George Vaillant

Urodził się w roku 1934, gdy Stany Zjednoczone przeżywały skutki wielkiego kryzysu. Rodzice, George Clapp Vaillant i Suzannah Beck Vaillant, poznali się w Meksyku, gdzie ojciec matki był bankierem. Po przyjeździe do Nowego Jorku ojciec został kuratorem w American Museum of Natural History, a następnie dyrektorem Museum of Archaeology and Anthropology w University of Pennsylvania (Filadelfia). Mieli córkę Joannę (zamężna Settle) i dwóch synów (George i młodszy – Henryk). Pewnego popołudnia w 1945 roku ojciec, wówczas 44-letni, wyszedł po drzemce na dziedziniec. Żona znalazła go wkrótce ze śmiertelną raną postrzałową przez usta (rewolwer leżał obok). Starszy syn (imiennik) miał wówczas 10 lat – twierdził później, że wcześniej nie widział u ojca znamion depresji lub przygnębienia^[2]. Po śmierci męża Suzannah Vaillant wyjechała z dziećmi do Arizony^[a][2].

Kilka lat później rodzina odebrała przesyłkę – księgę spotkania absolwentów Harvard College, dawnych kolegów ojca. George oglądał zdjęcia i czytał pamiątkowe wpisy z głębokim przejęciem – prawdopodobnie zaważyło to na wyborze przyszłej własnej drogi życiowej, uczelni i kierunku studiów – wzbudziło głębokie zainteresowanie psychiatrią, a w tym zmianami psychiki dorosłych mężczyzn^[2].

Ukończył studia medyczne w Harvard Medical School, a następnie odbył rezydenturę w dziedzinie psychiatrii w Massachusetts Mental Health Center i kurs psychoanalizy w Boston Psychoanalytic Institute^[3].

Pracował w Bostonie, w Harvard Medical School i w Brigham and Women’s Hospital (główny szpital kliniczny tej uczelni^[4][5]), gdzie uzyskał stopień doktora medycyny i otrzymał stanowisko profesora^[5].

W roku 1966 rozpoczął działalność w Study of Adult Development na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Harvarda. Przez 35 lat był dyrektorem tej jednostki^[6]. Do 2003 roku kierował realizacją programu, znanego jako „Grant Study”^[7][b].

Swojej działalności nie przerwał po odejściu na emeryturę. Przeniósł się do Orange (Kalifornia), jednak część czasu spędza w Bostonie i Vermont (Wiktoria)^[9]. W Study of Adult Development zajmuje stanowisko Director Emeritus^[7][8][10]. Utrzymuje telefoniczny kontakt z najbardziej długowiecznymi uczestnikami Grant Study oraz z biurem. Zajmuje się pisaniem książek na temat wyników swoich wieloletnich obserwacji psychologicznych oraz przemyśleń filozoficznych^[3][5][9].

W roku 1966 Georg Vaillant (wówczas 32-letni) oddał się całkowicie badaniom, które w drugim dziesięcioleciu XXI w. nadal prowadzi^[11], a które rozpoczął w 1938 roku Arlie Bock (Uniwersytet Harvarda), dzięki funduszom uzyskanym z W.T. Grant Foundation^[c].

W sierpniu 1938 roku A. Bock złożył wniosek o sfinansowanie prób identyfikacji psychospołecznych czynników predykcyjnych zdrowia fizycznego i subiektywnego dobrego samopoczucia w okresie starzenia się i starości („The Study of Adult Development”; zob. teoria rozwoju psychospołecznego, ryzyko samobójstw, uzależnień itp.). Wnioskodawca podkreślał, że rozwój medycyny prowadzi do sytuacji, w której koncentruje się ona na poszczególnych objawach i chorobach^[d] – badania są wykonywane przez licznych specjalistów, nie zwracających uwagi na samopoczucie pacjenta (również człowieka zdrowego), nie prowadzą do odpowiedzi na pytanie „jak dobrze żyć?”^{[7][12][13][14][15]}.

