Primabalerina
Primabalerina (wł. primaballerina – pierwsza balerina) – pierwsza tancerka zespołu baletowego, wykonująca główne partie w balecie[1]. Tytuł nadawany kiedyś przez władców (carów, królów, dyktatorów, namiestników), także przez niektórych prezydentów lub ministrów kultury, a nawet przez dyrektorów poszczególnych teatrów operowych.
Wyróżniano nim zazwyczaj najlepszą tancerkę w zespole baletowym, która charakteryzowała się nienaganną techniką, dyscypliną sceniczną, wielką charyzmą i niezwykłą osobowością – wyraźnie przewyższającymi inne tancerki i była wykonawczynią głównych partii w wielkim klasycznym repertuarze baletowym. Niejednokrotnie nadużywany był przez mocodawców, którzy kierowali się przy tych nominacjach osobistymi sympatiami i koneksjami towarzyskimi lub politycznymi wyróżnianych w ten sposób tancerek. Także w Polsce był nadawany dość samowolnie i dawno już został zaniechany.
Obecnie powszechnie uznawany jest w balecie jako pretensjonalny i anachroniczny. W czołowych zespołach świata zastąpiły go współcześnie pozycje pierwszych tancerek (analogicznie do pierwszych tancerzy), a tego rodzaju awanse odbywają się według zobiektywizowanych, wyłącznie profesjonalnych kryteriów.
Czasem jeszcze używany jest nieformalnie w publicystyce dla wyrażenie specjalnego uznania dla jakieś wybitnej tancerki baletu.
Słynne primabaleriny
[edytuj | edytuj kod]- Alicia Alonso
- Giuseppina Bozzacchi
- Marie Camargo
- Barbara Campanini (La Barberina)
- Fanny Elssler
- Eva Evdokimova
- Alessandra Ferri
- Margot Fonteyn
- Carla Fracci
- Carlotta Grisi
- Sylvie Guillem
- Tamara Karsawina
- Irina Kołpakowa
- Matylda Krzesińska
- Pierina Legnani
- Natalia Makarowa
- Alicia Markova
- Anna Pawłowa
- Maja Plisiecka
- Olga Preobrażenska
- Marie Sallé
- Olga Spiesiwcewa
- Maria Taglioni
- Galina Ułanowa
- Agrippina Waganowa
- Anastasija Wołoczkowa
Primabaleriny polskie
[edytuj | edytuj kod]- Barbara Bittnerówna
- Alicja Boniuszko
- Helena Cholewicka
- Anna Gaszewska
- Waleria Gnatowska
- Barbara Karczmarewicz
- Maria Krzyszkowska
- Elżbieta Kwiatkowska
- Julia Mierzyńska
- Nina Novak
- Maria Pawińska
- Michalina Rogińska
- Olga Sawicka
- Olga Sławska
- Kamila Stefańska
- Anna Straus
- Karolina Straus
- Halina Szmolcówna
- Konstancja Turczynowicz
- Karolina Wendt
- Ewa Wycichowska
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ primabalerina, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-03-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Eliza Gaynor Minden: The Ballet Companion: A Dancer's Guide to the Technique, Traditions, and Joys of Ballet. Simon and Schuster, New York 2005, ISBN 0-7432-6407-X.
- Robert Greskovic: Ballet 101: A Complete Guide To Learning and Loving The Ballet. Hal Leonard Corporation, Pompton Plains 1998, ISBN 0-87910-325-6
- Janina Pudełek: Warszawski balet romantyczny, 1802-1866. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków, 1968.
- Janina Pudełek, Warszawski balet w latach 1867-1915, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1981, ISBN 83-224-0160-4, OCLC 830211972.
- Helmut Schmidt-Garre: Ballett vom Sonnenkonig bis Balanchine, Friedrich Verlang, Hannover 1966.
- Józef Szczublewski, Teatr Wielki w Warszawie 1833-1993. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1992. ISBN 83-06-02327-7.
- Irena Turska, Almanach baletu polskiego, 1945-1974. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków, 1983. ISBN 83-224-0220-1.
- Irena Turska: W kręgu tańca. Iskry, Warszawa 1965.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dancers | Royal Opera House
- Polski Balet Narodowy | Teatr Wielki Opera Narodowa
- American Ballet Theatre