Trzcianka

Miasto wraz z Czarnkowem pełni funkcję stolicy powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. W mieście znajduje się część instytucji powiatowych, m.in. Sąd Rejonowy, Szpital Powiatowy im. Jana Pawła II i Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Wiele pozostałych instytucji ma tu swoje przedstawicielstwa, m.in. Powiatowy Urząd Pracy w Czarnkowie Filia w Trzciance czy Delegatura Starostwa Powiatowego.

Trzcianka jest najludniejszym miastem powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Według danych z 31 grudnia 2023 roku miasto liczyło 16 496 mieszkańców^[4]. Zajmuje powierzchnię 18,3 km².

Jest siedzibą władz gminy miejsko-wiejskiej Trzcianka, w której skład wchodzi 20 sołectw^[5].

Trzcianka jest lokalnym ośrodkiem kulturalnym, politycznym oraz gospodarczym. Tutaj znajdują się siedziby m.in. burmistrza, Rady Miejskiej, Biblioteki Publicznej i Centrum Kultury im. Kazimiery Iłłakowiczówny^[6]. Do największych zakładów produkcyjnych działających w mieście należą Hydro Extrusion Poland, Joskin Polska, Northstar Poland i Lubmor Sp. z o.o.^[7]

Trzcianka leży w północno-zachodniej Polsce, w północnej części województwa wielkopolskiego, w północnej części powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Miasto znajduje się w południowej części Pojezierza Wałeckiego^[8]. Od północnej, zachodniej i południowej strony otoczone jest lasami, które zajmują niecałe 50% powierzchni gminy^[9].

W granicach miasta znajdują się jeziora: połączone kanałem Sarcze i Długie (znane też jako Logo), Okunie oraz Moczytko. Miasto leży po obu stronach rzeki Trzcianka, która przepływa przez centrum. Poza tym przez zachodnią i południową część miasta przepływają 3 strumienie^[10].

Według danych z 1 stycznia 2010 roku, Trzcianka zajmuje obszar 18,3 km²^[11], w tym są: użytki rolne – 42,28%, lasy – 45,95%^[12]. Miasto stanowi 4,89% powierzchni gminy.

Rzeźba terenu została wykształcona podczas ostatniego zlodowacenia. Występują tu elementy nizinnych krajobrazów naturalnych: równiny morenowe, pola sandrowe, wydmy, ozy i zagłębienia wytopiskowe. Najwięcej jest gleb rdzawych (ok. 70%) i bielicowych (ok. 10%)^[13].

W okolicy występuje bogata szata roślinna, związana z żyznymi glebami. W lokalnych lasach dominują drzewostany z panującą sosną, ale licznie występują tu też dęby, buki i jodły.

W okolicach miasta występuje kilkadziesiąt gatunków krzewów i roślin runa leśnego podlegających ochronie gatunkowej. Wśród nich są podkolan biały, śnieżyczka przebiśnieg, widłaki kędzierzawy i miotlasty, kukułka szerokolistna, bagno zwyczajne. Stanowiska występowania tych roślin są chronione czynnie, a więc nie prowadzi się tu prac gospodarczych, mogących je zniszczyć. Chronione są także najokazalsze egzemplarze drzew w ramach pomników przyrody^[13].

Gromada ssaków reprezentowana jest przez podstawowe gatunki łowne: łosia, jelenia, sarnę, dzika, daniela, zająca, lisa, jenota, borsuka, kunę, norkę, tchórza i piżmaka. Spośród zwierząt chronionych odnotowano występowanie łasicy, gronostaja, orzesznicy, podkowca dużego, mroczków, a z częściowo chronionych – bobra i wydrę.

Ptaki reprezentowane są przez wiele gatunków rzadkich i zagrożonych, m.in. bociana czarnego, orła krzykliwego, rybołowa, błotniaka, krogulca, derkacza, płomykówkę, pójdźkę, puszczyka, dudka, muchołówkę szarą i żałobną.

Z gromady gadów występują: jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec oraz węże: żmija i zaskroniec.

Z płazów występują m.in. traszki, rzekotki drzewne, ropuchy szara i zielona, a z owadów m.in. trzmiel rudy i leśny oraz biegacze^[13].

Miasto znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego o odmianie morskiej^[14].

Trzcianka jest najludniejszym miastem powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego; ma 17 228 mieszkańców, w średnim wieku 40,5 lat, z czego 51,8% stanowią kobiety, a 48,2% mężczyźni^[17].

Ludność Trzcianki na przestrzeni wieków^{[18][19][20][21][18][22][23][17]}:

Piramida wieku mieszkańców Trzcianki w 2014 roku^[17]:

 

Miejscowość dawniej była wsią i inaczej się nazywała. W XVI wieku nosiła staropolską nazwę „Trzciana Łąka”. Jednak pierwszy zachowany historyczny zapis źródłowy z 1561 odnotowuje krótszą nazwę "Thrzcziana". Później miejscowość notowano w 1565 "Trzciana Laca" i w 1570 "Thrcziana Lanka", Nazwa "Trzciana Łąka" została ostatecznie wyparta przez krótszą formę "Trzcianka". Jeszcze w XIX wieku używano pośredniej postaci: "Trzelanka", od której wywodzi się zgermanizowana niemiecka forma "Schönlanke", poświadczona w zapisie z 1624: "Schionlang alias Trcinna Łęka" od słowa schön, czyli piękny^[2].

