Płetwal antarktyczny

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1867 roku niemiecko-argentyński zoolog Hermann Burmeister nadając mu nazwę Balænoptera bonærensis^[2]. Holotyp pochodził z obszaru ujścia Riachuelo Medrano, na zachodnim brzegu estuarium La Platy, w pobliżu Belgrano, w prowincji Buenos Aires, w Argentynie^[10][11][12]. Holotypem był kompletny szkielet samca (numer katalogowy MACN 15626) znaleziony 3 lutego 1867 roku^[12] (obecnie ocalała jedynie czaszka^[13]).

Do lat 90. XX wieku B. bonaerensis był traktowany jako duży podgatunek półkuli południowej w obrębie B. acutorostrata^[11]. Na podstawie badań mitochondrialnego DNA ustalono, że gatunki te prawdopodobnie oddzieliły się od siebie 5 milionów lat temu, w pliocenie^[14]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[11].

• Balaenoptera: rodzaj Balaena Linnaeus, 1758 (wal); gr. πτερον pteron „płetwa”^[15].
• bonaerensis: Buenos Aires, Argentyna^[2].

Płetwal antarktyczny występuje na półkuli południowej, od wód tropikalnych (7° szerokości geograficznej południowej) do krawędzi paku lodowego (65° szerokości geograficznej południowej) wokół kontynentu antarktycznego i w obrębie paku lodowego; jeden zapis u wybrzeży Surinamu (4° szerokości geograficznej północnej) na półkuli północnej^[11].

Długość ciała 8,4–10,2 m; masa ciała 6,8–11 t^[16]. Występuje dymorfizm płciowy: dorosłe samice płetwala antarktycznego mogą być do 100 cm dłuższe od dorosłych samców^[16]. Średnia długość dojrzałych płciowo samic i samców wynosi odpowiednio 900 cm i 840 cm^[16]. Noworodki osiągają długość ciała około 280 cm przy ciężarze 455 kg^[16]. Podobny do nieco mniejszego płetwala karłowatego. Grzbiet ciemnoszary, brzuch jasny. Od płetwala karłowatego odróżnia go brak białej plamy na płetwach, a także nieco większa czaszka.

Mogą żyć samotnie, ale zazwyczaj tworzą grupy składające się z 2–4 osobników. Pływają dość szybko – osiągają prędkość 20 km/h. Zazwyczaj na powierzchnię wody wypływają co 2–6 minut, by zaczerpnąć 5-8 oddechów, mogą jednak przebywać pod wodą do 20 minut. Żywią się krylem, zwłaszcza krylem antarktycznym. W ich żołądkach znajdowano także kryle z gatunków Euphasia frigida i Thysanoessa macrura. Zwyczaje żywieniowe odróżniają je od żywiących się rybami płetwali karłowatych. Pożywiają się zazwyczaj wczesnym rankiem i późnym wieczorem.

Niewiele wiadomo o zwyczajach rozrodczych tych waleni. Rozmnażają się w lecie. Samica po 10-miesięcznej ciąży rodzi jedno młode, które karmi mlekiem przez 3–6 miesięcy. Samce nie biorą udziału w wychowaniu potomstwa. Młode opuszcza matkę w wieku 2 lat, dojrzałość płciową osiąga w wieku 7 lat. Najstarszy znany osobnik żył 73 lata.

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii NT (ang. near threatened „bliski zagrożenia”)^[8]. Głównym naturalnym wrogiem tych zwierząt jest orka. Często poławiane są także przez japońskich wielorybników. Dane dotyczące liczebności gatunku nie są znane, jednak prawdopodobnie spadła ona znacznie pod koniec XX wieku.

• J.E. Gray. On the skeleton of the New-Zealand pike whale, Balænoptera Huttoni (Physalus antarcticus, Hutton). „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 13 (78), s. 448–452, 1874. (ang.).