Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]

Mocz

płyn ustrojowy zawierający produkty uboczne metabolizmu zwierząt

Mocz (łac. urina) – uryna, płyn wytwarzany w nerkach i wydalany z organizmu, zawierający produkty metabolizmu bezużyteczne lub szkodliwe dla ustroju. Powstaje w nerkach podczas filtracji i resorpcji[1].

Mocz człowieka w pojemniczku plastikowym

Dobowa ilość moczu wydalanego przez zdrowego człowieka waha się od 600 do 2500 ml. Zależy ona od wielu czynników, m.in. ilości spożytych płynów i temperatury otoczenia.

W skład moczu wchodzi:

W moczu zdrowego człowieka nie powinny znajdować się węglowodany (cukry), białka, krwinki czerwone i krwinki białe oraz bakterie. Obecność któregoś z tych czynników może być objawem choroby:

Osobny artykuł: Badanie moczu.
Cechy i skład moczu zdrowego, dorosłego człowieka
cecha wartość
kolor słomkowy
smak słony
odczyn pH 4,5–7,5
cukier brak
białko brak
nabłonki pojedyncze
erytrocyty do kilku w polu widzenia
leukocyty kilka w polu widzenia

Choroby związane z wydalaniem moczu:

Wydzielanie moczu jest regulowane na drodze nerwowej (przez międzymózgowie, korę mózgową i układ wegetatywny) oraz przez wazopresynę (hormon antydiuretyczny wydzielany przez przysadkę)[1], posiada także związek z układem krążenia[potrzebny przypis]. Wypływ moczu następuje w wyniku skurczu mięśni pęcherza i rozkurczu zwieracza pęcherza moczowego. W zasadzie jest to akt odruchowy, którego kontroli człowiek uczy się w wieku ok. 1,5 roku. Zbyt wypełniony pęcherz powoduje mimowolne oddawanie moczu, czasem także w czasie snu (również u osób dorosłych). Niektóre zwierzęta, m.in.: ptaki oddają mocz bezwarunkowo, choć można ich nauczyć warunkowego oddawania moczu poprzez trenowanie[2][3].

Powstawanie moczu:

  1. Tętnica nerkowa doprowadza do nerki krew z mocznikiem, nadmiarem wody oraz innymi zbędnymi i szkodliwymi substancjami.
  2. Ta krew dostaje się do warstwy korowej kłębuszków nerkowych.
  3. W kłębuszkach nerkowych następuje filtrowanie krwi.
  4. W kanalikach nerkowych następuje resorpcja moczu pierwotnego – czyli wchłonięcie cennych substancji z moczu pierwotnego do krwi: glukozy, witamin, soli mineralnych, wody.
  5. Z kanalików nerkowych wypływa mocz ostateczny i wpada do kanalików zbiorczych[1].
  6. Z miedniczek nerkowych mocz przedostaje się do moczowodów.
  7. Moczowodami mocz spływa do pęcherza moczowego.
  8. Przez cewkę moczową mocz wydalany jest z organizmu na zewnątrz.

Właściwości fizykochemiczne

edytuj
Właściwości fizykochemiczne moczu[4]
Cecha Zakres Średnia wartość Uwagi
Objętość 0,4-2,6 1,0 (±0,5) l/24h
Gęstość (względna) 1,001-1,028 1,015 (±0,010)
Lepkość (względna) 1,0-1,14 woda=1,0
Napięcie powierzchniowe 64-69 10−3 N/m
Obniżenie punktu zamarzania 0,1-2,6 K
Osmolalność 50-1400 850 (±200) mmol/kg
pH 4,5-8,2 6,2 (±0,5)
Kwaśność miareczkowana 0,64 (±0,13) mmol/(24h•kg)
23 (±10) mmol/24h
Ciśnienie CO2 2-18 10 (±2) kPa
Masa sucha 50 (±72) g/24h

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f Ewa Pyłka-Gutowska, Układ moczowy. Wydanie i ismoregulacja, [w:] Witold Mizerski (red.), Vademecum maturzysty. Biologia, wyd. VI, Warszawa: Adamantan, 2019, s. 230–235, ISBN 978-83-7350-453-0.
  2. Bartosz Korytkowski, Ptak i jego nerki. Jak powstaje mocz u ptaków [online], Ogólnopolski Informator Drobiarski, 2 czerwca 2020 [dostęp 2020-10-01] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-22] (pol.).
  3. Alyson Kalhagen, How to Potty Train Your Pet Bird [online], The Spruce Pets, 24 października 2019 [dostęp 2020-10-01] (ang.).
  4. Układ moczowy. W: Sławomir Pawelski, Stanisław Maj: Normy i diagnostyka chorób wewnętrznych. Wyd. I. Warszawa: PZWL, 1993. ISBN 83-200-1645-2.