W zapisce z 1624 użyta została forma "Martostoph seu Trcinna Łąka", sugerująca, że Trzcianą Łąkę nazywano też "Martinsdorf", ale powstała ona w wyniku pomyłki pisarza odnotowującego proces sądowy aktualnego zarządcy parafialnego w Trzcianej Łące z jego poprzednikiem na tym stanowisku, który w momencie procesu był już wikariuszem w Marcinkowie (niem. "Martinsdorf"). W 1944 w okresie III Rzeszy wieś nosiła zgermanizowaną nazwę „Schönlanke”^[2].

Nazwa pochodzi prawdopodobnie to od licznych w okolicy łąk porośniętych trzciną. 7 maja 1946 roku po powrocie miejscowości w granice Polski zadecydowano o przywróceniu nazwy Trzcianka, która funkcjonuje do dziś^[24].

 

Tereny znajdujące się na północ od Noteci, pomiędzy Drawą a Łomnicą na przełomie wieków XIII i XIV były własnością Czarnkowskich. Dokument Bolesława Wstydliwego z 1245 roku, który według historyków określany jest falsyfikatem, potwierdza przynależność tych terenów do rodu Czarnkowskich. W dokumencie wymienione są z nazwy wsie: Biała (Bialla), Gulcz (Goliasza) i Rozdróżka (Rossdrussga), czyli Trzcianka. Położona miała ona być przy trakcie z Poznania do Kołobrzegu. Zdaniem niektórych badaczy krzyżowały się tu również drogi lokalne, stąd też jej pierwotną nazwą miało być określenie Rozdróżka. Poświadczenia z późniejszych lat, uwiarygadniają dokument Bolesława Wstydliwego: Władysława Łokietka z 1323 r., Zygmunta Starego z 1546 r. oraz Zygmunta Augusta z 1548 r.:

W imię Pana Amen. Na wieczną pamiątkę.... Dlatego my Zygmunt August z Bożej Łaski Król Polski, Wielki Książę Litwy jako też ziemi Krakowskiej, Sandomierskiej (...) Niniejszym podajemy do wiadomości wszystkim, którym należy, obecnym i przyszłym, którzy o tym wiedzieć powinni, że stawił się osobiście szlachetny Stanisław Sędziwój z Czarnkowa... Przedstawił pismo na pergaminie z podpisem przez świętego księcia Pana Zygmunta I Króla Polski, ojca naszego. (...) i prosił aby je naszym królewskim autorytetem potwierdzić i ratyfikować, umocnić i odnowić. (...) Treść tego słowo w słowo jest ta: (...) Chcemy zasługi tegoż Sędziwoja, naszego umiłowanego, naszą łaską wynagrodzić (...). Od tego czasu wsie nasze Bialla, Goliasza i Rossdrussga (...) jemu oraz następcom dajemy, przekazujemy, zatwierdzamy aby mogli je posiadać, sprzedać, podarować lub zamienić (...).^[18]

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. W 1570 leżała w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. Osobną parafię w Trzciance utworzono w pierwszej poowie XVII wieku i wydzielono ją z parafii Biała^[2].

Wieś była własnością szlachecką leżacą w dobrach czarnkowskich należącą do wielkopolskiego rodu Czarnkowskich herbu Nałęcz III. W 1561 Jadwiga żona Wojciecha Sędziwoja Czarnkowskiego wwiązana została we wsie przekazane jej przez męża, w tym m.in. Białą i Trzcianą Łąkę. 1565 Wojciech Sędziwój Czarnkowski zastawił Andrzejowi Sieprskiemu wojewodzie rawskiemu połowę dóbr Czarnków, w tym wsie Biała i Trzciana Łąka. W 1570 nabywca sprzedał z zastrzeżeniem prawa odkupu wsie Biała i Trzciana Łąka Dobrogostowi Sobockiemu, a 1573 swojej żonie Jadwidze Sieprskiej, córce zmarłego wojewody rawskiego Andrzeja^[2].

W 1586 bracia Czarnkowscy sprzedali Janowi Krügerowi 2 łany w puszczy goleckiej jako sołectwo wsi, którą nabywca miał w tym miejscu założyć (chodzi o późniejszą miejscowość zwaną po niemiecku "Pützig"). Jej przyszli mieszkańcy mieli otrzymać takie same obowiązki, jak „właśnie założona” (nuper locata) wieś Trzciana Łąka. W 1591 Maciej, Jan, Agnieszka, Anna i Katarzyna dzieci zmarłego Joachima Kiony odziedziczyli własność sołectwa czyli wójtostwa w Trzcianej Łące. W 1593 pozywali oni Jadwigę Sieprską wdowę po Wojciechu Czarnkowskim o 150 talarów należnych ich ojcu zgodnie z przywilejem wydanym przez jej męża Wojciecha Sędziwoja Czarnkowskiego^[2].

W 1671 król polski Michał Korybut Wiśniowiecki wydał dla miejscowości przywilej na odbywanie jarmarków. W 1679 ustanowił on statut cechu sukienniczego w wyniku czego w połowie XVII wieku do miejscowości napłynęli niemiecko języczni tkacze i wieś przekształciła się w osadę miejską. Królewski przywilej lokacyjny na założenie miasta według prawa magdeburskiego wydany został 3 marca 1731 przez króla polskiego Augusta II Mocnego^[2][27].

