Stary człowiek i morze

Stary człowiek i morze
The Old Man and the Sea
Autor	Ernest Hemingway
Typ utworu	opowiadanie
Data powstania	1951
	Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Stany Zjednoczone
Język	angielski
Data wydania	1952
	Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1956
Przekład	Bronisław Zieliński
	Cytaty w Wikicytatach

Stary człowiek i morze − opowiadanie^[a] amerykańskiego pisarza Ernesta Hemingwaya, opublikowane w 1952 roku^[1].

Utwór powstał podczas pobytu na Kubie w 1951 roku^[2]. Uznaje się, iż pierwowzorem postaci bohatera był Gregorio Fuentes (1897–2002)^[3]. Jest opowieścią o dramatycznej przygodzie starego kubańskiego rybaka Santiago, który samotnie i niezłomnie walczy z wielkim marlinem. Opowiadanie odniosło natychmiastowy sukces i zostało uznane za ostatnie wybitne i jedno z najlepszych dzieł Hemingwaya^[1].

Treść

Ernest Hemingway i Henry „Mike” Strater ze szczątkami marlina (ok. 225 z 450 kg), częściowo pożartego przez rekiny (1935)

Akcja opowiadania rozgrywa się w ciągu czterech wrześniowych dni. Stary Santiago, który od 84 dni nie złowił ryby, wyrusza na połów^[1], pragnąc udowodnić, że mimo podeszłego wieku nie jest bezużytecznym i marnym rybakiem. W przygotowaniach do wyprawy pomaga mu kilkunastoletni Manolin^[4]. Stary człowiek wyrusza swą łodzią na głębokie wody, gdzie w końcu natrafia na gigantycznego marlina. Wykorzystując wszelkie swe siły i doświadczenie, łowi go po trzech dniach i w drodze powrotnej holuje przy swej łodzi. Zmuszony jest jednak walczyć z licznymi rekinami, które chcą mu odebrać zdobycz. Mimo uporczywej walki rybaka, stopniowo pożerają one rybę, pozostawiając z niej jedynie szkielet^[1]. Gdy po powrocie do portu zniechęcony Santiago idzie do domu spać, inni wyrażają zdumienie widząc szkielet przywiązany do jego łodzi. Zaniepokojony Manolin z ulgą odnajduje starego rybaka żywego i obaj planują iść jeszcze razem na połów^[1].

Analiza i interpretacja

Stary człowiek i morze zawiera wiele tematów, które zajmowały Hemingwaya jako pisarza i jako człowieka^[1]. Już na pierwszych stronach opowiadania opisywana jest rutyna życia w kubańskiej wiosce rybackiej^[1]. Egzystencja rybaka opisana jest w oszczędnym stylu^[1]. Mając przeciw sobie zarówno wiek, jak i pecha, Santiago wie, że musi wypłynąć z dala od lądu, „daleko od wszystkich ludzi”, gdzie na pustej arenie morza i nieba zostanie rozegrany ostatni dramat^[1].

Fascynacją Hemingwaya była pomysłowość ludzi, którzy udowadniali swoją wartość poprzez stawienie czoła i pokonanie wyzwań natury. Kiedy starzec łapie marlina dłuższego od jego łodzi, poddawany jest kolejnej próbie, pracując krwawiącymi rękami. Bohater demonstruje zdolność ludzkiego ducha do ponoszenia trudów i znoszenia cierpienia^[1].

Ernest Hemingway z rodziną i czterema złowionymi marlinami na doku w Bimini, 20 lipca 1935 r.

Recepcja i wpływ

Nagrody

Utwór został nagrodzony w 1953 roku Nagrodą Pulitzera za prozę^[1]. W znacznym stopniu przyczynił się też do przyznania Hemingwayowi w 1954 roku literackiej Nagrody Nobla^[b]^[5]^[1].

Kinematografia

W 1958 roku ukazała się adaptacja filmowa z udziałem Spencera Tracy'ego^[1].
W 1990 roku ukazała się adaptacja telewizyjna z udziałem Anthony'ego Quinna.

Inspiracja

Motyw pojedynku człowieka z olbrzymim marlinem wykorzystał jako inspirację Frederick Forsyth w opowiadaniu Cesarz (The Emperor). Nawiązujące akcją i scenerią do utworu Hemingwaya, opowiada o podobnej walce, jaką na wodach wyspy Mauritius toczy z „miejscową legendą” – olbrzymim marlinem zwanym Cesarzem, przypadkowy amator połowów, starszy urzędnik bankowy Murgatroyd spędzający tam urlop. Najistotniejszą różnicę w fabule stanowi końcowy triumf rybaka amatora, który z szacunku dla swego przeciwnika uwalnia schwytanego marlina, czym zyskuje bezapelacyjne uznanie wyspiarzy^[6].

