Lotnisko Chopina w Warszawie

Po 1918 zapadła decyzja o likwidacji lotniska mokotowskiego na Polu Mokotowskim i budowie zamiast niego trzech nowych lotnisk: wojskowego na Okęciu, cywilnego na Gocławiu oraz sportowego na Bielanach^[4]. Lotnisko mokotowskie pełniło w tamtym czasie zarówno funkcję lotniska wojskowego, jak i cywilnego^[4].

W planie regulacyjnym Warszawy z 1926 na nowe lotnisko wojskowe przeznaczono tereny na Okęciu i Paluchu o powierzchni 285 ha^[5]. Projekt budowlany był oparty na nowoczesnych rozwiązaniach francuskich, zgodnie z którymi optymalnym kształtem lotniska było koło-elipsa lub wielobok, z centralnie położonym polem wzlotów i otaczającą go infrastrukturą (hangary, budynki administracyjne i magazyny)^[6]. Od 1931 na budowane na Okęciu lotnisko wojskowe zaczęto przenosić z lotniska mokotowskiego 1 Pułk Lotniczy^[4]. W 1932 przy nowym lotnisku powstała stacja meteorologiczna^[7].

Z powodu planów zabudowania Pola Mokotowskiego podjęto decyzję o przeniesieniu na Okęcie także ruchu pasażerskiego^[8]. Miała to być dla lotniska cywilnego lokalizacja tymczasowa (do czasu wybudowania nowego lotniska na Gocławiu)^[4]. 29 kwietnia 1934 uroczyście otwarto tam nowy terminal, który przejął ruch pasażerski z lotniska mokotowskiego^[1]. W uroczystości wzięli udział m.in. prezydent Ignacy Mościcki, premier Janusz Jędrzejewicz, korpus dyplomatyczny i dyrektorzy siedmiu europejskich linii lotniczych^[1]. Mszę świętą odprawił biskup polowy Józef Gawlina^[1].

Był to największy cywilno-wojskowy port lotniczy w II RP^[9]. Na lotnisko prowadziła brama wjazdowa z górującą nad okolicą wieżą wysokości ok. 50 metrów, znajdująca się w rejonie skrzyżowania ulic Żwirki i Wigury i Komitetu Obrony Robotników^[10]. Wokół lotniska powstał klaster przedsiębiorstw związanych z lotnictwem m.in. należąca do Państwowych Zakładów Lotniczych Wytwórnia Płatowców, Polskie Zakłady Skody (późniejsza Wytwórnia Silników PZL), Doświadczalne Warsztaty Lotnicze, a także Instytut Techniczny Lotnictwa^[9]. Od 1933 w północnej części lotniska działała stacja meteorologiczna^[11]. Latem 1934 oddano do użytku szeroką ul. Żwirki i Wigury, łączącą port lotniczy z ul. Wawelską i centrum miasta, obsadzoną zachowanymi do dzisiaj lipami^[12][13]. W 1935 na terenie lotniska wojskowego odsłonięto 20-metrowy pomnik Józefa Piłsudskiego (zniszczony przez Niemców w 1944)^[14].

Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 od pierwszych godzin wojny lotnisko było celem ataków Luftwaffe^[9]. Zbombardowano m.in. pas startowy, hangary i składy paliwa, przerwane zostały sieci: wodociągowa i elektryczna^[9]. 8 września 1939 lotnisko zostało zajęte przez wojska niemieckie^[9]. Zostało ono prowizorycznie naprawione, uporządkowano także zalegające polskie samoloty w celu umożliwienia wykonywania operacji lotniczych przez Luftwaffe^[9]. 5 października 1939 na Okęciu wylądował samolot z Adolfem Hitlerem, który przyleciał do Warszawy w celu przyjęcia defilady zwycięstwa w Alejach Ujazdowskich^[15].