W latach 1738–1755 Trzcianka była własnością Stanisława Poniatowskiego (ojca ostatniego króla Polski). Władzą wykonawczą był wójt z ławą nadzorowany przez burmistrza z radą miejską. Pierwszym burmistrzem został Marcin Mittelszted. Taki układ władzy potwierdzali właściciele Niszyccy i Szembekowie. Bierne prawo wyborcze posiadali wyłącznie posesjonaci-obywatele, czyli właściciele nieruchomości, głównie sukiennicy, w związku z czym burmistrzami zostawali przedstawiciele najbogatszych lokalnych rodzin. Następowała ciągła rotacja tych samych osób pomiędzy radą, ławą, a stanowiskami burmistrza, czy wójta. Najczęściej na wszystkich tych stanowiskach pojawiało się nazwisko Mittelszted. Rajcy obradowali w karczmie usytuowanej przy rynku. Ostatnim prywatnym właścicielem miasta był Mikołaj Świnarski, który sprzedał Trzciankę królowi Prus w 1789^[28].

 

Intensywnie rozwinęło się w mieście osadnictwo niemieckie (sukiennictwo) i żydowskie (handel wełną). W XVIII był to jeden z największych ośrodków sukienniczych Wielkopolski, posiadając ponad 200 warsztatów tkackich. Do czasu rozbiorów leżała w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wskutek I rozbioru Polski w 1792, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim (od 1773 tzw. okręg nadnotecki w obrębie Prus Zachodnich, a od 1777 wałecki powiat landracki^[29]), by w 1807 wejść w granice Księstwa Warszawskiego. Od 1815 ponownie stało się częścią Prus, a wraz z nimi od 1871 Niemiec. Zaborca zlikwidował urzędy wójta i ławy, a pozostawił burmistrza, jako jednoosobową władzę wykonawczą. W końcu XVIII wieku z kasy miejskiej zbudowano tzw. Burmistrzówkę, czyli mieszkanie dla burmistrza z funkcją sali obrad rady (dom stoi do dziś i stanowi siedzibę Muzeum Ziemi Nadnoteckiej)^[28].

W okresie Księstwa Warszawskiego miasto zostało podarowane przez Napoleona marszałkowi Francji, Louisowi-Alexandrowi Berthierowi i zostało podporządkowane władzom administracyjnym. W latach 1809–1814 nominowano dwóch burmistrzów: Jana Złotnickiego oraz Andrzeja Cywińskiego^[28]. Po upadku Napoleona miasto ponownie przyłączono do Królestwa Prus. Pozostawało ono najpierw w obrębie Wielkiego Księstwa Poznańskiego, a potem Prowincji Poznańskiej. Od 1816 do 1831 (jak wszędzie w Prusach) zlikwidowano samorząd miejski. Po tym okresie pierwszym burmistrzem został Ludwik Matzki (Polak), którego rządy były na tyle korzystne dla mieszkańców, że nadano mu tytuł dożywotnio i sprawował swój urząd najdłużej w historii (58 lat). W latach 1907–1908 rozbudowano ratusz z 1854^[28].

W połowie XIX gdy wybudowano linię kolejową, miasto ożywiło się gospodarczo. Powstało wiele nowych fabryk i zakładów powodując tym samym rozwój miasta. Ze względu na dominację ludności niemieckiej traktat wersalski pozostawił w 1919 Trzciankę w granicach Rzeszy.

W okresie międzywojennym miasto było stolicą powiatu Netzekreis (początkowo Landratsamt in Schönlanke). Obowiązki landrata przyjął od 16 września 1919 asesor rządowy, dr Freiherr Horst von Cornberg, najpierw zastępczo, a od 25 listopada 1919 pełnoprawnie^[30].

27 stycznia 1945 Trzciankę zajęły wojska radzieckie 2 i 47 armii pancernej gwardii^[31] i 9 korpusu pancernego gwardii Armii Czerwonej. Komendantem wojennym miasta został major Borys Rubcow^[31]. Podczas walk poległo 127 żołnierzy radzieckich (pochowano ich w mauzoleum, obok którego ustawiono czołg; 1953 roku zwłoki poległych w walce o miasto ekshumowano^[32]). Po 173 latach Trzcianka powróciła w granice państwa polskiego. Ludność miasta została wysiedlona do Niemiec i zastąpiona polskimi osadnikami. Na początku 1945, w związku z działaniami Pełnomocnika Rządu na Obwód Trzcianecki, przywrócono również przedrozbiorową nazwę miasta – Trzcianka^[18]. Pierwszym (nieoficjalnym) burmistrzem został Popowicz, a oficjalnym Stanisław Wiza^[33].