Bock, uznawany za prekursora psychologii pozytywnej^[e], uzyskał od W.T. Granta dotację – pierwszy grant – w wysokości 60 tys. dolarów i rozpoczął realizację „Grant Study” – wieloletnich podłużnych badań zmian osobowości grupy 268 absolwentów Harvardu (roczniki 1939–1944, młodzież końca wielkiego kryzysu i czasów II wojny światowej^{[f][7][12][13][15]}. Grupa porównawcza („Glueck Study”) składała się z 456 mężczyzn ze śródmiejskich dzielnic Bostonu)^{[2][7][13][14][15]}.

Badania są prowadzone nadal (30% mężczyzn dożyło wieku 90 lat^[16][g]). Wielki zbiór zgromadzonych danych pozwala prognozować pomyślne lub niepomyślne starzenie się na podstawie zbioru takich czynników, jak przeżycia w dzieciństwie lub innych wcześniejszych okresach życia, satysfakcjonujące lub niesatysfakcjonujące związki małżeńskie, utrata sprawności fizycznej, choroby, sposób przeżywania zakończenia aktywności zawodowej i różne inne – pomyślne lub niepomyślne – zdarzenia losowe^[7] (zob. też psychologia rozwoju człowieka, psychologia humanistyczna, psychologia osobowości, psychologia ewolucyjna).

W pierwszym okresie realizacji programu Grant Study wyniki były gromadzone w formie rękopisów. Rozwój informatyki umożliwił przeniesienie danych do baz komputerowych, co obecnie umożliwia zastosowanie nowoczesnych technik ich analizowania i udostępnianie pracownikom innych ośrodków naukowych (np. kooperację psychosocjologów z genetykami, neurobiologami i in.)^[7].

Do szczególnie ważnych efektów badań G.E. Vaillant zalicza wykazanie, że najczęściej występującą przyczyną rozpadu małżeństw jest alkoholizm jednego z małżonków (w próbie z Harvardu był przyczyną 57% rozwodów). Nadużywanie alkoholu jest też przyczyną innych niepomyślnych zdarzeń, np. urazów i niepełnosprawności w wyniku wypadków. W badanej próbie uzależnienie było prawie zawsze poprzedzone kłopotami w życiu uczestników badań. Stwierdzono dodatkowo, że alkoholizm jest prawie zawsze przyczyną, a nie skutkiem depresji (w 2–3 przypadkach na 100 bywa odwrotnie)^[16].

Walka z alkoholizmem nabrała dla G. Vaillanta wielkiego znaczenia. Działa we wspólnocie AA (jest naukowym doradcą w General Service Board)^[17])^[h]. Poszukuje możliwości zwiększenia skuteczności działań wspólnot. Możliwości te dostrzega w przełamaniu niechęci wielu lekarzy do alkoholików i ruchu AA^[i], doprowadzeniu do likwidacji ograniczania się wspólnot do kręgu jednej kultury (przez część alkoholików bywają one traktowane jak religie, zob. 12 kroków), pokonaniu bariery wstydu osób uzależnionych^[j][17]. Alkoholizm oraz narkomania i lekomania są przedmiotem książek i innych publikacji G. Vaillanta^[18][19][20].

Wydana w 2009 roku książka pt. Spiritual Evolution: How We Are Wired for Faith, Hope, and Love zwieńcza 50 lat badań, wykonanych w Study of Adult Development. Bardzo zróżnicowane historie życia uczestników badań przeanalizował i opisał naukowiec, poeta i wizjoner, jak określił G. Vaillanta Martin Seligman (twórca pojęcia psychologia pozytywna). Seligman stwierdził, że zgromadzone dane zrewolucjonizowały poglądy psychologów na temat rozwoju ludzi dorosłych, a filozoficzna interpretacja tych danych może zrewolucjonizować nasze poglądy na temat religii i duchowości.

