Prognozowanie

Ten artykuł od 2016-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Prognozowanie (późnołac. prognosis, od starogr. πρόγνωσις, nowogr. πρόγνωση prōgnosis, od πρoγιγνώσκειν progignōskein, „wiedzieć wcześniej”, od pro- „wcześniej, przed” i gignōskein, „dowiedzieć się”) lub predykcja (łac. prædictus, im. od prædicere, „przepowiadać”, od præ-, „przed, wcześniej, pra-” i dicere, „mówić”) – naukowy sposób wnioskowania służący przewidzeniu tego, w jaki sposób będą kształtowały się w przyszłości procesy lub zdarzenia. W trakcie procesu prognozowania formułuje się sąd na temat przyszłych stanów zjawisk i zdarzeń nazywany prognozą.

Na kształtowanie się procesów lub zjawisk mają wpływ różne czynniki, które można podzielić na:

czynniki zewnętrzne (egzogeniczne), na które nie ma się wpływu, a które należy uwzględnić w trakcie prognozowania jako pewne zewnętrzne ograniczenia przebiegu zjawisk i procesów gospodarczych,
czynniki wewnętrzne (endogeniczne), które mogą być kształtowane przez decydentów.

Prognozowanie wykorzystuje informację dotyczącą tych czynników i ich wpływu na badane zjawisko. W prognozowaniu bada się relacje między tymi czynnikami a badanym zjawiskiem oraz kształtowanie się ich w przeszłości do wnioskowania o przyszłości. Do prognozowania stosuje się nauki statystyczne i matematyczne.

Proces prognozowania

Proces prognozowania jest postępowaniem wieloetapowym, dzielącym się na:

etap definiowania problemu prognostycznego (określenie zjawiska, celu i okresu prognozy)
etap zebrania danych i ich analiza (znalezienie czynników mających wpływ na prognozę)
etap wyboru metody i budowy modelu prognostycznego
etap postawienia prognozy
etap oceny jakości prognozy

Kryteria klasyfikacji

Okres

Z uwagi na okres, który obejmuje, prognozowanie dzieli się na:

krótkoterminowe, obejmujące okres do 12 miesięcy,
średnioterminowe, obejmujące okres od 1 do 5 lat,
długoterminowe, obejmujące okres powyżej 5 lat.

Charakter

Z uwagi na charakter prognozowanych zjawisk, można je podzielić na:

ilościowe (wynik prognozy wyrażony liczbowo)
- punktowe (liczba)
- przedziałowe (przedział liczbowy)
- wariantowe (warianty)
jakościowe (wynik prognozy wyrażony słownie).

Cel

Z uwagi na cel prognozowania, wyróżnia się:

prognozy badawcze, identyfikujące przyszłe zdarzenia i ich warianty,
prognozy ostrzegawcze, mające na celu ostrzeganie o możliwości wystąpienia niepożądanych wydarzeń,
prognozy normatywne, służące do dokonywania wyboru (programowania przyszłości).

Metody prognozowania

Metoda prognozowania – sposób przetwarzania informacji opisujących sytuację prognostyczną w prognozę, dostosowany do przyjętej zasady prognozowania.

Prognozowanie na podstawie szeregów czasowych bez tendencji

Metody te są stosowane, gdy w szeregu czasowym występuje składowa systematyczna w postaci stałego poziomu i wahania przypadkowe. Wykorzystuje się tu zasadę ekstrapolacji i status quo.

W przypadku badania prognostycznego na podstawie szeregów czasowych wykorzystuje się następujące metody:

Prognozowanie ilościowe

Wykorzystuje formalne metody matematyczne i statystyczne do budowy modeli prognostycznych.

W zależności od prognozowanej zmiennej, w prognozowaniu stosowane są:

zmienna ciągła

zmienna dyskretna

Prognozowanie jakościowe (heurystyczne)

Wykorzystujące wiedzę ekspertów na temat prognozowanych zjawisk i procesów.

W metodach myślowych wyróżnia się:

metody bezpośrednie

wykorzystujące dane nt. dotychczasowego przebiegu procesu,

metody pośrednie

wykorzystujące dane nt. przebiegu badanego procesu oraz innych (np. analogicznych) procesów.

metody analogowe (Prognozowanie analogowe)

Ocena dokładności prognozy

Dokładność prognozy można ocenić:

ex post – badając odchylenie prognozy od rzeczywistej wartości,
ex ante – wyznaczając możliwy błąd prognozy na etapie prognozowania.

Prognozowanie gospodarcze

Prognozowanie znajduje szczególne zastosowanie w ekonomii i zarządzaniu.

Przykładowo w mikroekonomii prognozowanie popytu jest niezmiernie ważnym elementem działalności marketingowej, którego prawidłowość wpływa w przedsiębiorstwie produkcyjnym na procesy zaopatrzenia w surowce i materiały, a także planowanie procesów produkcji, sprzedaży i działań logistycznych. W przedsiębiorstwie handlowym prognozowanie popytu wyznacza wielkość sprzedaży, a tym samym umożliwia planowanie zakupów od dostawców i gromadzenie zapasów, kształtowanie sieci sprzedaży. Prognoza sprzedaży, to oczekiwany poziom sprzedaży oferowanych przez przedsiębiorstwo produktów i usług zależny od wybranego planu marketingowego i uwzględnienia warunków otoczenia marketingowego, a głównie możliwego wpływu i siły konkurentów. Prognozowanie jest sztuką przewidywania zachowania się nabywców, przyszłego stanu rynku, relacji podaży i popytu oraz spodziewanej koniunktury gospodarczej na obszarach działania przedsiębiorstwa.

Do prognozowania w zarządzaniu strategicznym i marketingu wykorzystywane są:

ekstrapolacja trendów,
analiza czynników kształtujących wielkość popytu i jego kształtowanie,
analiza statystyczna i ekonometryczna,
ankietowanie nabywców dla poznania ich zamiarów zakupu (badania rynkowe),
metody foresightowe,
metoda delficka i inne.