17 lutego 1945 delegowano z Krzyża i Wągrowca pierwszych polskich kolejarzy-ochotników do uruchomienia stacji kolejowej. 13 marca rozpoczęła działalność poczta (dokonał tego delegat z Bydgoszczy, Marceli Palinkiewicz), a 28 marca posterunek milicji założony przez funkcjonariuszy z Czarnkowa (z komendantem powiatowym podporucznikiem Aleksandrem Wizą^[33]). 18 kwietnia władzę w mieście objął przybyły wraz z ośmioosobową grupą ludzi od strony Piły^[33] pełnomocnik Rządu Tymczasowego, Sławomir Komarnicki (z zastępcą, Edwardem Poszwą^[33]). Państwowy Urząd Repatriacyjny otwarto 19 maja. W tym samym miesiącu utworzono struktury powiatowe Polskiej Partii Robotniczej. W czerwcu przejęto od sowieckiej komendantury ujęcie wody i przystąpiono do uruchomienia wodociągów^[34]. 7 lipca powiat został odłączony od Pomorza Zachodniego i przyłączony do województwa poznańskiego. Miesiąc później zamieszkiwało w nim 6515 Polaków. 10 sierpnia przywrócono w mieście elektryczność^[34], a dzień później urodziło się w szpitalu pierwsze polskie dziecko po wojnie (Maria Wintonowicz). W sierpniu działały w mieście łącznie 62 zakłady rzemieślnicze. Najwięcej było stolarskich (15) i szewskich (10). 1 listopada przejęto od Rosjan fabrykę mebli i uruchomiono ją jako Państwowy Zakład Przemysłu Drzewnego^[34]. 25 listopada powołano miejską radę narodową. 1 stycznia 1946 powołano Edwarda Poszwę na urząd starosty trzcianeckiego (1 września starostwo przeniesiono do Piły). W lutym ruszył tartak, ale urządzenia nowoczesnej cegielni silikatowej wywieziono do Wielenia i Łobza^[34]. 13 października wyekspediowano pierwszy transport wysiedlonych Niemców (1788 osób). 7 sierpnia 1947 uruchomiono komunikację autobusową na linii Poznań – Trzcianka – Wałcz. 1 maja 1948 otwarto kino^[31].

Pierwsza fala osadników polskich zasiedliła miasto spontanicznie tuż po wyparciu Niemców. Pochodzili oni głównie z Wielkopolski, a także z województw łódzkiego i warszawskiego. Najobficiej przybyli ludzie „zza Noteci”, czyli z powiatów czarnkowskiego, chodzieskiego, obornickiego, a także z szamotulskiego i poznańskiego. Kolejne transporty osiedleńców zaczęły przyjeżdżać już w sposób zorganizowany od wiosny 1945. Łącznie w latach 1945–1959 miasto i powiat trzcianecki zostały zasiedlone przez Wielkopolan (29,55%), osadników zza Buga (28,43%), Polski południowo-wschodniej (17,64%), Polski centralnej (9,7%) oraz innych terenów (14,68%). Taka mieszanka ludnościowa sprawiła, że dialekty regionalne uległy integracji i mieszkańcy miasta i okolic (zwłaszcza urodzeni już na miejscu) posługują się obecnie literacką polszczyzną^[35]. Na obszar Trzcianki i powiatu przesiedlono również przymusowo ludność w ramach akcji „Wisła”, choć pierwotnie takie rozwiązania nie były planowane dla województwa poznańskiego. W pierwszym transporcie, który wyruszył 24 maja 1947 z Leska przyjechało 125 Ukraińców z Bieszczadów. Pozostałe pięć transportów przywiozło wyłącznie Łemków z Beskidu Niskiego. Odprawiono je: 28 maja 1947 z Jasła, 10, 15 i 18 czerwca 1947 z Gorlic oraz 4 lipca 1947 z Nowego Sącza. Łącznie w ramach akcji na ziemię trzcianecką przybyło od 30 maja do początku lipca 1437 repatriantów z kilkudziesięciu wsi, od Olszanicy na wschodzie do Muszynki na zachodzie. Z uwagi na fakt, że większość budynków i gospodarstw była już zasiedlona wcześniej, to nowoprzybyłym zaoferowano głównie obiekty zdewastowane i wymagające remontów, bez okien, drzwi i pieców. Żyli oni początkowo najczęściej w nędzy i ostracyzmie^[36].

W 1963 rozpoczęto budowę Zakładów Naprawy Taboru Leśnego (w 1975 zatrudniały one około 600 pracowników, a drugie tyle Ośrodek Transportu Leśnego)^[34]. W 1965 rozebrano wznoszący się na pl. Armii Czerwonej (obecnie pl. Pocztowy) kościół ewangelicki z l. 1843–1847^[18][20]. W 1975 powstały Pilskie Fabryki Mebli z dyrekcją w Trzciance^[34]. 18 marca 1994 po raz pierwszy zagrano hejnał Trzcianki z wieży kościoła św. Jana Chrzciciela. W maju tego samego roku na jeziorze Sarcz odbyły się Motorowodne Mistrzostwa Polski, a także założono Stowarzyszenie Kupców. W tym czasie oznakowano ulice nowym systemem tablic. W styczniu 1995 powstało kino w spółdzielni mieszkaniowej. Lata 90. XX wieku były trudnym czasem dla gospodarki miasta. W latach 1994–1995 zlikwidowano tu liczne zakłady, m.in. spółdzielnię Samopomoc Chłopska, bank spółdzielczy, Przedsiębiorstwo Transportu Samochodowego "Transmeble", czy Rejonowe Przedsiębiorstwo Melioracyjne. W grudniu 1994 Urząd Rady Ministrów negatywnie zaopiniował wniosek o podział gminy na dwie odrębne jednostki, a w kwietniu 1995 Ministerstwo Finansów podobnie zaopiniowało utworzenie w mieście Urzędu Skarbowego. W tym samym roku liczba bezrobotnych w mieście sięgnęła liczby 2560 osób (w gminie było to 4868)^[37]. Liczba abonentów telefonicznych wynosiła wówczas 2808^[37]. W czerwcu 1995 wyszedł pierwszy numer Informatora Samorządowego Miasta i Gminy Trzcianka "Ratusz"^[38], a we wrześniu tego roku pierwszy numer "Kroniki Ziemi Trzcianeckiej"^[37]. Dzień 3 marca w 1996 ustanowiono Świętem Miejsko-Gminnym Trzcianki^[37]. W listopadzie 1996 otwarto gminne wysypisko odpadów^[39]. Liczba bezrobotnych w pierwszym półroczu 1996 wynosiła 2438 osób. Od 1996 wychodzi czasopismo parafialne "Przyjaciel Świętego Jana Chrzciciela"^[37].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa pilskiego.

