Marmur
Marmur (od łac. marmor, z stgr. μάρμαρος marmaros) – skała metamorficzna powstała z przeobrażenia wapieni, rzadziej dolomitów. Składa się głównie z krystalicznego kalcytu lub dolomitu (marmur dolomitowy). Jest jednym z najtwardszych kamieni wśród skał krystalicznych[1]. Niewielka część geologów jako marmur definiuje wyłącznie skały węglanowe, przeobrażone w warunkach głębokiego metamorfizmu strefy kata (temperatury 500-700 °C, wysokie ciśnienie), nazywając skały przeobrażone w strefach niższego metamorfizmu (epi i mezo) wapieniem krystalicznym. Przeważnie jednak terminu „wapień krystaliczny” używa się w przypadku skał metamorficznych jako synonimu marmuru dla każdej skały węglanowej poddanej metamorfizmowi.
Opis
edytujCharakteryzuje się drobnoziarnistą strukturą, co ułatwia jego obróbkę i szlifowanie[1]. Ma dużą wytrzymałość na zgniecenie, ale mniejszą odporność na warunki atmosferyczne, co sprawia, że częściej stosuje się go do dekoracji wnętrz budynków niż na zewnątrz[1].
Wydobycie
edytujOd starożytności stosowany jako cenny materiał budowlany, rzeźbiarski oraz architektoniczny. Znane marmury (biały marmur[1]) wydobywa się w Carrarze we Włoszech, a gorsze jakościowo odmiany tego marmuru importowane są do Polski na okładziny ścian, schodów, filarów oraz na posadzki i podobne zastosowania[1]. Marmur wydobywa się też na chorwackiej wyspie Brač.
Marmury wydobywa się przy użyciu różnych urządzeń tnących, nie stosuje się materiałów wybuchowych, gdyż prowadzą one do spękania skał i drastycznej redukcji bloczności złoża, co uniemożliwia wydobycie bloków na tyle dużych, by pociąć je na płyty okładzinowe lub przeznaczyć na rzeźby. Marmury spękane i odpady z produkcji pełnowartościowego marmuru wykorzystuje się do produkcji lastriko lub grysu marmurowego. Marmury zbudowane z dolomitu są podstawą wytwarzania tabletek magnezu.
W Polsce marmur wydobywany jest wyłącznie w Sudetach, przede wszystkim w Masywie Śnieżnika, gdzie występuje w dwóch odmianach kolorystycznych, jako „Biała Marianna” (na górze Krzyżnik) i „Zielona Marianna”[2]. Marmury wydobywane są też w Krzeszowicach koło Krakowa[1]. Z kolei złoże marmuru szarego z odcieniem niebieskawym znajduje się w Sławniowicach. Eksploatuje się także dolomity przeobrażone (nazywane przez większość geologów marmurem lub dolomitem krystalicznym) w Rędzinach.
Nazwy „marmur” używa się w kamieniarstwie także do węglanowych skał osadowych, które przyjmują poler (pod wpływem polerowania ich powierzchnia staje się silnie błyszcząca). Jest to nazwa naukowo nieprawidłowa, ale silnie zakorzeniona wśród kamieniarzy. W Polsce tego typu „marmury” wydobywane są licznie w Górach Świętokrzyskich. W okresie przedwojennym niektórzy właściciele kopalń wapienia w celu podniesienia ich rangi nadawali mu handlową nazwę „marmur kielecki”. Później pojawiły się kolejne określenia: „marmur dębnicki” czy „marmur chęciński” itp. Należy jednak pamiętać, że marmur i wapień należą do zupełnie odmiennych grup skał pod względem ich pochodzenia.
Zobacz też
edytujGaleria
edytuj-
Marmur – skała
-
Kamieniołom – wydobywanie marmuru
-
Marmur w formie zgładu
-
Marmur z lizardytem
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Dionizy Krzyczkowski: Budownictwo: wykład popularny zasad konstrukcyj budowlanych dla budowniczych, majstrów, przedsiębiorców budowlanych i samouków. Lwów: 1929, s. 4.
- ↑ Rodzaje marmuru – sprawdź odmiany marmuru [online], RR Granity, 19 lipca 2019 [dostęp 2020-02-06].
Bibliografia
edytuj- Dionizy Krzyczkowski: Budownictwo: wykład popularny zasad konstrukcyj budowlanych dla budowniczych, majstrów, przedsiębiorców budowlanych i samouków. Lwów: 1929, s. 4.
- Anna Maliszewska: Słownik petrograficzny, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1991
- Piotr Roniewicz (red.): Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej, Polska Agencja Ekologiczna, Warszawa 1999
- Michał Stelmach: Geologia Polski, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 2007