Roman Matus

Roman Matus

major piechoty
Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1896 Buczyna
Przebieg służby
Lata służby	1915–1935
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	DOK II
Stanowiska	inspektor WFiPW
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Roman Matus (ur. 26 lutego 1896 w Buczynie, zm. ?) – major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Urodził się 26 lutego 1896 w Buczynie, w ówczesnym powiecie bocheńskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Józefa i Ludwiki z Kośmiderów^[1]. Był bratem Józefa (ur. 1894), rolnika, żołnierza 2 pułku piechoty Legionów Polskich, inwalidy wojennego, odznaczonego Krzyżem Niepodległości^[2][3][4]. Szkołę powszechną i średnią ukończył w Krakowie^[5]. W 1915 zdał maturę^[5]. Od 1911 należał do Polskich Drużyn Strzeleckich, a od następnego roku również do Skautingu^[6].

W marcu 1915 został wcielony c. i k. Pułku Piechoty Nr 13^[6][7][8]. Ukończył szkołę oficerów rezerwy^[9]. Od 1 października 1915 do 5 sierpnia 1918, z dwumiesięczną przerwą, walczył na froncie^[9]. Był ranny^[9]. Na stopień porucznika (niem. Leutnant) rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 sierpnia 1916^[10]. Później został przemianowany na oficera zawodowego w tym samym stopniu ale ze starszeństwem z 1 listopada 1916^[11]. 1 listopada 1918 zakończył służbę w cesarskiej i królewskiej Armii i wstąpił do Legii Oficerskiej w Krakowie, a następnie do 8 pułku piechoty, późniejszego 13 pułku piechoty^[12]. W grudniu 1918 poddał się operacji w związku z raną otrzymaną podczas I wojny światowej^[9]. Od 7 stycznia 1919 z niezagojoną raną walczył na wojnie z Ukraińcami^[9]. W marcu tego roku został skierowany na kurs adiutantów sztabowych w Warszawie^[9]. Po ukończeniu kursu wrócił do macierzystego pułku i został przydzielony do Dowództwa 8 Dywizji Piechoty^[9]. W 1920 walczył na jako adiutant sztabowy XVI Brygady Piechoty^[9]. 16 listopada 1920 pułkownik Bolesław Kraupa, dowódca XVI Brygady Piechoty we wniosku na odznaczenie Orderem Virtuti Militari napisał: 2 czerwca „pod Lutschajeni (Białoruś) zaatakował z czterema łącznikami broniące się jeszcze resztki sowieckiego pułku, biorąc do niewoli dowódcę 476 pułku strzelców i 20 jeńców”^[13]. 1 sierpnia pod wsią „Wojny-Pogorzel powstrzymywał osobiście ludzi opuszczających swe stanowiska, zawracając ich aż do samej pozycji, przy czym z odległości 20 m ostrzeliwując go silnie raniono pod nim konia”^[13]. 13 sierpnia pod Leśniakowizną „wysłał z własnej inicjatywy część oddziałów do kontrataku, a sam osobiście powstrzymywał rozpierzchłą obsadę”^[13]. 14 sierpnia w bitwie pod Ossowem, gdy „znaczne siły bolszewickie złamały front XVI Bryg. Piech. powstrzymał osobiście cofające się części własnej obsady, powstrzymując w ten sposób decydujące uderzenie nieprzyjaciela, aż do chwili możliwości przeprowadzenia kontrataku”^[13].

Po zakończeniu działań wojennych kontynuował służbę w Dowództwie XVI Brygadzie Piechoty, a jego oddziałem macierzystym był w dalszym ciągu 13 pp^[14]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 1234. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[15]. W dalszym ciągu przysługiwał mu, obok stopnia wojskowego, tytuł „adiutant sztabowy”^[15]. Później został przydzielony do 8 Dywizji Piechoty w Modlinie na stanowisko oficera sztabu dowódcy piechoty dywizyjnej^[16]. Od 1924 ponownie służył w 13 pp w Pułtusku^[17]. W marcu 1926 został przeniesiony do 32 pułku piechoty w Modlinie^[18], a z dniem 1 kwietnia tego roku przydzielony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie na stanowisko inspektora przysposobienia wojskowego^[19]. 23 grudnia 1927 został przeniesiony do kadry oficerów piechoty z pozostawieniem na dotychczas zajmowanym stanowisku^[20][21]. 18 lutego 1928 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1928 stopień majora w korpusie oficerów piechoty i 80. lokatą^[22]. W listopadzie 1928 został przeniesiony do 43 pułku piechoty w Dubnie na stanowisko oficera sztabowego pułku^[23], a w lipcu 1929 do 23 pułku piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim na stanowisko dowódcy batalionu^[24][25]. W czerwcu 1933 został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie na stanowisko inspektora wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego^[26][27]. Z dniem 31 grudnia 1935 został przeniesiony w stan spoczynku^[28]. Po zwolnieniu z wojska mieszkał w Warszawie przy ul. 6 Sierpnia 33, pok. 102^[28]. Od 24 sierpnia 1938 zamieszkiwał z rodziną w Stanisławowie przy ul. Pierackiego 3^[29]. We wrześniu 1939 przedostał się na Węgry.

Był żonaty z Aspazją (Asparją) z domu Nutu (1904–1944), z którą miał córkę Jolantę po mężu Koczur (1924–2020) i syna Liwiusza (ur. 21 października 1930)^[5][30][31]. Żona z dziećmi w kwietniu 1940 została deportowana do Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (obwód kustanajski)^[32]. Rodzeństwo wróciło do Polski w 1946^[32].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 1471 – 26 marca 1921^{[33][1][34][35][36]}
• Krzyż Walecznych dwukrotnie^[12][35][37]
• Złoty Krzyż Zasługi – 10 listopada 1938 „za zasługi w służbie wojskowej”^[38][39]
• Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii^[40][41]

austro-węgierskie

• Brązowy Medal Zasługi Wojskowej z mieczami na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej^[8]
• Srebrny Medal Waleczności 1 klasy^[8]
• Brązowy Medal Waleczności^[8]
• Krzyż Wojskowy Karola^[8]

7 października 1935 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia „z powodu braku pracy niepodległościowej”^[42].

• Matus Roman. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.70-6244 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-05].
• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1917. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, 1917. (niem.).
• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, 1918. (niem.).
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwiec 1935. Warszawa: Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1935.
• Kazimierz Goch: Zarys historji wojennej 13-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.