Trzcianka przed II Wojną Światową była siedzibą powiatu Netzekreis (dzisiejsze powiaty: Czarnkowsko-Trzcianecki, Pilski, Chodzieski oraz część Wałeckiego, Strzelecko-Drezdeneckiego i Leszczyńskiego

Wybudowano wysypisko odpadów, oczyszczalnię ścieków miejskich o przepustowości 4000 m³^[40].

W Trzciance rozwinął się w ostatnich latach przede wszystkim przemysł aluminiowy. Swoje siedziby mają tu:

• Hydro (do 2018 – Sapa Aluminium; tłocznia profili aluminiowych, anodownie i obróbka profili aluminiowych)
• Copal (systemy aluminiowe oraz obróbka aluminium)
• Zobal (wyroby aluminiowe)

Ponadto w mieście działają firmy takie, jak:

• Northstar Poland (kominki, piece)
• Joskin Polska (maszyny rolnicze)
• Al-Trans (transport krajowy i międzynarodowy)
• Alsanit (Wyposażenia Inwestycji)
• Lubmor (budownictwo okrętowe i lądowe)

 

W Trzciance są zlokalizowane przedsiębiorstwa z branży handlowej, filie i oddziały banków, towarzystw ubezpieczeniowych i leasingowych.

W grudniu 2010 r. została otwarta pierwsza w mieście galeria handlowa.

(Tylko szkoły publiczne)

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Juliusza Słowackiego (ul. Staszica)
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Władysława Broniewskiego (ul. Orzeszkowej)
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika (ul. Broniewskiego)
• Katolicka Szkoła Podstawowa im. s. Faustyny Kowalskiej (skwer Wolności)

 

• Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica (ul. Żeromskiego)
• Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. Henryka Sienkiewicza (Technikum/Branżowa) (ul. Staszica)
• Zespół Szkół Technicznych im. Noblistów Polskich (Al. 27 Stycznia)

 

• Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, Wydział w Trzciance (Al. 27 Stycznia)

Szkoły w Trzciance

 

Szkoła Podstawowa nr 3

 

Katolicka Szkoła Podstawowa (4)

 

Liceum Ogólnokształcące

 

Zespół Szkół im. Sienkiewicza

 

Trzcianka jest centrum kulturalnym, w którym wiele się dzieje z zakresu kultury. W mieście istnieją instytucje kulturalno-oświatowe dla mieszkańców miasta i powiatu.

• Instytucje:
  • Trzcianecki Dom Kultury – organizuje wiele przedsięwzięć kulturalnych, do których należą m.in. Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny „Portret”, Dni Trzcianki, Noc Świętojańska, Dożynki Gminne, Przegląd Filmów „Wampiriada”, czy też Wielkie Malowanie.
  • Młodzieżowy Dom Kultury – organizuje on czas wolny dla dzieci i młodzieży. W MDK działają liczne zespoły wokalne i artystyczne, które osiągają sukcesy na ogólnopolskich konkursach m.in. Ogólnopolskim Festiwalu „Śpiewolandia”.

• Biblioteki:
  • Biblioteka Publiczna i Centrum Kultury im. Kazimiery Iłłakowiczówny w Trzciance
  • Biblioteka Pedagogiczna
  • Biblioteka Parafialna w Trzciance
• Muzeum:
  • Muzeum Ziemi Nadnoteckiej im. Wiktora Stachowiaka – dzięki dysponowaniu dwoma obiektami przy ul. Żeromskiego, muzeum trzcianeckie oferuje równocześnie cztery wystawy: „Dawno temu w Trzciance”, „W dawnej szkole”, „Jedna ziemia, wiele opowieści” oraz „Z dziejów Trzcianki, czyli historia naszego miasta”.

 

Muzeum organizuje liczne imprezy, z których najbardziej efektowny jest organizowany w plenerze Piknik Muzealny.

W Trzciance mieści się również:

• Hala Sportowo-Widowiskowa – w hali odbywają się miejskie akademie, koncerty, występy kabaretów oraz mecze piłki ręcznej, siatkówki, koszykówki i zajęcia aikido. Znajduje się tu także siłownia, sauna oraz sala do aerobiku,

 

• Kino Osiedlowe – po modernizacji otwarte 27 stycznia 2017, cyfrowe, ze 147 miejscami siedzącymi^[41].

W mieście działa Teatr Poezji Lotka – zespół teatralny działający od 2005 r. przy Młodzieżowym Domu Kultury. Instruktorem zespołu jest Włodzimierz Ignasiński, pełniący również rolę dyrektora Młodzieżowego Domu Kultury. W dorobku teatru znajduje się 5 spektakli:

• Rzecz o chlebie
• Kto widział błazna
• Promieniowanie ojcostwa
• Zrozumieć Słowackiego
• Madonny bieszczadzkie.