G.E. Vaillant rozumie przez „duchowość” zdolność do pozytywnych emocji, tj. miłość, zaufanie, współczucie, wdzięczność, radość, nadzieja. Jest ona zależna od kilku czynników: biologicznej ewolucji, wychowania w określonej kulturze, różnorodnych zdarzeń w życiu każdego człowieka, zmieniających osobowość. Tak zdefiniowana duchowość ma charakter naukowy – jest oparta m.in. na współczesnej wiedzy o neurobiologicznych mechanizmach powstawania emocji oraz o ich roli w tworzeniu więzi w grupach społecznych (zob. etologia, inteligencja emocjonalna, inteligencja kognitywna), w których ludzie zaspokajają wzajemnie swoje potrzeby, umożliwiając równoczesne osiąganie dobrostanu osobistego i szczęścia innych. Jest rodzajem duchowości ateistycznej, której istnienie jest ignorowane w psychiatrii – lekarze zbyt często koncentrują się na emocjach negatywnych, co nie sprzyja skuteczności terapii (niektóre kościoły odgrywają rolę pozytywną, stwarzając warunki do pojawiania się miłości, wdzięczności, współczucia, nadziei)^{[9][21][22][23]}.

G.E. Vaillant jest autorem lub współautorem nie mniej niż 136 artykułów naukowych^[24][25], m.in. w latach 2007–2011:

• Ana DiRago, George E. Vaillant, Resilience in Inner City Youth: Childhood Predictors of Occupational Status Across the Lifespan, Journal of Youth and Adolescence 36(1):61-70 · January 2007, DOI: 10.1007/s10964-006-9132-8
• Robert J. Waldinger, George E. Vaillant, E. John Orav,Childhood Sibling Relationships as a Predictor of Major Depression in Adulthood: A 30-Year Prospective Study, American Journal of Psychiatry 164(6):949-54, July 2007, DOI: 10.1176/appi.ajp.164.6.949
• George E. Vaillant, Positive Emotions, Spirituality and the Practice of Psychiatry, Mens Sana Monographs 6(1):48-62, March 2008, DOI: 10.4103/0973-1229.36504
• George E. Vaillant, Involuntary coping mechanisms: A psychodynamic perspective, Dialogues in clinical neuroscience 13(3):366-70, September 2011
• George E. Vaillant, The Neuroendocrine System and Stress, Emotions, Thoughts and Feelings, Mens Sana Monogr. 2011 Jan;9(1):113-28. doi: 10.4103/0973-1229.77430

G.E. Vaillant jest autorem kilkunastu książek, m.in.^[5][6][26]:

• 1977 – Adaptation to Life^[27]
• 1983, 1995 – Natural History of Alcoholism^[19]
• 1992 – The Ego and the Mechanisms of Defense^[28]
• 1993 – Wisdom of the Ego^[29]
• 2009 – Spiritual Evolution: How We Are Wired for Faith, Hope, and Love^[9]
• 2012 – Triumphs of Experience^[13][14]
• 2013 – How Fathers Care for the Next Generation: A Four-Decade Study^[30] (współautorstwo)

Otrzymał m.in.^[3]:

• nagrodę za badania w dziedzinie psychiatrii od American Psychiatric Association^[3]
• Strecker Award (1979)^[31] od Pennsylvania Hospital
• Burlingame Award (1991)^[32] od Institute for Living (część Hartford Hospital)
• Jellinek Award (1991)^[33] za wybitny wkład w zrozumienie dynamiki rozwoju alkoholizmu i jego naturalnej historii
• nagrodę naukową od International Psychogeriatric Society (1995)

Został wyróżniony członkostwem:

• American College of Psychiatrists (Chicago)
• Center for Advanced Study in the Behavioral Sciences (CASBS, Stanford University)

Był wielokrotnie zapraszany na seminaria i warsztaty w różnych krajach świata, jako wykładowca i konsultant.