W okresie okupacji niemieckiej lotnisko było wykorzystywane jako lotnisko transportowe^[9]. Zbudowano m.in. betonową drogę startową na kierunku 300 stopni wraz z pomocniczymi drogami kołowania^[9]. Stacjonowała tam część 1. Dywizji Lotniczej 6. Floty Powietrznej Roberta von Greima wyposażona w bombowce Junkers Ju 87 B^[9]. W 1944, przed wybuchem powstania warszawskiego, na lotnisku znajdowało się 56 dział przeciwlotniczych^[16]. W przejętych zakładach przemysłowych na Okęciu pracowali jeńcy wojenni i Żydzi^[9].

1 sierpnia 1944, w godzinę „W”, lotnisko zostało zaatakowane przez żołnierzy 7 Pułku Piechoty AK „Garłuch” do których nie dotarła informacja o odwołaniu tego rozkazu. Atak zakończył się niepowodzeniem. Poległo ponad 120 powstańców, w tym wszyscy dowódcy^[17].

W październiku 1944 Niemcy rozpoczęli stopniowe niszczenie infrastruktury lotniska. Przed wycofaniem się z Warszawy uszkodzili pas startowy i drogi kołowania^[9] oraz wysadzili bramę wjazdową z wieżą^[10].

Cywilną komunikację lotniczą z Okęcia wznowiono w marcu 1945^[18].

Po wojnie zrezygnowano z planów budowy lotniska pasażerskiego na Gocławiu (do lat 70. działało tam lotnisko sportowe, na którego miejscu zbudowano osiedle mieszkaniowe Gocław-Lotnisko)^[19][20]. W 1962 podjęto decyzję o rozbudowie Centralnego Portu Lotniczego Warszawa-Okęcie^[21]. Prace zostały podzielone na trzy etapy^[21]:

• budowa głównej drogi startowej i dróg pomocniczych,
• budowa zaplecza technicznego z budynkami Centrum Kontroli Ruchu Lotniczego,
• budowa nowego Międzynarodowego Dworca Lotniczego, płyty przeddworcowej dla samolotów i dwupasmowej dojazdowej z parkingiem.

Prace, prowadzone przy nieprzerwanej obsłudze pasażerów^[21], zakończono w 1969^[22][23]. Zespół dworca, wybudowany na podstawie projektu Jana i Krystyny Dobrowolskich i Aleksandra Włodarza (konstrukcje), składał się z hali pasażerskiej, oraz bloków techniczno-administracyjnego i towarowo-pocztowego^[21]. W 1978 rozdzielono ruch pasażerów w hali na przyloty i odloty przenosząc przyloty do oddzielnego pawilonu^[24].

W październiku 1962 przeniesiono stację meteorologiczną na południowo-zachodnią stronę lotniska, co jeszcze bardziej ograniczyło wpływ miejskiej wyspy ciepła na wyniki pomiarów^[25].

W 1973 rozpoczęto prace nad przebudową Krajowego Dworca Lotniczego (również według projektu Jana i Krystyny Dobrowolskich)^[21].

W 1980 wydłużono główną drogę startową o 700 metrów, dzięki czemu lotnisko może przyjmować wszystkie typy samolotów^[24].

Od momentu swojego otwarcia w 1934 lotnisko nosiło nazwy: Port Lotniczy Warszawa-Okęcie^[26] i Centralny Port Lotniczy Warszawa-Okęcie^[27].

W 2001 lotnisku nadano imię Fryderyka Chopina. W styczniu 2010 zarejestrowano w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego nową, obowiązującą obecnie formalnie nazwę, Lotnisko Chopina. Zmiana ta jest przedmiotem kontrowersji, i jak wskazuje wiele doniesień medialnych, nie zmieniła dominującej wśród mieszkańców miasta konwencji nazywania lotniska „Okęciem”^[28][29]. Zmianę nazwy lotniska uzasadniano m.in. tym, iż nazwa Okęcie „jest nazwą zwyczajową znaną głównie Polakom, która z niczym szczególnym się nie kojarzy. Natomiast Lotnisko Chopina jest marką niosącą określone wartości, na bazie której znacznie łatwiej budować pozycję i rozpoznawalność portu w Polsce i na świecie”^[30]. Wśród wspomnianych wartości władze lotniska wymieniały „klasę”, „wysoką kulturę”, „romantyzm” i „polskość”. Władze lotniska zadeklarowały jednocześnie, że nie jest ich zamiarem „zmiana normy językowej i całkowite wytępienie nazwy Okęcie z języka polskiego”^[31].