Teatr osiągnął wiele sukcesów na arenie ogólnopolskiej i wojewódzkiej. Do najważniejszych należą:

• Złota Igła na VI Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Małych Igła^[42]
• Złoty Gwóźdź – nagroda główna na X Regionalnym Mityngu Teatralnym im. Sławka Kuczkowskiego w Gnieźnie (kwiecień 2010)
• I nagroda na Wojewódzkim Konkursie Teatrów Młodzieżowych Melpomena 2007^[43] w Środzie Wielkopolskiej
• Wyróżnienie na Ogólnopolskim Kramiku Teatrów Dziecięcych i Młodzieżowych Heca 2006 w Płocku.

Nazwa zespołu stanowi nawiązanie do Liceum Ogólnokształcącego w Trzciance, skąd co roku przybywają młodzi aktorzy oraz do lotki jako przedmiotu, która pozwala wzbić się ponad przeciętność.

W mieście od 1990^[44] roku działa telewizja kablowa – Telewizja Lokalna Trzcianka (TVL Trzcianka) mająca status niekomercyjnego i niedochodowego towarzystwa (TTUKST).

Oprócz reemisji polskich i zagranicznych stacji telewizyjnych, od 1992 roku TVL Trzcianka produkuje własny lokalny program telewizyjny. Główne wydanie pojawia się raz w tygodniu – w każdy poniedziałek o godzinie 20:00, a powtórki nadawane są co 4 godziny. Stacja emituje serwis informacyjny, magazyn kulturalny, serwis sportowy oraz magazyn „Na sygnale”. W programie poruszane są sprawy ważne dla miasta, jak i gminy Trzcianka. Retransmitowane są sesje Rady Miasta i Powiatu, a także miejskie uroczystości. W niedzielę natomiast nadawana jest msza. Przez kablówkę świadczone są także usługi dostępu do internetu i telefonii – operatorem tych usług jest Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa^[45].

Trzcianka ma także kilka serwisów informacyjnych, takich jak:

• Trzcianka.pl – oficjalny serwis Miasta i Gminy Trzcianka
• Trzcianka.info – mieszkańcy piszą o swoim mieście – forum z informacjami

Od 2013 roku Miasto i Gmina Trzcianka prowadzi stronę na facebooku, gdzie najczęściej umieszczane są aktualności i ciekawostki na temat miasta i gminy.

Alternatywnym źródłem informacji z gminy jest satyryczny profil Prezydent Miasta Trzcianki oraz grupa Trzcianka.online na facebooku.

 

 

Nad jeziorem Sarcze znajduje się kompleks rekreacyjno-sportowy, Ośrodek Sportu i Rekreacji oraz Park Ryb Słodkowodnych. Przy Ośrodku działają: wypożyczalnia sprzętu wodnego, korty tenisowe, przystań żeglarska oraz boisko. Kompleks dysponuje dwugwiazdkowym hotelem i domkami kempingowymi^[46]. W mieście jest też kilka pensjonatów.

Przez Trzciankę przebiegają trasy:

• rowerowe:
  •  : Trzcianka – Biała – Radolin – Kuźnica Czarnkowska – Bukowiec – Jędrzejewo – Średnica – Górnica – Rychlik – Smolarnia – Straduń – Trzcianka
  •  : Trzcianka – Sarcz – Gostomia – Rusinowo – Tuczno – Człopa – Wołowe Lasy – Trzcianka
  • część międzynarodowej trasy rowerowej R-1, trasa w Polsce rozpoczyna się w Kostrzynie nad Odrą: Kostrzyn nad Odrą – Ośno Lubuskie – Sulęcin – Międzyrzecz – Międzychód – Drezdenko – Krzyż Wielkopolski – Trzcianka – Piła – Miasteczko Krajeńskie – Osiek nad Notecią – Wierzchucin Królewski – Koronowo – Grudziądz – Kwidzyn – Sztum – Elbląg – Frombork – Braniewo – Gronowo^[47]
  •   Transwielkopolska Trasa Rowerowa – w gminie Trzcianka: Radolin – Teresin – Trzcianka – Łomnica – Kępa – Pokrzywno – Stobno
• piesze:
  •   wokół jeziora Sarcze
  •   Niekursko – Trzcianka

     

  Trzcianka – Straduń – Smolarnia

• • Smolarnia – Nowa Wieś – Trzcianka, trasa nieoznakowana
  •   Trzcianka – Teresin – Radolin – Kuźnica Czarnkowska
  •   Trzcianka – Biała

  •  

  Stobno – Łomnica – Trzcianka

• Obiekty wpisane do rejestru zabytków^[48]:
  • Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, 1914–1915; Budynek trójnawowy, bazylikowy z asymetrycznie usytuowaną wieżą. Ołtarz główny z pierwszej połowy XVIII wieku w stylu barokowym. Dwa ołtarze boczne rokokowe z końca XVIII wieku. W środkowym polu ołtarza głównego mieści się neobarokowy obraz św. Jana Chrzciciela z końca XIX, a w nawie głównej, na jednym z filarów podziwiać można późnobarokową rzeźbę Chrystusa Króla. W lewym ołtarzu bocznym znajduje się obraz Matki Bożej i św. Jacka Odrowąża.
  • park pałacowy z pierwszej połowy XVIII; w latach 1896–1970 mieściła się w parku siedziba Nadleśnictwa Trzcianka, znajdowała się też winnica z początku XIX w.
  • dom z pierwszej połowy XIX w. przy ul. Żeromskiego 36 a

