Platan klonolistny
Platan klonolistny (Platanus acerifolia) – gatunek drzewa z rodziny platanowatych. Roślina jest powszechnie uważana za mieszańca międzygatunkowego pomiędzy platanem wschodnim P. orientalis L. i platanem zachodnim P. occidentalis L.[3] Pierwszy z nich pochodzi z Europy południowo-wschodniej, a drugi z Ameryki Północnej i po raz pierwszy został opisany na początku XVIII w. Uprawiany w całej Europie z wyjątkiem Skandynawii.
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
platan klonolistny | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Platanus × hispanica Münchh. Hausvater 5:229. 1770 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Drzewo dorastające do 35 m wysokości, o szerokiej, rozłożystej koronie.
- Pień
- Korowina szaropopielata, łuszcząca się długimi, wąskimi płatami, po których zostają bardzo charakterystyczne seledynowożółtawe ślady o dość gładkiej fakturze. Pień niski (jeśli nie okrzesywany), często od ziemi tworzy kilka równorzędnych konarów.
- Liście
- Ustawione skrętolegle, o dł. 12–25 cm i prawie takiej samej szerokości, 3-5-klapowe (rzadko niewyraźnie 7-klapowe), o nasadzie ściętej lub słabo sercowatej. Klapy płytko i rzadko ząbkowane. Jesienią liście przebarwiają się na kolor żółty lub żółtopomarańczowy.
- Kwiaty
- Rozdzielnopłciowe, niepozorne, zebrane w gęste, kuliste główki. Kwiatostany zwisające na długich szypułkach.
- Owoce
- Owłosione orzeszki, zebrane w gęste, główkowate owocostany 2 cm średnicy na długich szypułkach. Rozpadają się późną jesienią lub zimą.
Zastosowanie
edytujRoślina ozdobna. Jedyny gatunek z rodzaju, który wytrzymuje zimy w Europie Środkowo-Wschodniej, ale tylko w starszym wieku. Dlatego też do nowych nasadzeń zazwyczaj importuje się 12-15 letnie rośliny z Europy południowej. Cechą charakterystyczną gatunku jest duża odporność na przesadzanie (nawet w starszym wieku) oraz odmładzanie, przez silne przycinanie. Jest uprawiany głównie jako solitery w nasadzeniach parkowych oraz drzewo alejowe. Wymaga żyznych, głębokich gleb, najlepiej piaszczysto-gliniastych. Dobrze znosi małą wilgotność powietrza. Drewno platana klonolistnego jest dość wytrzymałe i mocne. Brunatnawa twardziel chętnie używana jest do sporządzania wysoko cenionych mebli. Okleiny pozyskiwane z bardzo jasnego bielu są z kolei powszechnie stosowane w intarsjach[4].
Najstarsze i najokazalsze drzewa w Polsce
edytuj- Platan Olbrzym w Chojnie w województwie zachodniopomorskim, drzewo o obwodzie 1066 cm oraz wysokości 35 m[5], najstarszy i najgrubszy platan w Polsce, drzewo o prawdopodobnie wielokrotnym pniu;
- Platan Konstytucyjny w Dobrzycy w Wielkopolsce, obwód 1014 cm (2013) oraz 37 m wysokości[6], drzewo o pojedynczym pniu, jest największym drzewem w województwie;
- Platan z Budzicza na Dolnym Śląsku, drzewo o obwodzie 897 cm, wysokie na 29 m (2013)[7];
- Platan z Grocholina na Pałukach, potężne drzewo z beczkowato rozdętym pniem, ma 817 cm obwodu i 30 m wysokości (2011)[8];
- Platan z Włoszakowic w Wielkopolsce, obwód 791 cm, wysokość 20,5 m (2013)[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Proteales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-09-27].
- ↑ Bruno T. Kremer: Drzewa. Warszawa: Świat Książki, 1996, s. 130-131. ISBN 83-7129-141-8.
- ↑ http://www.rpdp.hostingasp.pl/Trees/UI/TreeFormRO.aspx?tID=143/ Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych - Platan Olbrzym
- ↑ http://www.rpdp.hostingasp.pl/Trees/UI/TreeFormRO.aspx?tID=144/ Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych - Platan Konstytucyjny
- ↑ http://www.rpdp.hostingasp.pl/Trees/UI/TreeFormRO.aspx?tID=989/ Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych - Platan z Budzicza
- ↑ http://www.rpdp.hostingasp.pl/Trees/UI/TreeFormRO.aspx?tID=733/ Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych - Platan z Grocholina
- ↑ http://www.rpdp.hostingasp.pl/Trees/UI/TreeFormRO.aspx?tID=712/ Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych - Platan z Włoszakowic
Bibliografia
edytuj- Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.
- Platan klonolistny. [dostęp 2010-07-28].
- Paweł Zarzyński, Robert Tomusiak, Krzysztof Borkowski: Drzewa Polski. Warszawa: PWN, 2016. ISBN 978-83-63895-68-6.