Tradycyjna nazwa „Okecie” (bez polskiego „ę”) jest także wciąż używana jako identyfikator lotniska w systemach radiowej i elektronicznej łączności lotniczej. Nazwę „Warszawa-Okęcie” noszą także Placówka Straży Granicznej na lotnisku^[32], obsługiwane przez nią przejście graniczne oraz zlokalizowany na lotnisku Wojskowy Port Lotniczy.

Właściciel lotniska toczy spór sądowy ze spadkobiercami rodziny Branickich, którzy domagają się odszkodowania w wysokości co najmniej 235 mln z tytułu bezumownego korzystania z ok. 30 ha gruntów, przejętych po wojnie przez Skarb Państwa na podstawie dekretu o reformie rolnej^[33].

W listopadzie 2017 rząd Beaty Szydło podjął decyzję, że cywilny ruch lotniczy z Lotniska Chopina zostanie przejęty po 2027 przez nowo wybudowany Port Solidarność – Centralny Port Komunikacyjny (CPK) dla Rzeczypospolitej Polskiej w Stanisławowie w gminie Baranów, 45 km na zachód od Warszawy^[34][35].

Decyzja o dalszym funkcjonowaniu Lotniska Chopina ma zostać podjęta po opracowaniu w latach 2019–2020 studium wykonalności dla CPK^[36].

• 1933 – Kosztem ponad 10 mln złotych ukończono budowę lotniska obejmującego trzy hangary, warsztaty, garaże, kotłownię oraz budynek dworca lotniczego wraz z betonową płytą postojową dla samolotów.
• 1934 – 29 kwietnia – uroczyste otwarcie lotniska przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Przenosiny lotów z lotniska mokotowskiego. W pierwszym roku działalności lotnisko obsłużyło 10750 pasażerów.
• 1937 – Zainstalowano wyposażenie radionawigacyjne w postaci radiolatarni Lorentz – do lądowania w trudniejszych warunkach atmosferycznych.
• 1939 – Do września z lotniska utrzymywane były regularne połączenia lotnicze z 6 krajowymi oraz 17 zagranicznymi lotniskami.
• 1939–1945 – W czasie okupacji niemieckiej na terenie lotniska znajdowały się dwie szkoły lotnicze oraz zakład naprawczy Luftwaffe. Lotniskiem zarządzała spółka Junkers utrzymując na nim swój ośrodek badawczy. W okresie tym wybudowano na lotnisku pierwszą betonową drogę startową.
• 1945 – styczeń – Zniszczenie lotniska przez wycofujące się wojska niemieckie.
• 1969 – 27 kwietnia – Uroczyste oddanie do użytku Międzynarodowego Dworca Lotniczego^[37] (MDL, użytkowany do 1992) i uruchomienie nowej linii autobusowej nr 175 do śródmieścia^[37]
• 1975 – Oddanie do użytku Krajowego Dworca Lotniczego (KDL, obecnie Terminal General Aviation) przy ul. 17 Stycznia (od 2019 ul. Komitetu Obrony Robotników)
• 1979 – Oddanie do użytku nowej hali przylotów MDL (użytkowanej do 1992, po przebudowie zamieniona na terminal „Etiuda”).
• 1992 – 1 lipca – Oddanie do użytku Terminalu 1 (obecnie stara część Terminalu A, architektonicznie i funkcjonalnie zintegrowana z nową częścią w latach 2012–2015).
• 2004 – Otwarcie terminalu „Etiuda” dla tanich linii lotniczych.
• 2005 – Otwarcie Terminalu VIP Aviation (obecnie pod nazwą Terminal General Aviation) w zmodernizowanym budynku d. Krajowego Dworca Lotniczego przy ul. 17 Stycznia (od 2019 ul. Komitetu Obrony Robotników).
• 2006 – 1 grudnia – Oddanie do użytku części przylotowej Terminala 2.
• 2008 – 7 marca – Oddanie do użytku części odlotowej Terminala 2.
• 2008 – 30 marca – Wprowadzenie przepisów Schengen.
• 2009 – 29 marca – Zamknięcie terminalu „Etiuda”^[38].
• 2010 – Przemianowanie terminali 1 i 2 w Terminal A.
• 2011 – 8 sierpnia – Oddanie do użytku pirsu centralnego i południowego Terminalu A.
• 2012 – 1 czerwca – Uruchomienie stacji kolejowej Warszawa Lotnisko Chopina.
• 2012 – 13 września – Rozpoczęcie modernizacji starej części Terminala A.
• 2014 – Wybudowanie nowej płyty postojowej dla samolotów cargo i dwóch dróg odlodzeniowych oraz dwóch nowych dróg kołowania^[39].
• 2015 – 22 maja – Otwarcie zmodernizowanej części Terminala A w tym. m.in. bezpośredniego połączenia hali przylotów ze stacją kolejową Warszawa Lotnisko Chopina. Na dachu zmodernizowanej części terminala umieszczono elektrownię słoneczną^[40]. Udostępniony został także oszklony i zadaszony taras widokowy^[41]. Modernizacja terminala kosztowała ok. 400 mln zł netto i była częściowo finansowana ze środków UE (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007–2013)^[42].
• 2019 – czerwiec – Uruchomienie bramek do automatycznej odprawy pasażerów z paszportami biometrycznymi^[43]

