Turcyzm
Turcyzm – zapożyczenie językowe z języka tureckiego lub któregokolwiek z języków tureckich
Turcyzmy w języku polskim
[edytuj | edytuj kod]Większość zapożyczeń z tureckiego w języku polskim pojawiła się w okresie ożywionych kontaktów Rzeczypospolitej z Turcją, czyli w XVI i XVII w. Wiele z tureckich wyrazów przyswojonych przez polszczyznę dotyczy ówczesnych realiów, zwłaszcza militarnych. Często są to wyrazy, które przyszły do języka polskiego za pośrednictwem innych języków. Jako rutenizmy (ukrainizmy), a jedynie pośrednie zapożyczenia z tureckiego należy uznać takie wyrazy jak: basza, bohatyr (później: bohater), buhaj, haracz, janczar, kajdany, koczować, kołpak, kurhan, tapczan, wataha. Węgierskie pośrednictwo mają kontusz, papuć[1][2][3].
Bezpośrednie zapożyczenia z tureckiego to m.in.: atłas, buzdygan, chałwa, chan, dywan, kawa, kilim, kobierzec, kotara, makata, wezyr[4][3].
Nie dla wszystkich wyrazów można jednoznacznie ustalić pochodzenie, np. według Bogdana Walczaka (por. przypis 1) bazar to pośrednie zapożyczenie z tureckiego, a w WSJP ten wyraz jest oznaczony jako zapożyczenie z języka perskiego.
Turcyzmy w języku niemieckim
[edytuj | edytuj kod]Również w języku niemieckim turcyzmy to często zapożyczenia pośrednie, np.: Kiosk, Diwan, Sorbet są bezpośrednimi zapożyczeniami z języka francuskiego lub włoskiego, Heiduck z węgierskiego[5]. Z kolei Harem, Kaftan, Mumie to bezpośrednie zapożyczenia z tureckiego, ale pośrednie z języka arabskiego[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Bogdan Walczak: Zarys dziejów języka polskiego. Poznań 1995, s. 149.
- ↑ Wiesław Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków 2005.
- ↑ a b Wielki słownik języka polskiego PAN (WSJP PAN)[1].
- ↑ Współczesny język polski pod red. Jerzego Bartmińskiego. Lublin 2001, s. 532.
- ↑ Ryszard Lipczuk, Katarzyna Sztandarska: Türkismen in deutschen Wörterbüchern, [w:] (red.) Elżbieta Mańczak-Wohlfeld, Barbara Podolak, Words and dictionaries. A Festschrift for Professor Stanisław Stachowski on the Occasion of His 85th Birthday. Kraków 2015, s. 190.
- ↑ Ryszard Lipczuk, Katarzyna Sztandarska: Türkismen in deutschen Wörterbüchern, [w:] (red.) Elżbieta Mańczak-Wohlfeld, Barbara Podolak, Words and dictionaries. A Festschrift for Professor Stanisław Stachowski on the Occasion of His 85th Birthday. Kraków, s. 181.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Stachowski, Słownik historyczny turcyzmów w języku polskim, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, ISBN 978-83-7188-046-9, OCLC 233466327.
- Wiesław Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
- Ryszard Lipczuk, Katarzyna Sztandarska: Türkismen in deutschen Wörterbüchern, [w:] (red.) Elżbieta Mańczak-Wohlfeld, Barbara Podolak, Words and dictionaries. A Festschrift for Professor Stanisław Stachowski on the Occasion of His 85th Birthday. Kraków: Jagiellonian University Press, 2015, s. 181–192.
- Bogdan Walczak: Zarys dziejów języka polskiego. Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW, 1995.
- Wielki słownik języka polskiego PAN (WSJP PAN)[2]
- Współczesny język polski pod red. Jerzego Bartmińskiego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001.