Edukacja

Opowiadanie jest lekturą szkolną w polskiej szkole podstawowej i średniej^[7].

Zobacz też

Uwagi

↑ Czasem Stary człowiek i morze traktowany jest jako powieść heroiczna.
↑ The Nobel Prize in Literature 1954 was awarded to Ernest Hemingway: ‘for his mastery of the art of narrative, most recently demonstrated in «The Old Man and the Sea», and for the influence that he has exerted on contemporary style.’

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m The Old Man and the Sea [online], web.archive.org, 4 stycznia 2020 [dostęp 2020-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-04] .
↑ 2. The Old Man and the Sea and Christian Transcendence Affirmed. W: Lauretta Conklin Frederking: Hemingway on Politics and Rebellion. Routledge, 2010, s. 172. ISBN 978-1-136-94783-4. [dostęp 2017-10-17].
↑ BBC News | Americas | Hemingway’s ‘Old Man’ dies in Cuba. bbc.co.uk, 2002-01-14. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-13)]. (ang.).
↑ Lisa Tyler: Student Companion to Ernest Hemingway. Greenwood Publishing Group, 2001, s. 131, seria: Student companions to classic writers. ISBN 978-0-313-31056-0. [dostęp 2017-10-17]. Cytat: The boy’s age is unclear and has been the subject of much debate, with proponents of every age from 10 to 22.. (ang.).
↑ The Nobel Prize in Literature 1954. nobelprize.org. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-17)]. (ang.).
↑ Frederick Forsyth: Czysta robota. Pasterz (tłum. Stefan Wilkosz). Toruń: Wydawnictwo C&T, 1997, s. 51-83.
↑ Kanon lektur – rozporządzenie 03-07-2007. bip.men.gov.pl, 2007-07-03. s. 2. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-17)].

[uwaga1-1] Czasem Stary człowiek i morze traktowany jest jako powieść heroiczna.

[uwaga2-6] The Nobel Prize in Literature 1954 was awarded to Ernest Hemingway: ‘for his mastery of the art of narrative, most recently demonstrated in «The Old Man and the Sea», and for the influence that he has exerted on contemporary style.’

[britannica-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m The Old Man and the Sea [online], web.archive.org, 4 stycznia 2020 [dostęp 2020-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-04] .

[Frederking-s172-3] 2. The Old Man and the Sea and Christian Transcendence Affirmed. W: Lauretta Conklin Frederking: Hemingway on Politics and Rebellion. Routledge, 2010, s. 172. ISBN 978-1-136-94783-4. [dostęp 2017-10-17].

[bbc.co.uk-1759143-4] BBC News | Americas | Hemingway’s ‘Old Man’ dies in Cuba. bbc.co.uk, 2002-01-14. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-13)]. (ang.).

[Tyler-s131-5] Lisa Tyler: Student Companion to Ernest Hemingway. Greenwood Publishing Group, 2001, s. 131, seria: Student companions to classic writers. ISBN 978-0-313-31056-0. [dostęp 2017-10-17]. Cytat: The boy’s age is unclear and has been the subject of much debate, with proponents of every age from 10 to 22.. (ang.).

[nobelprize.org-literature-1954-7] The Nobel Prize in Literature 1954. nobelprize.org. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-17)]. (ang.).

[8] Frederick Forsyth: Czysta robota. Pasterz (tłum. Stefan Wilkosz). Toruń: Wydawnictwo C&T, 1997, s. 51-83.

[bip.men.gov.pl-rozporzadzenie_03072007-9] Kanon lektur – rozporządzenie 03-07-2007. bip.men.gov.pl, 2007-07-03. s. 2. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-17)].

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[b]

[5]

[6]

[7]

Lata 20.	Three Stories and Ten Poems (1923) Słońce też wschodzi (1926) Wzgórza jak białe słonie (1927) Pożegnanie z bronią (1929)
Lata 30.	Śmierć po południu (1932) Zielone wzgórza Afryki (1935) Śniegi Kilimandżaro (1936) Mieć i nie mieć (1937) 49 opowiadań (1938) Piąta kolumna (1938)
Lata 40.	Komu bije dzwon (1940)
Lata 50.	Za rzekę, w cień drzew (1950) Stary człowiek i morze (1952)
Pośmiertne	Ruchome święto (1964) Sygnowano: Ernest Hemingway (1967) Wyspy na Golfsztromie (1970) The Nick Adams Stories (1972) Niebezpieczne lato (1985) Rajski ogród (1986) To co prawdziwe o świcie (1999)
Adaptacje	Pożegnanie z bronią (film, 1932) Komu bije dzwon (film, 1943) Pożegnanie z bronią (film, 1957) Stary człowiek i morze (film, 1958)