• 2013 – 48 219 ton^[53]
• 2014 – 53 475 ton^[53]
• 2015 – 58 282 tony^[54]
• 2016 – 72 186 ton^[55]
• 2017 – 84 389 ton^[56]
• 2018 – 92 377 ton^[57]
• 2019 – 97 784 tony^[58]
• 2020 – 74 984 tony^[59]
• 2021 – 97 454 tony^[60]
• 2022 – 101 709 ton^[61]
• 2023 – 103 599 ton^[3]

W 2010 roku w celu ujednolicenia nazewnictwa budynków zlokalizowanych w Porcie Lotniczym im. Fryderyka Chopina w Warszawie zarządzono, że dotychczasowe budynki „Terminal 1” i „Terminal 2” otrzymają wspólną nazwę Terminal A^[62]. Druga zmiana dotyczyła przemianowania byłego Terminala VIP Aviation na Terminal General Aviation.

• Terminal A przy ul. Żwirki i Wigury:
  • d. Terminal 1 – starsza część pasażerskiego Terminalu A lotniska im. Fryderyka Chopina została oddana do użytku 1 lipca 1992. Jej początkowa przepustowość to około 3,5 mln pasażerów rocznie, powiększona w wyniku przebudowy dworca do ok. 5,5 mln pasażerów. Liczba stanowisk odprawy w tej części terminalu wynosiła 46 (numeracja nr 101-146), a pierwotna liczba bramek – 12. Była nazywana, ze względu na kolor dachu, filarów i ścian, „buraczkową”^[63]. We wrześniu 2012 rozpoczęła się przebudowa terminala, której celami były architektoniczne i funkcjonalne zintegrowanie budynku z nową częścią, oraz wybudowanie przejścia podziemnego łączącego bezpośrednio halę przylotów z nową stacją kolejową^[64][65]. Zmodernizowana część terminala, oddana do użytku w maju 2015, ma siedem kondygnacji o powierzchni 60 tys. m², 48 stanowisk odprawy biletowo-bagażowej i 6 stanowisk samoobsługowych^[66]. Na dachu umieszczono także elektrownię słoneczną. Panele z ogniwami fotowoltaicznymi pokrywają 80% powierzchni dachu (7 tys. m²), co ma pozwolić na wyprodukowanie ok. 575 MWh energii elektrycznej rocznie (ok. 20% dziennego zapotrzebowania terminala przy idealnych warunkach pogodowych)^[40].
  • d. Terminal 2 – nowsza część Terminalu A przystosowana jest do obsługi 6,5 mln pasażerów rocznie. Liczba stanowisk odprawy biletowo-bagażowej wynosi 70 (nr 201-282). Hala przylotów została oddana do użytku 1 grudnia 2006. Strefa odlotów w ówczesnym Terminalu 2 dostała pozwolenie na użytkowanie 7 marca 2008. 12 marca 2008 otwarto terminal i rozpoczęto odprawy pasażerów lotów czarterowych^[67], a 18 marca pozostałych lotów rozkładowych^[68];
  • pirs centralny i południowy – w ramach dalszej rozbudowy Terminalu A do istniejącego pirsu północnego dobudowano pirs centralny oraz dokończono prace przy pirsie południowym (otwarcie 8 sierpnia 2011); dzięki dokończeniu inwestycji pasażerowie oczekujący na wejście do samolotu mają do dyspozycji jednolitą, przestronną halę, której długość wynosi 725 m.; linie lotnicze i pasażerowie zyskały 11 nowych rękawów, zlokalizowanych w pirsie południowym i centralnym; łączna liczba bramek wynosi 45, a rękawów – 27^[69][70].

