Rachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat (ang. income statement) zwany również rachunkiem wyników – jeden z podstawowych i obligatoryjnych elementów sprawozdania finansowego jednostki. Informuje jaka jest efektywność poszczególnych rodzajów działalności oraz jaki jest ogólny wynik finansowy przedsiębiorstwa.

Rachunek zysków i strat podsumowuje przychody i koszty przedsiębiorstwa i ukazuje jego zdolność do generowania zysków i samofinansowania. W zestawieniu znajdują się różne kategorie zwiększające lub zmniejszające wynik finansowy.

Prowadzenie takiego dokumentu stanowi obowiązek m.in. dla spółek handlowych, spółek jawnych i jednoosobowych działalności gospodarczych, których przychody netto ze sprzedaży wyniosły 1 200 000 euro, filii przedsiębiorstw zagranicznych funkcjonujących na terenie Polski.^[1]

W państwach należących do Unii Europejskiej treść i układ rachunku zysków i strat jest określony przez Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26 czerwca 2013 r.

Przychody ze sprzedaży netto są przychodami ze sprzedaży wyrobów, usług oraz towarów po potrąceniu VAT. Natomiast koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów obejmują koszty związane z ich wytworzeniem, przede wszystkim należy do nich zaliczyć: zużycie materiałów i energii, wynagrodzenia (tylko pracowników związanych z produkcją), amortyzację, usługi obce (np. częściowy przerób produktów przez inną jednostkę), ubezpieczenia społeczne i inne (głównie konta zesp. 4). Po odjęciu od przychodów kosztów otrzymuje się wynik na sprzedaży brutto.

Otrzymany wynik na sprzedaży brutto następnie korygowany jest o koszty, które nie są bezpośrednio związane z główną działalnością jednostki, ale są niezbędne do jej prowadzenia. Czyli:

1. koszty ogólnego zarządu (administracyjne) – obejmują głównie wynagrodzenia pracowników administracji, materiałów biurowych, ale także np. koszty prenumeraty czasopism, reklamy itp.
2. koszty sprzedaży – koszty związane ze sprzedażą wyrobów gotowych ponoszone przez jednostkę np. rozładunek, transport, ubezpieczenie transportu itp.

Otrzymuje się w ten sposób wynik na sprzedaży netto, czyli faktyczny zysk/stratę z podstawowej działalności jednostki.

Jednostka może również otrzymywać przychody i ponosić koszty niezwiązane z główną działalnością. Klasycznym przykładem takich kosztów mogą być np. kary, grzywny, likwidacja środka trwałego itp. Przykładami przychodów mogą być przedawnione zobowiązania, dotacje. Po dodaniu tych przychodów i odjęciu kosztów od wyniku ze sprzedaży netto otrzymujemy zysk/stratę na działalności operacyjnej.

Jednostka może prowadzić działalność finansową. Przychodami finansowymi są głównie wszelkiego typu odsetki (np. od środków na rachunkach bankowych, udzielonych pożyczek), kosztami zaś np. dyskonto weksli obcych, odsetki za nieterminowe płatności. Po ich uwzględnieniu w rachunku zysków i strat otrzymuje się zysk/stratę na działalności gospodarczej.

Następnym etapem ustalania wyniku finansowego jest uwzględnienie zdarzeń, których nie można było przewidzieć, a miały one wpływ na działalność jednostki, takie jak np. pożar, kradzież lub odszkodowania za poniesione straty w majątku trwałym i obrotowym spowodowane wypadkami losowymi.

Po dokonaniu powyższych korekt otrzymuje się zysk/stratę brutto. W przypadku wystąpienia zysku pomniejsza się go o podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) otrzymując w ten sposób zysk netto. W przypadku wystąpienia straty pozostawia się ją do rozliczenia.

Rachunek wyników może być sporządzany na dwa sposoby:

1. wariant porównawczy
2. wariant kalkulacyjny

Różnią się one pomiędzy sobą sposobem ujmowania kosztów wytworzenia wyrobów ponoszonych przez jednostkę, co jest wynikiem przyjętego sposobu ewidencji księgowej.

(stan prawny: wrzesień 2015)

• Zyski nadzwyczajne oraz straty nadzwyczajne zarówno w wariancie kalkulacyjnym, jak i porównawczym zgodnie z treścią zaktualizowanej ustawy o rachunkowości (wrzesień 2015), zostały przeniesione z osobnej rubryki do pozostałych kosztów/przychodów operacyjnych.

• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2021 r. poz. 217)
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady 2013/34/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowy i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (CELEX: 32013L0034)