Dur brzuszny
Dur brzuszny (łac. typhus abdominalis, daw. tyfus lub tyfus brzuszny) – ogólnoustrojowa choroba bakteryjna wywołana Gram-ujemnymi pałeczkami Salmonella enterica, serotyp Typhi (Salmonella Typhi). Wywołują ją bakterie z grupy salmonelli, które w temperaturze 60 °C giną już po kilkunastu minutach. Źródłem zakażenia może być brudna woda, nieumyte owoce, a także nieczystości zawierające w sobie pałeczki Salmonella Typhi. Charakteryzuje się gorączką (powoli narastającą, aż do osiągnięcia ok. 40 stopni), krańcowym wyczerpaniem, bólami brzucha, objawami zatrucia endotoksyną (splątanie) i różową wysypką, tak zwaną „różyczką durową”, czyli rumieniową wysypką plamisto-grudkową zlokalizowaną na skórze klatki piersiowej lub nadbrzusza. Tym objawom towarzyszy także powiększenie wątroby, śledziony i węzłów chłonnych szyi oraz zapalenie spojówek. Pomimo gorączki występuje względne spowolnienie pracy serca – jest to objaw Fageta[1].
Klasyfikacja ICD-10
edytuj| Kod choroby | Nazwa choroby |
|---|---|
| ICD-10: A01 | Dur brzuszny |
| ICD-10: A01.0 | Dur brzuszny Zakażenia wywołane pałeczką Salmonella Typhi |
| ICD-10: A01.1 | Dur rzekomy A |
| ICD-10: A01.2 | Dur rzekomy B |
| ICD-10: A01.3 | Dur rzekomy C |
| ICD-10: A01.4 | Dur rzekomy, nieokreślony Zakażenia wywołane pałeczką Salmonella Paratyphi, bliżej nieokreślone |
Profilaktyka
edytujDokładne mycie owoców i warzyw przed spożyciem, a także picie tylko czystej wody z pewnego źródła i unikanie kontaktu z nieczystościami skażonymi bakteriami. Bardzo ważne jest mycie rąk przed jedzeniem i po wyjściu z ubikacji, ponieważ dur brzuszny (podobnie jak np. czerwonka) należy do tzw. chorób brudnych rąk (chory na dur brzuszny wydala zarazki z kałem).
Szczepienia
edytujMożliwe jest też przyjęcie szczepionki uodparniającej; odporność zyskuje się po jednej dawce na okres około 3 lat. Na polskim rynku dostępne są cztery szczepionki, z czego trzy podaje się poprzez wstrzyknięcie, a jedną z nich przyjmuje się doustnie:
- Typhim Vi – jednodawkowa szczepionka inaktywowana[2]
- Ty – zawiera inaktywowane bakterie Salmonella Typhi, podaje się ją w trzech dawkach[3]
- TyT – szczepionka uodparniająca na dur brzuszny oraz tężec[4]
- Vivotif – szczepionka przyjmowana doustnie, zawierająca atenuowane (osłabione) szczepy bakterii chorobotwórczych[5][6]
Rozpoznanie
edytuj- posiew krwi (warunek konieczny) oraz pomocniczo, jako podejrzenie, dodatni posiew w kierunku Salmonella Typhi moczu, kału lub plwociny. Objawami pomocniczymi w rozpoznaniu jest też występowanie niedokrwistości, leukopenii, małopłytkowości lub wystąpienie zespołu wykrzepiania śródnaczyniowego[7].
Stadia duru brzusznego
edytuj- okres obrzmienia rdzeniastego (stadium intumescentiae medullaris)
- okres tworzenia się strupów (stadium crustosum)
- okres tworzenia się owrzodzeń (stadium ulcerationis)
- okres oczyszczania się owrzodzeń (stadium detersionis)
Leczenie
edytujWymaga leczenia antybiotykiem.
Stosowane antybiotyki to: ampicylina (8 g/dobę) przez okres gorączki, a także kilka dni po jej ustąpieniu. Alternatywne antybiotyki: ciprofloksacyna, cefoperazon. Stosowany z powodzeniem może być również sulfametoksazol z trimetoprimem (kotrimoksazol) i furazolidon. Konieczne jest wyrównanie poziomu płynów i elektrolitów[7].
Rokowanie
edytujRokowanie dobre, jeżeli wcześnie leczony, przed wystąpieniem powikłań, a ogólny stan i odporność chorego przed chorobą nie jest upośledzona[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Mark H. Beers i inni, The Merck manual. Podręcznik diagnostyki i terapii, 3 wyd. pol, Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2008, s. 1902, ISBN 978-83-60290-99-6, OCLC 297538377 [dostęp 2022-07-30].
- ↑ Charakterystyka Produktu Leczniczego Typhim Vi [1].
- ↑ Charakterystyka Produktu Leczniczego Ty [2].
- ↑ Charakterystyka Produktu Leczniczego TyT [3].
- ↑ Charakterystyka Produktu Leczniczego Vivotif [4].
- ↑ Szczepienie na dur. Co powinieneś o nim wiedzieć? [online], leki.pl [dostęp 2023-12-28] (pol.).
- ↑ a b c Mark H. Beers i inni, The Merck manual. Podręcznik diagnostyki i terapii, 3 wyd. pol, Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2008, s. 1904, ISBN 978-83-60290-99-6, OCLC 297538377 [dostęp 2022-07-30].