Wielkiej Brytanii. W dążeniu do celu bohater ten nie powstrzymuje się przed niczym, włącznie z morderstwem, pokazując maniakalną, socjopatyczną żądzę władzy.

Książka doczekała się ekranizacji w wykonaniu BBC, które w latach 1990–1995 emitowało czteroodcinkowy miniserial o tym samym tytule. W 2013 roku premierę miała amerykańska adaptacja historii, również zatytułowana House of Cards, z Kevinem Spaceyem i Robin Wright w rolach głównych. W tej wersji widzowie mogą śledzić drogę Franka Underwooda, który zaczynając od pozycji whipa Partii Demokratycznej w Izbie Reprezentantów, dąży do objęcia urzędu prezydenta Stanów Zjednoczonych. Nazwisko głównego bohatera jest jednocześnie nawiązaniem do inicjałów brytyjskiego pierwowzoru, jak i do Oscara Underwooda, pierwszego whipa Partii Demokratycznej w historii^[12].

Utwór The Police pt. "Demolition Man" zawiera nawiązanie do tej funkcji: "I'm a three-line whip, I'm the sort of thing they ban."^[13]

W 13. odcinku szóstego sezonu sitcomu Kroniki Seinfelda Kramer wyjaśnia pochodzenie terminu, który jego zdaniem wywodzi się z praktyki faktycznego biczowania członków partii w celu zapewnienia ich lojalności^[14].

• Obowiązki whipów (strona oficjalna parlamentu brytyjskiego) (ang.)