Pałac Kancelaryjny w Rzymie

Ten artykuł należy dopracować:

od 2016-07 → dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł,
→ usunąć/zweryfikować prawdopodobną twórczość własną.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Pałac Kancelaryjny w Rzymie

Palazzo della Cancelleria

Państwo	Włochy
Miejscowość	Rzym
Typ budynku	pałac
Styl architektoniczny	renesansowy
Rozpoczęcie budowy	1489
Ukończenie budowy	1513
Pierwszy właściciel	Raffaele Sansoni Riario
Położenie na mapie Włoch Pałac Kancelaryjny w Rzymie
Położenie na mapie Lacjum Pałac Kancelaryjny w Rzymie
Położenie na mapie Rzymu Pałac Kancelaryjny w Rzymie
41°53′48,07″N 12°28′17,48″E/41,896687 12,471521
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac Kancelaryjny (wł. Palazzo della Cancelleria) – dawna siedziba Kancelarii Dziekanatu Kolegium Kardynalskiego i rezydencja dziekanów – kardynałów mu przewodzących. Jest to renesansowy pałac w Rzymie, we Włoszech, usytuowany pomiędzy obecną ulicą Corso Vittorio Emanuele II a placem Campo de’ Fiori, w rione Parione. Został zbudowany w latach 1489–1513, przez nieznanego architekta jako pałac dla kardynała Raffaele Riaro, kamerlinga Świętego Kolegium Kardynałów i jest uważany^{[przez kogo?]} za najwcześniejszy renesansowy pałac w Rzymie. Budynek stanowi eksterytorialną własność Państwa Watykańskiego^[1].

Pałac Kancelaryjny był pierwszym pałacem w Rzymie, który w całości powstał według nowego (ówcześnie) renesansowego stylu. Został zaprojektowany i w dużym stopniu wybudowany w latach 1485-1496 co czyni go jedną z najbardziej tajemniczych budowli. Nie udało się ustalić projektanta, chociaż były nawiązania do twórczości Albertiego oraz Donato Bramantego.

Niezwykle długą fasadę tworzą wysoki cokół i dwie kondygnacje z pilastrami nad nimi. Budowla ma subtelne proporcje, horyzontalny podział na trzy części jest prosty i klarowny. Rustyka i stosunkowo małe okna parteru mają podkreślać jego funkcję imponującej podstawy dla dwóch wyższych, także rustykowanych kondygnacji.

Kondygnacje pięter zostały jednak potraktowane inaczej. Piano nobile ma większe okna, a najwyższa kondygnacja po dwa okna w każdym przęśle, a nie jedno duże, jak niższa. Ogromna masa ściany została rozbita zarówno wertykalnie, jak i horyzontalnie przez występy na krańcach fasady. Rozczłonkowanie horyzontalne jest zarówno bardziej efektywne, jak i bardziej subtelne. Cancellerię cechuje bardziej złożony rytm składający się z pary pilastrów z wąskim, pozbawionym okna przęsłem między nimi, po których następuje szersze przęsło z oknem, mamy obecnie rytm ABABAB. Wprowadzenie szerokich i wąskich przęseł pociąga za sobą wprowadzenie nowego rodzaju proporcji. Zamiast prostych proporcji 1:2 czy 2:3 z wcześniejszych pałaców, w Cancellerii często stosuje się niewymierną proporcję zwaną „złotym podziałem" lub "złotym cięciem". Tak więc, na przykład, szerokość całej jednostki z czterema pilastrami ma się do jej wysokości tak, jak wysokość jednego z okien głównych do jego szerokości i ten sam stosunek dotyczy szerokości węższych i szerszych przęseł. Już tylko z tego jasno wynika, że architekt Cancellerii był doskonale obeznany tak z teorią, jak i praktyką Albertiego, a także był zdolny do znaczącego rozwinięcia kunsztu architektonicznego.

Elewacje dziedzińca są pod pewnymi względami nawet bliższe Palazzo Rucellai, gdyż wywodzą się bezpośrednio z elewacji typu Koloseum z kolumnami w niższych kondygnacjach i pilastrami na górnym piętrze. Dwie niższe kondygnacje mają stosunkowo szerokie arkady kolumnowe, przypominające te ze Spedale degli Innocenti, ale górne piętro stanowi wariant tego samego poziomu fasady głównej, z pojedynczymi pilastrami zamiast ich par i rytmem przęseł AAA. To jednak w niższych kondygnacjach odnajdujemy ważną różnicę w ujęciu kątów dziedzińca. Ujęcie to różni się zarówno od tego w Palazzo Medici, jak i od tego w Palazzo Venezia. Jak we wcześniejszych rozwiązaniach, arkady są oparte na pojedynczych kolumnach, ale problem kątów jest rozwiązany przez zastosowanie filara w kształcie litery L, jak w Palazzo Venezia. Wszystkie te subtelności prowadziły do przekonania, że jeśli w jakiejś części pałacu mógłby wchodzić w rachubę udział Bramantego, to właśnie w tej. Tę opinię raczej wzmacnia niż osłabia fakt, że Bramante pochodził z Urbino, a to właśnie tam odnaleziono pierwszy dający się datować przykład takiego rozwiązania problemu kątów dziedzińcowych.

• Peter Murray: Architektura włoskiego renesansu. Wydawnictwo Via, 1999, s. 86-88. ISBN 83-86642-90-4.