Szczekociny

Miejscowość była wzmiankowana w formach Schecocino (1307), Scecoczin (1350–51), Scecociny oraz Sczecoczicze (1366), Sczekoczino (1405), Sczekoczyny (1470–80), Szczekocin (1787), Szczekociny (1827). Jest to nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej Szczekota^[3].

Prawa miejskie nadano Szczekocinom w 1398 roku. W latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis wymienia miejscowość jako własność Szczekockiego herbu Odrowąż.

W XVI w. istniał tu zbór braci polskich^[4]. W 1595 roku miasto położone w powiecie lelowskim województwa krakowskiego było własnością Macieja Szczepanowskiego^[5].

6 czerwca 1794 pod Szczekocinami (na polach wsi Wywła) rozegrała się jedna z największych bitew insurekcji kościuszkowskiej. Dowodzone przez Tadeusza Kościuszkę wojska polskie zostały pokonane przez połączone siły rosyjsko-pruskie. W bitwie pod Szczekocinami zginęli generałowie Józef Wodzicki i Jan Grochowski, a śmiertelnie ranny został chłop, bohater spod Racławic, Bartosz Głowacki.

W 1815 r. wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego Szczekociny znalazły się w zaborze rosyjskim^[6].

W XIX wieku Szczekociny należą do Łubieńskich, Czackich, Halpertów. Na terenie miasta dominuje drobny handel, tkactwo, szewstwo. Założono tu niewielką fabrykę płótna i destylarnie^[6].

W dniu 1 stycznia 1923 Szczekociny odzyskały prawa miejskie^[7], które straciły w 1871 roku w wyniku represji za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym przeciwko zaborcy rosyjskiemu.

Dwa dni po rozpoczęciu II wojny światowej, 3 września 1939 pod Szczekocinami zwycięską walkę z wojskami niemieckimi stoczył 8 pułk ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego.

W 1942 roku około 1500 Żydów ze Szczekocin zostało wywiezionych do Treblinki i tam zamordowanych.

Podczas II wojny światowej we wrześniu 1939 r. Szczekociny już zostały częściowo spalone przez Niemców. W okolicy działały oddziały polskiej partyzantki, które w lipcu 1944 r. zajęły przejściowo miasto i wysadziły tutejszy most kolejowy. W styczniu 1945 r. miasto zajęły wojska radzieckie^[8]. Ostatecznie w wyniku wojny stan zabudowań uległ zniszczeniu w 75%^[6]. Po wojnie Szczekociny zostały odbudowane ze zniszczeń. W 1970 otwarto tu dużą, spółdzielczą przetwórnię owoców i warzyw^[9].

• do 1795 – Korona Królestwa Polskiego, województwo krakowskie, powiat lelowski
• 1795–1807 – część lewobrzeżna – Królestwo Prus, Nowy Śląsk; część prawobrzeżna – Cesarstwo Austrii, Nowa Galicja
• 1807–1809 – część lewobrzeżna – Księstwo Warszawskie, departament kaliski, powiat lelowski; część prawobrzeżna – Cesarstwo Austrii, Nowa Galicja
• 1810–1815 – Księstwo Warszawskie, departament krakowski, powiat lelowski
• 1815–1816 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, departament krakowski, powiat lelowski
• 1816–1837 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, województwo krakowskie, obwód olkuski, powiat lelowski
• 1837–1841 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, gubernia krakowska
• 1841–1844 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, gubernia kielecka
• 1844–1866 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, gubernia radomska, powiat olkuski
• 1867–1915 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, gubernia kielecka, powiat włoszczowski
• 1915–1917 – Austro-Węgry, Generalne Gubernatorstwo Lubelskie, gubernia kielecka, powiat włoszczowski
• 1917–1918 – Królestwo Polskie (1917–1918) tzw. „aktu 5 listopada”, Generalne Gubernatorstwo Lubelskie, gubernia kielecka, powiat włoszczowski
• 1919–1939 – II Rzeczpospolita, województwo kieleckie, powiat włoszczowski
• 1939–1945 – Generalne Gubernatorstwo, dystrykt radomski, powiat jędrzejowski
• 1945–1975 – województwo kieleckie, powiat włoszczowski
• 1975–1998 – województwo częstochowskie
• od 1999 – województwo śląskie, powiat zawierciański

• Barokowo-klasycystyczny zespół z pałacem zbudowany w latach 70. XVIII w. przez Jana Ferdynanda Naxa, otoczony parkiem z końca XVIII w. (po II wojnie światowej w pałacu mieściło się liceum z internatem);
• Kościół parafialny pw. św. Bartłomieja, powstały ok. 1680 r., przebudowany w stylu wczesnoklasycystycznym w 1780 r. przez Urszulę Dembińską (ks. Jan Wiśniewski „W historycznym opisie kościołów” podaje, że kościół zbudowany był w 1450 r. przez Odrowąża ze Szczekocin, podkanclerza koronnego);
• Budynek dawnej plebanii przy placu Panny Marii 5 w miejscowości Szczekociny, zlokalizowany na działce nr 2464 (obręb 0001 Szczekociny); wpisany do rejestru zabytków 5 grudnia 2019 (nr rej. A/583/2019)^[10].

Piramida wieku mieszkańców Szczekocin w 2014 r.^[1] 

Przedszkola

• Przedszkole Publiczne, al. Jana Pawła II 5

Szkoły

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Tadeusza Kościuszki, ul. Senatorska 22
• Społeczna Szkoła Podstawowa, ul. Śląska 86
• Zespół Szkół w Szczekocinach, ul. Spacerowa 12^[11]
  • Liceum Ogólnokształcące
  • Branżowa Szkoła I stopnia
  • Szkoła Podstawowa

W mieście działa rzymskokatolicka parafia św. Bartłomieja Apostoła.

• Miejsko Gminny Ludowy Klub Sportowy Olimpijczyk
• Uczniowski Klub Sportowy LIDER
• Sparta Szczekociny
• Uczniowski Klub Sportowy TALENT

Szczekociny są punktem początkowym   żółtego szlaku turystycznego prowadzącego do Moskorzewa.

Organizowane są również turystyczno-rekreacyjne spływy kajakowe po Pilicy, które są wielką atrakcją turystyczną dla mieszkańców Szczekocin i pobliskich miejscowości.

Fotografie ze Szczekocin

 

Pałac Dembińskich

 

Jeden z budynków w zespole przypałacowym

 

Kościół św. Bartłomieja

 

Rynek w Szczekocinach

 

Pomnik Żydów szczekocińskich

•   Adony (Węgry)
•   Jelšava (Słowacja)

• Krzyż Partyzancki (1983)^[12]

• Synagoga w Szczekocinach
• Stary cmentarz żydowski w Szczekocinach
• Nowy cmentarz żydowski w Szczekocinach
• Wypadek kolejowy pod Szczekocinami
• Szczekociny (stacja kolejowa)
• Tramwaje w Szczekocinach

• Szczekociny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 837 .
• Szczekociny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 640 .
• Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona