Liliowce
Liliowce (Liliales Perleb) – rząd roślin zielnych należący do klasy jednoliściennych. Obejmuje 10 rodzin z 67 rodzajami i 1558 gatunkami[2]. Rośliny te spotykane są na wszystkich kontynentach (z wyjątkiem Antarktydy)[2]. Są to głównie rośliny wieloletnie, wytwarzające zwykle jako organy przetrwalnikowe kłącza, bulwy lub cebule. Do cech charakterystycznych należy brak fitomelaniny, obecność kwasu chelidonowego oraz fruktanów w łodydze[4].
 Lilium formosanum | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd |
liliowce |
| Nazwa systematyczna | |
| Liliales Perleb Perleb, Lehrb. Naturgesch. Pflanzenr.: 129. Sep-Oct 1826[3] | |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Najczęściej geofity z kłączami, bulwami lub cebulami[4]. Czasem rośliny pnące. Pędy zazwyczaj nagie[3].
- Liście
- Skrętoległe, czasem dwurzędowe albo pozornie naprzeciwległe lub okółkowe. Pojedyncze i całobrzegie (rzadko piłkowane), zwykle równowąskie[3]. Nasady liści zwykle bez pochwy liściowej[4].
- Kwiaty
- Zwykle na szczycie pędu, pojedyncze lub zebrane w różnego typu kwiatostany. Promieniste, rzadziej grzbieciste, często duże i efektownie zabarwione (często nakrapiane[4]). Okwiat tworzy 6 listków w dwóch okółkach. Pręciki są w liczbie odpowiadającej liczbie członów okwiatu i są wolne. Słupek zbudowany z trzech owocolistków (rzadziej trzy wolne słupki) jest zwykle dolny, rzadziej górny[3]. Kwiaty są owadopylne – owady przywabiane są przez barwny okwiat i zbierają nektar produkowany przez miodniki umieszczone w zalążni słupka.
- Owoce
- Suche torebki z dużą liczbą nasion[4], rzadko jagody[3].
Systematyka
edytujW miarę rozwoju wiedzy w zakresie systematyki ustalany był różny skład tego rzędu. W ujęciu Cronquista (1981) był to obszerny i parafiletyczny takson. W systemach Takhtajana (1997) i Reveala (1999) został on znacznie „odchudzony” do tylko dwóch rodzin – liliowatych Liliaceae i Medeolaceae[5][6]. W systemie APG I (1998) nazwę Liliales nadano obszernemu, ale tym razem jednak już monofiletycznemu kladowi i w takiej wersji utrzymuje się on w kolejnych aktualizacjach systemów APG z XXI wieku. Wcześniejsze systemy, włącznie jeszcze z systemem Takhtajana z 2009, włączane tu rodziny klasyfikowały w różnych rzędach w obrębie nadrzędu Lilianae[7].
- Pozycja systematyczna i relacje filogenetyczne wśród jednoliściennych według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
| ← |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział i relacje filogenetyczne między rodzinami liliowców według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Kladogram przedstawia ujęcie systematyczne według systemu APG III z 2009 i APG IV z 2016 (z plemieniem Luzuriageae w obrębie rodziny krasnolicowatych Alstroemeriaceae). W ujęciu APWeb i wcześniejszych wersji systemu APG plemię Luzuriageae Bentham & Hooker podnoszone było do rangi rodziny Luzuriagaceae Lotsy[2].
| liliowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Rodziny zaliczane do rzędu w systemie Takhtajana (2009)[7]
- Campynemataceae
- Colchicaceae – zimowitowate
- Tricyrtidaceae
- Scoliopaceae
- Calochortaceae
- Liliaceae – liliowate
- Medeolaceae
- Rodziny zaliczane do rzędu w systemie Cronquista (1981)[8]
- Philydraceae
- Pontederiaceae – rozpławowate
- Haemodoraceae – hemodorowate
- Cyanastraceae
- Liliaceae – liliowate
- Iridaceae – kosaćcowate
- Velloziaceae
- Aloeaceae – aloesowate
- Agavaceae – agawowate
- Xanthorrhoeaceae – żółtakowate
- Hanguanaceae
- Taccaceae – krąpielowate
- Stemonaceae
- Smilacaceae – kolcoroślowate
- Dioscoreaceae – pochrzynowate
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c d e Jan Thomas Johansson: Liliales. [w:] The Phylogeny of Angiosperms [on-line]. [dostęp 2021-02-04].
- ↑ a b c d e Cole T.CH. i inni, Filogeneza roślin okrytozalążkowych – Systematyka Roślin Kwiatowych, Polskie tłumaczenie/Polish version of (2018) Angiosperm Phylogeny Poster – Flowering Plant Systematics [online], 2018.
- ↑ James L. Reveal: Reveal System of Classification. University of Maryland. [dostęp 2022-01-02].
- ↑ Armen Takhtajan: Diversity and Classification of Flowering Plants. New York: Columbia University Press, 1997, s. 486-487. ISBN 0-231-10098-1.
- ↑ a b Armen Takhtajan: Flowering Plants. 978-1-4020-9608-2: Springer, 2009, s. 630.
- ↑ Arthur Cronquist: An integrated system of classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1981, s. 1191-1193. ISBN 0-231-03880-1.