System Stanisławskiego

System Stanisławskiego^[a] – określenie zbioru reguł sztuki aktorskiej opracowanych przez rosyjskiego reżysera teatralnego Konstantina Stanisławskiego^[1].

System Stanisławskiego odkrywał nowe środki techniki aktorskiej oparte na realizmie psychologicznym postaci^[1]. Ten model angażuje w grę cały organizm. W przeciwieństwie do Diderota Stanisławski uważał, że umysł i ciało współgrają dzięki podświadomości (sprzeciwiał się teorii umysłu kierującego ciałem). Uważał, że „świadomie oddziałuje na podświadomość” i to było jednym z jego podstawowych haseł. Uważał za podstawę do gry tzw. „okoliczności założone”, w których skład wchodzi m.in. „zadanie główne”. Są to okoliczności scenariuszowe, jak również historyczne, a także konsekwencje wynikające z decyzji reżysera czy wizji scenografa, które po wnikliwej analizie psychologicznej tworzą schemat stworzenia postaci aktorskiej.

„Zadanie założone” jest głównym zadaniem danej postaci w założeniu scenariusza, natomiast podczas poszczególnych scen dzieli się na „zadania poboczne”. Według systemu Stanisławskiego aktor miał nakaz czerpania z punktów odniesień własnych, to jest zapisu przeżyć wewnętrznych, wspomnień itp. Zgodnie z tym schematem zaczyna się od tego, że aktor potrafi wyobrazić sobie wszystko cieleśnie. Wyobraża sobie, co by się stało, gdyby znalazł się w takiej sytuacji.

Aktor powinien być w każdej chwili gotowy na odbieranie bodźców, a co za tym idzie na dokonanie improwizacji. Na grę aktora wpływają również gra jego partnera i dostarczane przez niego bodźce, a także wyobraźnia, obserwacja i własne przeżycia, czyli to, na czym według Stanisławskiego powinni opierać się aktorzy. System został opisany po raz pierwszy w pracy Stanisławskiego Работа актёра над собой (tłum. praca aktora nad sobą)^[2].

• Konstanty Stanisławski: Praca aktora nad sobą. Warszawa: PIW, 1954. Brak numerów stron w książce
• Konstanty Stanisławski: Praca aktora nad rolą. Warszawa: PZG, 1953. Brak numerów stron w książce
• Konstanty Stanisławski: Moje życie w sztuce. Warszawa: PIW, 1954. Brak numerów stron w książce
• Zbigniew Osiński: Mieczysław Limanowski o Konstantym Stanisławskim. S1, 1998. Brak numerów stron w książce
• Станиславский К. С. Работа актёра над собой (pol. Praca aktora nad sobą). Художественная литература. Москва, 1938 г.; Станиславский К. С. „Моя жизнь в искусстве” (pol. Moje życie w sztuce)
• S. M. Carnicke, System Stanisławskiego: wskazania dla aktora, przekł. J. Krakowska-Narożniak, “Dialog” 2002, nr 1-2

• K. Stanisławski: „Работа актёра над собой” (Praca aktora nad sobą) – oryginał. [dostęp 2008-10-29]. (ros.).