Architektura Trzcianki

 

Zabytkowy dom ("Burmistrzówka") przy ul. Żermoskiego 36a, należący do Muzeum Ziemi Nadnoteckiej im. Wiktora Stachowiaka

 

Siedziba Nadleśnictwa Trzcianka przy ul. Ogrodowej

 

Kapliczka z 1811 r., tzw. „Boża Męka” na rogu ulic Grunwaldzkiej i Ogrodowej, postawiona na cześć przemarszu wojsk Napoleona

 

Budynek Biblioteki Pedagogicznej oraz Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, wybudowany w 1905 r. dla przemysłowca A. Levy’ego

 

Kamienica przy ul. Matejki

 

Bloki przy ul. Dąbrowskiego

 

Galeria handlowa „Abita” na rogu placu Pocztowego i ul. Żeromskiego

Obiekty historyczne^[18]:

• dom z 1777 przy ul. E. Orzeszkowej 3
• murowana kapliczka tzw. Boża Męka z 1811 przy ul. Grunwaldzkiej, postawiona na cześć przejść wojsk Napoleona
• dawna rytualna łaźnia żydowska z przełomu XVIII/XIX wieku przy ul. Wita Stwosza 6
• przebudowane lamusy tkackie przy ul. Mochnackiego – domy przełomu XVIII/XIX
• późnoklasycystyczny budynek z przełomu XVIII/XIX, dzisiejsza siedziba Muzeum Ziemi Nadnoteckiej, ul. S. Żeromskiego
• domy kalenicowe z pierwszej połowy XIX przy ul. S. Żeromskiego
• budynek dawnego sądu (obecnie Szkoły Katolickiej) z 1851
• budynek dworca kolejowego, wybudowany w 1852
• budynek Urzędu Miejskiego przy ul. W. Sikorskiego, zaadaptowany w 1854 na ratusz i rozbudowany w 1908
• neogotycki budynek poczty z 1893
• budynek Nadleśnictwo Trzcianka, wybudowany w stylu eklektycznym w XIX w.
• secesyjna willa z 1905 r., obecnie siedziba Biblioteki Pedagogicznej i Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
• gmach Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych, wzniesiony w latach 1913–1915 jako Evangelische Volksschule
• budynek dawnego Urzędu Powiatowego, wybudowany około 1925
• budynek dawnej szkoły rolniczej z lat 1925–1926, obecnie siedziba Sądu Rejonowego

• Nieistniejące obiekty historyczne:
  • kościół ewangelicki
  • synagoga

 

• pomnik Jana Pawła II
• pomnik pamięci budowniczych Trzcianki
• pomnik niepodległości wraz z ławką niepodległości

Dawne (nieistniejące już) pomniki:

• pomnik wdzięczności poległym w wojnie francusko-pruskiej 1870–1871 – wybudowany w 1902
• pomnik wdzięczności poległym w wojnie 1914–1918
• mauzoleum – wybudowane w 1945 w miejscu pochówku 56 żołnierzy Armii Czerwonej, będącym cmentarzem wojennym^[49], zburzone 8.09.2017 r. na podstawie uchwały radnych i starań burmistrza Krzysztofa Czarneckiego^[25] za zgodą Piotra Glińskiego, wicepremiera rządu RP^[26]

Pomniki przyrody znajdujące się w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody to^[50]:

• 2 około 100-letnie lipy przy ul. Roosevelta
• dąb szypułkowy o obwodzie 366 cm przy ul. Żeromskiego
• platan klonolistny o obwodzie pnia 350 cm, obok obelisk upamiętniający 250-lecie nadania praw miejskich i budowniczych Trzcianki, przy skrzyżowaniu ul. Sikorskiego i Kościuszki
• dwa klony przy ul. 27 Stycznia
• trzy cisy pospolite na os. Domańskiego
• 3 buki pospolite w parku pałacowym przy ul. Tetmajera
• klon jawor przy ul. Staszica
• kasztanowiec przy ul. Staszica
• 160-letni klon zwyczajny w Parku 1 Maja
• 160-letni klon zwyczajny przy ul. Łąkowej
• 120-letni żywotnik zachodni przy ul. Mickiewicza
• 200-letni buk zwyczajny o obwodzie 362 cm przy pl. Pocztowym

• os. Dębowe
• os. ks. Bolesława Domańskiego
• os. Artura Grottgera
• os. Jana Kasprowicza
• os. Joachima Lelewela
• os. Kadłubek
• os. Leśne
• os. Modrzewiowe
• os. Obortyckie
• os. Juliusza Słowackiego
• os. Pańska Łaska
• os. Przy Sadowej
• os. Sarcz
• os. Słoneczne Wzgórze
• os. Stanisława Poniatowskiego
• os. W Narcyzach
• os. XXV-lecia
• os. XXX-lecia
• os. Zacisze
• os. J. Fałata Północne
• os. J. Fałata Południowe
• os. Za jeziorem

W Trzciance działa 6 klubów sportowych:

 