Od sierpnia 2014 roku wszystkie osoby znajdujące się w Terminalu A mogą korzystać z bezpłatnego i nielimitowanego dostępu do Internetu^[71].

Na terenie terminalu znajdują się dwie kaplice: w części ogólnodostępnej w hali odlotów, oraz otwarta w 2015 kaplica w strefie tranzytowej w pobliżu wyjścia nr 37 wraz z osobnym pokojem modlitwy dla pasażerów różnych religii.

• Terminal General Aviation (d. Terminal VIP Aviation) przy ul. Komitetu Obrony Robotników. Został otwarty 8 lipca 2005. Służy odprawie pasażerów korzystających z prywatnych lub korporacyjnych samolotów lotnictwa ogólnego (ang. general aviation). Zlokalizowany jest w zmodernizowanym budynku byłego krajowego dworca lotniczego z 1975.

Na terenie lotniska wdrożono zintegrowany system ratowania życia w przypadkach nagłego zatrzymania krążenia, na który w 2016 składało się m.in. 49 defibrylatorów^[72].

• Terminal Etiuda – dawny terminal tanich linii lotniczych, działający w latach 2004–2009. W latach 1979–1992 była to hala przylotów, zwana „fińską”, do której przeniesiono całość odpraw podróżnych do Warszawy. Obecnie siedziba Welcome Airport Services;
• Krajowy Dworzec Lotniczy przy ul. Żwirki i Wigury – od 8 maja 2008 przestał pełnić swoją funkcję ze względu na budowę pirsów centralnego i południowego.

• Dworzec Towarowy CARGO – zlokalizowany w południowej części lotniska przy ul. Wirażowej.
• Wojskowy Port Lotniczy Warszawa-Okęcie – zlokalizowany przy ul. Żwirki i Wigury przed wjazdem do cywilnego portu lotniczego. Port był obsługiwany przez flotę samolotów 36 Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego (rozformowany w sierpniu 2011). Za ochronę poru lotniczego do 2001 odpowiadała 1 Warszawska Brygada Zmotoryzowana im. Czwartaków AL^[73]. Terminal Wojskowego Portu Lotniczego (Terminal WPL) obsługiwany przez 1 Bazę Lotniczą^[74] służy w szczególności do obsługi transportu członków najwyższych władz państwowych, przyjmowania rządowych delegacji zagranicznych i innych zadań związanych z obsługą administracji państwowej.

 

Widok ogólny lotniska od strony al. Krakowskiej (północno-zachodniej)

Obsługą samolotów na lotnisku, w szczególności załadunkiem i rozładunkiem bagażu, wyważaniem samolotów, transportem pasażerów po płycie lotniska, wypychaniem i holowaniem zajmują się wyspecjalizowane spółki:

• LS Airport Services
• Welcome Airport Services
• Impel Airport Services Ltd.
• Excel handling Ltd.

Posiłki do samolotów dostarczają spółki:

• Do & Co

Paliwo lotnicze do samolotów dostarczają spółki:

• ORLEN Aviation
• LOTOS
• Baltic Ground Services.

Według raportu OAG Punctuality Report z 2015, lotnisko należy pod względem punktualności do światowej czołówki. Blisko 90% lotów odbywa się w wyznaczonym czasie^[75].

