Psalm 91

Psalm 91 – jeden z utworów należących do biblijnej Księgi Psalmów. W Biblii hebrajskiej ma on numer 91, natomiast według numeracji Septuaginty – 90.

Klasyfikacja tego Psalmu przedstawia liczne trudności, z uwagi jednak na jego słownictwo oraz tematykę przypuszcza się, że jest to Psalm apotropaiczny, tj. zapewniający osobiste bezpieczeństwo. Tekst bowiem kładzie nacisk na metafory Boga jako zbawcy oraz wymienia poszczególne niebezpieczeństwa, przed którymi ma chronić. Te właściwości Psalmu 91 przyczyniły się do jego późniejszych interpretacji i amuletycznego zastosowania^[1]. W tym względzie szczególne znaczenie mają wersety 5-8:

Wskazane w nich zagrożenia - tj. nocny strach (hebr. pachad lajla), lecąca strzała (hebr. chec jauf), zaraza (hebr. deber), mór (hebr. ketew) oraz bezimienne tysiące - mogą zostać zinterpretowane antropomorficznie jako demony^[2]. Trzeba bowiem pamiętać, że Biblia powstawała w świecie, w którym antropomorfizacja naturalnych fenomenów była na porządku dziennym^[3].

Wskazane powyżej właściwości samego tekstu przyczyniły się do licznych nawiązań w późniejszych czasach.

Bezpośrednie nawiązanie do Psalmu 91 pojawia się w Nowym Testamencie dwukrotnie, we fragmencie o kuszeniu Jezusa na pustyni opisanym w Mt 4,1-11 oraz Łk 4,1-13. Pierwszy opis wygląda następująco:

Drugi opis różni się nieznacznie i zawiera następujący tekst:

W obu wypadkach paradoksalne jest to, że diabeł posługuje się tekstem Psalmu, który w późniejszej tradycji, zarówno żydowskiej jak i chrześcijańskiej służy również przepędzaniu złych duchów^[1].

Nieco zmodyfikowany fragment Psalmu 91 znajduje się wśród zwojów znad Morza Martwego w kolekcji tzw. Psalmów apokryficznych (11Q11) służących do odprawiania egzorcyzmów nad "uderzonymi" (hebr. פגועים, peguim), tj. opętanymi. Kompozycja ta jest ważna również z tego względu, że zawiera stosunkowo rozbudowany katalog demonologiczny^[4].

Midrasz Bamidbar r. 12, 3 zawiera informacje o kontekście powstania rzeczonego Psalmu, specjalnym znaczeniu studiów nad Torą oraz o naturze wzmiankowanych w Ps 91:5-6 demonów. Mówi się tam bowiem, że Psalm 91 po raz pierwszy zaśpiewał Mojżesz podczas wspinaczki na górę Synaj, by odpędzić atakujące go anioły zniszczenia. Midrasz wyjaśnia też dokładnie, kim są poszczególne demony. W ten sposób np. interpretuje się tutaj "mór niszczący w południe" z w. 6:

W podobny sposób interpretuje się w tym midraszu pozostałe demony a wątki te zostały podjęte również w późniejszych midraszach: Tanchuma Naso 23 oraz Szocher Tow Tehilim 91.^[2] Warto też wspomnieć, że spisany po hebrajsku renesansowy grymuar magiczny Szimusz Tehilim przedstawia Psalm 91 jako odpędzający „złego ducha” powodującego chorobę^[2].

Średniowieczny łaciński komentarz biblijny Glossa ordinaria wprost interpretuje Psalm 91 jako służący do odpędzania demonów w słowach: [e]st enim psalmus iste hymnus contra daemones^[6].

• Psalm 91 według Biblii Tysiąclecia.
• Psalm 91 według Biblii Gdańskiej.
• Psalm 91 według Przekładu Nowego Świata.
• Psalm 91 z Psałterza Dawidowego Jana Kochanowskiego.
• Stuttgart Psalter(inne języki) z angielskiej Wikipedii