Henryk Grohman
Henryk Grohman (ur. 2 listopada 1862 w Łodzi, zm. 3 marca 1939 tamże) – łódzki fabrykant, dziedzic imperium Ludwika Grohmana, członek Rady Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów (Lewiatana) w 1920[1].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
2 listopada 1862 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
fabrykant w przemyśle włókienniczym |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujNajstarszy z czterech synów Ludwika[2], który przejął prowadzenie firmy po śmierci ojca i wprowadził w niej zmiany. Rozbudował zakład i postawił nowoczesny wielowydziałowy kombinat włókienniczy. Głównym obiektem rozbudowującej się fabryki była wielka tkalnia mechaniczna zlokalizowana przy ul. Targowej. Wiodła do niej monumentalna brama zwana potocznie „beczkami grohmanowskimi”. „Beczki Grohmana” już wkrótce stały się symbolem całego przedsiębiorstwa i jednym z najbardziej znanych symboli ówczesnej Łodzi przemysłowej. W 1889 firma Grohmanów przekształciła się w spółkę akcyjną „Towarzystwo Akcyjne Zakładów Przemysłowych Ludwika Grohmana”[3].
Częścią „królestwa Grohmanów” były również pałace i wille budowane i rozbudowywane przez kolejnych członków rodziny. W 1881 roku naprzeciwko domu Traugotta Grohmanna i grohmanowskiej fabryki stanęła neorenesansowa willa według projektu Hilarego Majewskiego[4]. Henryk Grohman w 1892 roku zamieszkał w willi wzniesionej przy ul. Tymienieckiego 24[5].
W wyborach do Rady Miejskiej w Łodzi, przeprowadzonych w styczniu 1917 roku, uzyskał mandat radnego, startując z listy Komitetu Wyborczego Pięciu Zrzeszeń Przemysłu i Handlu[6][7]. Był pracownikiem Komitetu Ofiary Narodowej Tymczasowej Rady Stanu[8]. Postanowieniem Rady Regencyjnej z dnia 26 kwietnia 1918 został mianowany członkiem Rady Stanu[9].
W 1921 firma Scheiblerów połączyła się z fabryką Grohmanów wskutek czego powstał największy kompleks przemysłowy Łodzi – „Zjednoczone Zakłady Włókiennicze Karola Scheiblera i Ludwika Grohmana – Spółka Akcyjna w Łodzi”[3].
Grohman był mecenasem kultury. Zbierał grafikę polską i obcą, interesował się sztuką wschodu. Zapraszał do swego domu artystów, w sali balowej urządzał koncerty fortepianowe, grał tam między innymi Paderewski, gościł Witkacy. Grohman był też znawcą dzieł sztuki i kolekcjonerem[10]. Bogaty zbiór egzotycznych instrumentów muzycznych zapisał na rzecz Muzeum Etnograficznego Warszawie (spłonął on w 1939), zdeponowane przez niego w Muzeum Narodowym skrzypce Stradivariusa zostały zagrabione przez Rosjan w końcu wojny i nie zostały zwrócone[11]. Do Muzeum Narodowego przekazał zbiory ceramiki i grafiki japońskiej, które gromadził przed 1914. Bogaty zbiór grafik japońskich oddał do Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Księgozbiór podarował bibliotece publicznej w Łodzi. Był pierwszym prezesem Łódzkiego Towarzystwa Muzycznego.
Pochowany został w rodzinnym grobowcu Grohmanów w części ewangelicko-augsburskiej Starego Cmentarza w Łodzi.
Żona – Matylda Trenkler – była jego ciotką (jej pierwszy mąż, Teodor, był bratem matki – Pauliny Trenkler).
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1925)[12]
- Złoty Krzyż Zasługi (9 listopada 1931)[13]
Przypisy
edytuj- ↑ „Przegląd Gospodarczy: organ Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów”. 1920, z. 1, s. 20.
- ↑ Anna Gronczewska, Rodzina Grohmanów tworzyła potęgę Łodzi, [w:] „Polska. Dziennik Łódzki. Magazyn Rodzinny”, 17 X 2009, s. 2.
- ↑ a b Leszek Skrzydło: Rody fabrykanckie. Łódź: Oficyna Bibliofilów, 1999, s. 44–48. ISBN 83-87522-23-6.
- ↑ Maria Dankowska, Grohmanowie – ze skromnego domu do okazałych willi, [w:] „Kultura i Biznes”, VIII–IX 2006, nr 31, s. 7.
- ↑ Edyta Białas: Zespół willi Henryka Grohmana w Łodzi. lodzkie.travel. [dostęp 2012-10-18].
- ↑ Goerne 1919 ↓, s. 81 (PDF – 83).
- ↑ Stawiszyńska 2016 ↓, s. 673.
- ↑ Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 221.
- ↑ M.P. z 1918 r. nr 57, s. 1 Dział Urzędowy.
- ↑ Ryszard Bonisławski, Joanna Podolska: Spacerownik – Stary Widzew. Łódź: Agora, 2007-05-24, s. 8.
- ↑ Po raz pierwszy od II wojny mamy w Polsce stradivariusa. Dzięki tajemniczemu miliarderowi [online], wyborcza.pl [dostęp 2023-08-04] (pol.).
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 434 „za wybitne zasługi na polu przemysłowem i społecznem”.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346 „za zasługi przy organizacji Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu”.
Bibliografia
edytuj- Antoni Goerne. Wybory do Rady Miejskiej w Łodzi w Styczniu 1917 r.. „Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919”. Rok pierwszy, s. 81 (PDF – 83), luty 1919. Wydział Statystyczny Magistratu m. Łodzi (oprac.). Łódź: Nakładem Magistratu m. Łodzi. [dostęp 2022-01-05].
- Grohman Henryk (1862–1939). Internet Archive. [dostęp 2012-10-18].
- Aneta Stawiszyńska: Łódź w latach I wojny światowej. Wyd. I. Oświęcim: Wydawnictwo „Napoleon V”, 2016, s. 673. ISBN 978-83-65495-27-3.