Operacje lotnicze wykonywane są z dwóch asfaltobetonowych dróg startowych:

• na kierunku 15/33, 3690 × 60 m, o nośności PCN 88 F/C/X/T;
• na kierunku 11/29, 2800 × 50 m, o nośności PCN 77 R/A/W/T.

Samoloty poruszają się po 21 drogach kołowania. W ciągu godziny na lotnisku im. Fryderyka Chopina w Warszawie można wykonać 42 operacje lotnicze.

RWY 11: światła Calvert kat. II (960 m), PAPI, ILS/DME kat. II

RWY 29: światła SALS (420 m), PAPI

RWY 15: światła SALS (420 m), PAPI

RWY 33: światła ALPA-ATA kat. II, PAPI, ILS/DME kat. IIIa

Dla wszystkich podejść dostępna jest również radiolatarnia VOR/DME OKC 113,45 MHz

Z uwagi na kierunki wiatrów najczęściej wiejących w Polsce, układ ruchu lotniczego w przestrzeni nad Warszawą, stosowane na Lotnisku Chopina przepisy dotyczące ograniczania hałasu, układ dróg startowych, kołowania i szybkiego zjazdu, jak i wyposażenie w pomoce nawigacyjne, obowiązuje następujący system preferencyjny dróg startowych:

Przyloty:

1. RWY 33,
2. RWY 11,
3. RWY 15,
4. RWY 29.

Odloty:

1. RWY 29,
2. RWY 15,
3. RWY 33,
4. RWY 11.

 

Komunikację z portem lotniczym utrzymuje miejska komunikacja autobusowa^[132].

W 2012 r. oddano do użytku podziemną stację kolejową zlokalizowaną pod terminalem^[133].

Problemem portu lotniczego pozostają oszukujący pasażerów taksówkarze. Ich ofiarami padają głównie nieświadomi obcokrajowcy – cena kursu do centrum miasta może sięgnąć 150 zł lub więcej. Stało się to przedmiotem kampanii prasowej i tematem wielu publikacji „Gazety Stołecznej”^[134]. W 2016 Urząd Lotnictwa Cywilnego poszerzył granice administracyjne lotniska o tereny parkingów i dróg dojazdowych przed terminalem aż do ul. Gordona Bennetta. Dzięki temu Służba Ochrony Lotniska może karać mandatami nieuczciwych kierowców, którzy stojąc w hali przylotów podchodzą do nieświadomych podróżnych, a hala przylotów została oznakowana w kilku językach informacjami o legalnych korporacjach taksówkowych^[135].

Połączeniem lotniska z ekspresową obwodnicą miasta jest droga ekspresowa S79.

 

• ATIS – 120,455 MHz
• Okęcie Clearance Delivery – 121,605 MHz
• Okęcie Ziemia (Okęcie Ground) – 121,905 MHz
• Okęcie Wieża (Okęcie Tower) – 118,305 MHz
• Warszawa Zbliżanie (Warsaw Approach) – 128,805 MHz (Południe) oraz 125,055 MHz (Północ)
• Warszawa Director (Warsaw Director) – 129,380 MHz

20 czerwca 2011 r. Sejmik Województwa Mazowieckiego podjął uchwałę nr 76/11 w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla Portu Lotniczego im. Fryderyka Chopina w Warszawie^[136]. Uchwała weszła w życie 4 sierpnia – po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego. (Dz. Urz. Woj. Maz. nr 128, poz. 4086).

• 19 grudnia 1962 – katastrofa lotnicza w Warszawie
• 14 marca 1980 – katastrofa lotnicza na Okęciu
• 9 maja 1987 – katastrofa lotnicza w Lesie Kabackim
• 14 września 1993 – katastrofa lotu Lufthansa 2904
• 1 listopada 2011 – awaryjne lądowanie lotu PLL LOT 016
• 10 stycznia 2018 – awaryjne lądowanie lotu LO3924

• Oficjalna strona internetowa Lotniska Chopina w Warszawie (pol. • ang.)
• Dane lotniska na stronach Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej