Perymetr (system komunikacyjny)

Perymetr (ros. Система «Периметр», indeks GRAU 15E601) – uruchomiony w 1985 roku^[1] radziecki rezerwowy system komunikacyjny strategicznych wojsk rakietowych, zintegrowany z bojowym systemem zarządzania wojskami rakietowymi. System „Perymetr” składa się z rakiet dowodzenia służących do transmisji rozkazów bezpośrednio do wyrzutni strategicznych pocisków balistycznych (ICBM)^[2]. Po otrzymaniu właściwego rozkazu przez jednostkę dowodzenia systemu „Perymetr”, nastąpić miał start rakiet dowodzenia, których zadaniem była radiowa transmisja rozkazu startu i kodów startowych do podziemnych silosów pocisków balistycznych trwająca przez czas od 20 do 50 minut. System miał zadziałać w przypadku, gdy wszystkie inne kanały łączności z wyrzutniami zostałyby zniszczone przez pierwsze uderzenie jądrowe przeciwnika^[2].

W przypadku otrzymania rozkazów i kodów startowych z systemu „Perymetr”, pozostające w silosach pociski balistyczne miały zostać odpalone automatycznie bez jakiegokolwiek udziału personelu wyrzutni rakietowych oraz centrów dowodzenia pułków rakietowych^[2]. Rozkazy i kody startowe uzyskane z systemu „Perymetr” prawdopodobnie mogły przekazywać także stacje przekaźnikowe łączności ze strategicznymi okrętami podwodnymi oraz lotnictwem strategicznym^[2].

Specyficzną cechą systemu „Perymetr” jest możliwość jego aktywacji zanim atak jądrowy przeciwnika został wykryty^[2]. W czasie projektowania systemu zakładano, że naczelny dowódca może wydać rozkaz aktywacji systemu po pierwszych oznakach rozpoczynającego się ataku nuklearnego. Zgodnie z oryginalnym – odrzuconym później – planem, w razie aktywacji zawczasu systemu „Perymetr” oraz przy braku rozkazu zatrzymania algorytmów w ściśle określonym czasie, start rakiet komunikacyjnych i wysłanie rozkazów oraz kodów startowych miało nastąpić automatycznie^[2]. Gwarantować to miało wykonanie jądrowego uderzenia odwetowego nawet w przypadku eliminacji najwyższego dowództwa, z możliwością anulowania ataku w razie stwierdzenia fałszywego alarmu^[2].

Według dostępnych informacji, system „Perymetr” nigdy nie został uruchomiony w konfiguracji umożliwiającej automatyczny start rakiet dowodzenia^[2]. Wpływ na to miało uświadomienie sobie faktu, iż może nie powieść się próba zatrzymania raz uruchomionych algorytmów i praca systemu w trybie automatycznym może być potencjalnie niebezpieczna^[2]. Zrealizowano jednak strukturę systemu „Perymetr” jako rezerwowego kanału łączności, i rakiety komunikacyjne mogą zostać wystrzelone na rozkaz człowieka z centralnego dowództwa lub z jednego z rezerwowych centrów dowodzenia, w zgodzie ze standardowymi procedurami nuklearnego uderzenia odwetowego^[2].

W grudniu 1990 roku wprowadzono do użytku zmodernizowaną wersję systemu, oznaczoną jako „Perymetr-RT”^[3]. Obecnie rakietami komunikacyjnymi systemu „Perymetr-RT” są zmodyfikowane pociski RT-2PM Topol (SS-25), wcześniej zaś rolę tę pełniły pociski RSD-10 Pionier oraz MR UR-100^[4].

W krajach Europy Zachodniej oraz Stanach Zjednoczonych system znany jest też pod angielskim określeniem „Dead Hand” (dosłownie martwa ręka).

Usiłowano również powiązać działanie rosyjskiej radiostacji UVB-76 z „Perymetrem”^[5].

• Frank von Hippel, Oleg Bukharin, Timur Kadyshev, Eugene Miasnikov, Pavel Podvig: Russian Strategic Nuclear Forces. The MIT Press, 2004. ISBN 0-2626-6181-0. Brak numerów stron w książce