Ostrów Mazowiecka

Podczas gdy Mazowszanie zakładali znaczne grody na wschodnich rubieżach swojego terytorium, prosperujące Klukowicze, Brześć nad Bugiem etc., Ostrowi jeszcze nie było; założono ją późno – w wieku XIV i było to na tzw. surowym korzeniu, a nie w miejscu wcześniejszego osadnictwa. Ten stan to wynik położenia okolic Ostrowi na „płonącym pograniczu”, w obszarze wieleset lat penetrowanym, rabowanym przez Jaćwingów i Litwinów, którzy to wielokrotnie pustoszyli północ i wschód Mazowsza.

Za panowania Ziemowita III, w 1377 na zjeździe możnych mazowieckich w Sochaczewie, powołano do istnienia kasztelanię ostrowską – została częścią nowo tworzonej ziemi nurskiej.

Obszar tej ziemi ustalono na ok. 3500 km², a jej terytorium oddano w zarząd trzem Komesom grodowym:

• ostrowskiemu 500 km²,
• kamienieckiemu 2000 km²,
• nurskiemu 1000 km².

Ustalenia z Sochaczewa, są pierwszym dokumentem kodyfikującym prawa dla Księstwa Mazowieckiego, w tym ustalające podział administracyjny kraju na kasztelanie.

Dzięki opiece pana ziemi nurskiej Janusza Starszego Ostrowia (jeszcze wtedy wieś) rozwijała się szybko stając się na tle ówczesnego wschodniego Mazowsza znaczącą osadą. W takich warunkach książę wybrał leżącą blisko centrum ziemi nurskiej i komunikacyjnej arterii Bugu, Ostrów na siedzibę Komesa. Kasztelan na grodzie w Ostrowi kierował administracją gospodarczą (ściąganiem danin/podatków), obroną, pełnił funkcje sądownicze na podległym sobie terenie; podlegali mu też: chorąży, wojski, sędzia grodowy, włodarz.

Kasztelański okres historii miasta ma swoje odbicie w herbie miejskim, Ostrew jest bowiem nieodłącznym elementem fortyfikowania drewnianych grodów typowych dla terenów lesistych.

Prawa miejskie oparte o wzór chełmiński nadał w 1434 r. Bolesław IV. Jednocześnie zwolnił on nowo kreowanych mieszczan z podatków na 12 lat. Książęta posiadali w Ostrowi dwór-rezydencję użytkowali go kolejno Janusz I i Bolesław IV. Od roku 1461 pojawiła się w Ostrowi szkoła realizująca program Trivium.

W 1514 r. od Anny mazowieckiej miasto otrzymało przywilej na 4 jarmarki rocznie i 1 targ tygodniowo. Dzięki korzystnemu położeniu przy szlakach handlowych mądrej polityce książęcej, zabezpieczeniu od najazdów litewskich w latach 20. XVI stulecia miasto osiągnęło liczbę 3000 mieszkańców. Po licznych wojnach ponownie taką liczbę mieszkańców Ostrowia posiadała dopiero w schyłku I połowy XIX stulecia. Dla porównania, w 1510 r. stołeczna Warszawa ze wszystkimi przedmieściami wraz z Pragą była zamieszkana przez ok. 4700 osób, więc innymi słowy w podobnym czasie ludność miasta Ostrowi równa była 64% populacji stolicy państwa mazowieckiego.

Rok 1526 to inkorporacja kasztelanii ostrowskiej do Królestwa Polskiego. W XVI–XVIII wieku starostwo grodowe, zniszczone w XVII wieku, w tym okresie osiedlają się tu pierwsi Żydzi.

W czasach zaboru rosyjskiego mieszkańcy miasta i okolic brali udział we wszystkich powstaniach narodowych, często płacąc za to cenę, np. zsyłki na Sybir. Od 1867 siedziba powiatu, pod koniec XIX wieku miasto przeżywa ożywienie gospodarcze. W 1926 zatwierdzono obecną nazwę miasta Ostrów Mazowiecka. W czasie okupacji niemieckiej w mieście i okolicy liczne zbrodnie hitlerowskie, w Grądach i Komorowie powstały obozy dla jeńców radzieckich. Miasto zostało zniszczone w 60% w trakcie II wojny światowej.

Po 1945 rozwój przemysłu, w 1963 działała filia Warszawskich Zakładów Telewizyjnych, w 1974 zakłady mechaniczne i kombinat mleczarski, w 1976 fabryka mebli.

W 1975 r., w wyniku zmian administracyjnych, Ostrów przestała być siedzibą powiatu, w 1999 została nią ponownie.

Około 10 km na północny zachód od miasta znajduje się lądowisko Ostrów Mazowiecka-Grądy.

W mieście znajduje się stacja kolejowa Ostrów Mazowiecka. Stacja jest nieczynna. Obecnie nie można dojechać koleją do Ostrowi Mazowieckiej.

Ostrów Mazowiecka jest ważnym węzłem komunikacyjnym.

Odległości od innych miast:

• 42 km – Ostrołęka
• 44 km – Łomża
• 82 km – Siedlce
• 85 km – Warszawa
• 91 km – Ciechanów
• 95 km – Białystok

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Tadeusza Kościuszki
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Janusza Korczaka
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. 18 Pułku Artylerii Lekkiej
• Społeczna Szkoła Muzyczna I stopnia

• Gimnazjum Publiczne nr 1
• Gimnazjum Publiczne nr 2
• Gimnazjum Publiczne nr 3
• Gimnazjum Publiczne nr 4

• Zespół Szkół Publicznych nr 1 im. Papieża Jana Pawła II (Szkoła Podstawowa nr 2 i Gimnazjum Publiczne nr 2)
• Zespół Szkół Publicznych nr 2 (Szkoła Podstawowa nr 4 i Gimnazjum Publiczne nr 4)
• Zespół Szkół Publicznych nr 3 (Szkoła Podstawowa nr 3 i Gimnazjum Publiczne nr 3)

• Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika
• Zespół Szkół nr 1 im. rtm. Witolda Pileckiego
• Zespół Szkół nr 2 im. Powstańców Styczniowych
• Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Starym Lubiejewie

Do końca XX wieku w mieście funkcjonowało tylko jedno Liceum Ogólnokształcące, jednak zapotrzebowanie na taki profil szkoły skłonił dyrekcję ZS 1 i ZS 2 do wprowadzenia profili ogólnych do swoich placówek, i nazwanie ich Liceami.

• Szkoła Podchorążych Piechoty w II RP.