• MKS Hydro Lubuszanin z V ligowym zespołem piłkarskim (gr. wielkopolska I) założonym w 1948 oraz sekcją podnoszenia ciężarów
• LZS Arto Trzcianka z A-klasowym zespołem piłkarskim
• MKS MDK Trzcianka z sekcjami: szachową, żeglarską i siatkarską (MKS MDK Trzcianka – III liga).
• UKS Copal Trzcianka – z sekcjami: kajakarską, ciężarową oraz judo.
• Harcerski Ośrodek Wodny przy MKS MDK Trzcianka z przystanią położoną nad jeziorem Sarcz
• Klub Sportów Motorowych i Motorowodnych Trzcianka

W Trzciance działają 4 akademie piłkarskie dla młodych miłośników piłki nożnej:

• Akademia Piłkarska Bambinis (koniec funkcjonowania grudzień 2020)
• Akademia Piłkarska Piotra Reissa
• Akademia Przedszkolaka
• Akademia Lubuszanina Trzcianka

W mieście działa też akademia siatkówki.

 

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP:
  • nabożeństwa domowe przy ul. Gorzowskiej (dojeżdża pastor z parafii w Pile)
• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia pw. św. Jana Chrzciciela, ul. Żeromskiego 39
  • parafia pw. Matki Bożej Saletyńskiej, ul. Witosa 5
• Kościół Zielonoświątkowy:
  • Zbór w Trzciance, ul. 27 Stycznia 27
• Świadkowie Jehowy
  • zbór Trzcianka (Sala Królestwa ul. Gorzowska 40)^[51]

 

W mieście krzyżują się:

• Droga Wojewódzka nr 178 (Poznań - Trzcianka - Wałcz - Koszalin)
• Droga Wojewódzka nr 180 (Krzyż Wielkopolski - Trzcianka - Piła)

Przez stację Trzcianka przechodzi niezelektryfikowana linia kolejowa nr 203 (część dawnej Pruskiej Kolei Wschodniej) łącząca stację Tczew ze stacją graniczną Kostrzyn (Kostrzyn nad Odrą). W chwili obecnej Trzcianka posiada bezpośrednie połączenia z Krzyżem, Piłą, Chojnicami, Warszawą i Lublinem (przewoźnik – Przewozy Regionalne) oraz Gorzowem Wielkopolskim i Trójmiastem (PKP Intercity).

 

Trzcianka ma połączenia autobusowe z:

• Poznaniem,
• Wałczem,
• Złocieńcem,
• Kołobrzegiem,
• Piłą,
• Krzyżem Wlkp.,
• Wieleniem,
• Czarnkowem,
• Drezdenkiem,
• Strzelcami Krajeńskimi,
• Wyrzyskiem,
• Nakłem nad Notecią

 

W 2012 przy ul. Sikorskiego oddano do użytku sanitarne lądowisko.

Niegdyś przy Cmentarzu Komunalnym znajdowało się lądowisko.

 

Trzcianka należy do Związku Miast Polskich.

 

• Urząd Miejski Trzcianki (al. Sikorskiego),
• Urząd Gminy Trzcianka (Pl. Ratuszowy),
• Starostwo Powiatowe filia w Trzciance (al. 27 Stycznia),
• Powiatowy Urząd Pracy filia w Trzciance (al. 27 Stycznia),
• Komenda Powiatowa Policji w Trzciance (ul. Roosevelta),
• Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Komendy Powiatowej Straży Pożarnej w Trzciance (ul. Broniewskiego),
• Sąd Rejonowy w Trzciance (ul. Staszica),
• Wydział Sądu - Rodzinny i Nieletnich w Trzciance (ul. Staszica),
• Prokuratura Rejonowa w Trzciance (ul. Grunwaldzka),
• ZUS Piła punkt inf. w Trzciance (ul. Dąbrowskiego),
• Trzcianeckie Towarzystwo Budownictwa Społecznego (ul. Żeromskiego),
• Agent PZU (ul. Mickiewicza),
• Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Trzciance (ul. Fabryczna),
• Nadleśnictwo Trzcianka (ul. Ogrodowa),
• Urząd Skarbowy filia w Trzciance (ul. Żeromskiego),
• Urząd Stanu Cywilnego (al. Sikorskiego),
• Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu. Główny oddział w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim (al. Sikorskiego),
• Urząd Pocztowy (Pl. Pocztowy),
• Powiatowy Rzecznik Konsumentów (al. 27 Stycznia),
• Wydział Komunikacji Starostwa Powiatowego (al. 27 Stycznia),
• Czarnkowsko-Trzcianecka Lokalna Grupa Działania (al. Sikorskiego).

•   Berwick-upon-Tweed (Wielka Brytania)^[52]
•   Duszniki-Zdrój
•   Lehrte (Niemcy)
•   Husum (Niemcy)
•   Tomaszpol (Ukraina)

• powiat trzcianecki
• cmentarz żydowski w Trzciance
• Sarcze (jezioro na Pojezierzu Wałeckim)

• Tomasz Jurek: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. V (Ś – W), zesz. 2 (Tabliny – Unięcie), hasło „Trzciana Łąka”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2014, s. 320-321.
• Piotr Maluśkiewicz: Trzcianka i okolice. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. ISBN 83-03-02947-9. Brak numerów stron w książce

• Trzciana Łąka, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014 .
• Oficjalna strona internetowa miasta
• Trzcianka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 541 .
• Trzcianka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 665 .