Zbigniew Ryś
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Odznaczenia | |
Zbigniew Ryś, ps. Zbyszek (ur. 1 stycznia 1914 w Dzikowie[1], zm. 29 września 1990 we Wrocławiu) – polski podchorąży, żołnierz podziemia, kurier ZWZ i AK.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Dzikowie pod Tarnobrzegiem, 1 stycznia 1914 roku jako trzeci syn nadkomisarza skarbówki Józefa Rysia i Heleny z Malinowskich. Ród Rysiów wywodzi się z Mordarki koło Limanowej a Malinowskich z Nowego Sącza gdzie też Zbigniew zamieszkał po 1920 roku.[1]
Przed II wojną światową był komendantem placówki Straży Granicznej. Po zakończeniu kampanii wrześniowej zajął się przerzutem znajomych oficerów i kolegów. Jako komendant Oddziału Ochrony Przerzutów i Łączności zorganizował w lecie 1940 akcję odbicia Jana Karskiego z rąk Gestapo. W latach 1941–1945 wykonał 108 rajdów, głównie na węgierskim odcinku trasy sztafetowej „Karczma”: Budapeszt - Rożnawa - Mala Poloma (Słowacja) kierowanej przez Józefa Stanka ps. „Lis”, a także do punktów przygranicznych tej trasy w Łapszach Niżnych i w Dursztynie. Od 1944 do końca wojny kierownik łączności na kraj w Bazie łączności „Romek” w Budapeszcie. W październiku 1945 aresztowany przez UB w Krakowie spędził osiem miesięcy w X Pawilonie więzienia przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.
Po wyjściu z więzienia ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego. Ze względu na działalność w AK podczas II wojny światowej władze komunistyczne odmawiały mu wpisu na listę adwokatów. Dopiero w 1962 roku uzyskał wpis na listę adwokatów. W 1983 roku przeszedł na emeryturę.
Był odznaczony Orderem Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych.
Jego rodzeństwem byli: bracia Władysław (obrońca Lwowa z 1918, uczestnik wojny obronnej 1939), Bronisław (polonista, nauczyciel, harcerz, zm. 1941 w Mauthausen), siostry Zofia (aktorka), Wanda (żona Stanisława Skrzeszewskiego i Olgierda Straszyńskiego), Stanisława (zm. 1957), Maria (zm. 1911)[2]. Od 1957 był żonaty z Jadwigą (1929–2010, pochodząca z Sanoka córka Stanisława Polity porucznika Wojska Polskiego[3][4][5]), z którą miał synów Lesława (ur. 1957) i Jacka (ur. 1959).
Kuzyn Stefana Rysia (porucznik Armii Krajowej)[1], Józefa Jońca (ksiądz, pułkownik, uczestnik bitwy pod Monte Cassino) oraz Jana Dutki (porucznik 2 Pułk Strzelców Podhalańskich)
Zbigniew Ryś zmarł 29 września 1990 we Wrocławiu. Został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Grabiszyńskim.
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Wspomnienia kuriera (2013)
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Od 2015 roku patron skweru na wrocławskim Starym Mieście[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Zbigniew Ryś: Wspomnienia kuriera. Nowy Sącz: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Sączu, 2013, s. 8. ISBN 978-83-933269-3-8.
- ↑ Leszek Migrała: Wprowadzenie. W: Zbigniew Ryś: Wspomnienia kuriera. Nowy Sącz: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Sączu, 2013, s. 8. ISBN 978-83-933269-3-8.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928, s. 102, 279.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 291, 795.
- ↑ Stanisław Polita. nieobecni.com.pl. [dostęp 2016-04-10].
- ↑ Akty Prawne [online], uchwaly.um.wroc.pl [dostęp 2019-05-02] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Józef Bieniek: 108 rajdów Rysia. Nowy Sącz: Sądecka Oficyna Wydawnicza, 1985.
- Leszek Migrała: Wprowadzenie. W: Zbigniew Ryś: Wspomnienia kuriera. Nowy Sącz: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Sączu, 2013, s. 8. ISBN 978-83-933269-3-8.
- Absolwenci Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego
- Kurierzy Komendy Głównej ZWZ-AK
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (trzykrotnie)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Pochowani na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu
- Polscy adwokaci
- Polskie ofiary represji stalinowskich
- Urodzeni w 1914
- Więźniowie polityczni w Polsce Ludowej 1944–1956
- Więźniowie więzienia mokotowskiego (Polska Ludowa)
- Zmarli w 1990
- Żołnierze Armii Krajowej