Siegmund Lubin

Siegmund Lubin

Prawdziwe imię i nazwisko	Zygmunt Lubszyński
Data urodzenia	20 kwietnia 1851
Data i miejsce śmierci	1923 New Jersey

Siegmund Lubin, właśc. Zygmunt Lubszyński (ur. ok. 1851^[1] w Poznaniu lub Wrocławiu, zm. 1923 w New Jersey^[2]) – amerykański wynalazca polskiego pochodzenia, optyk, pionier kina, twórca pierwszego przenośnego projektora filmowego.operator filmowy i aktor. Wyprodukował kilkaset filmów niemych, wiele z nich nakręcił osobiście, w części z nich również zagrał. W jego filmie zadebiutowali Oliver Hardy i Henry King. Gwiazdą filmową jego wytwórni była Florence Lawrence – pierwsza gwiazda filmowa, której nazwisko reklamowało filmy^[3]. Właściciel firmy producenckiej Lubin Manufacturing Company^[4].

Wywodził się z rodziny polskich Żydów. Jego rodzicami byli Samuel Lubszyński, z zawodu optyk i jego żona Rebeka. Rodzina Lubszyńskich wyemigrowała do Berlina w poszukiwaniu lepszych perspektyw zarobkowych i dobrej edukacji dla dzieci. Samuel zmarł, gdy jego syn był jeszcze dzieckiem. Imię na Siegmund Zygmunt Lubszyński zmienił już w młodości. Ukończył studia na uniwersytecie w Heidelbergu, zdobywając tytuł doktora okulistyki. W 1868 roku wyjechał do USA, aby podjąć handel z Indianami, jednak zakończyło się to niepowodzeniem^[5]. Osiem lat później ponownie wyjechał do Ameryki. Zamieszkał w New Haven w Connecticut, gdzie poznał swoją przyszłą żonę, Annę Abrams, córkę właścicielki pensjonatu, w którym mieszkał. Siegmund poślubił Annę w 1882 roku^[6]. Przed 1881 (nie wiadomo jednak dokładnie kiedy) Lubszyński zmienił nazwisko na Lubin^[6]. Zarabiał na życie jako wędrowny handlarz soczewkami optycznymi. W 1883 roku udał się na Międzynarodowe Targi w Luisville w Kentucky, gdzie sprzedał okulary Ulyssesowi S. Grantowi – byłemu prezydentowi USA^[7].

W 1883 roku Lubszyński został ojcem, zdecydował się więc wraz z żoną porzucić życie wędrownego handlarza. Rodzina osiedliła się w Filadelfii. Tam Lubin rozpoczął pracę optyka – sprzedawał okulary i badał wzrok odwiedzając klientów w ich domach. Dzięki dobrym zarobkom udało mu się z czasem wynająć dom w lepszej dzielnicy i otworzyć na jego parterze sklep optyczny^[8]. W 1885 zatrudnił Johna J. Frawleya, technika optycznego i wynalazcę (autora m.in. pomysłu na noski do okularów, ułatwiających ich noszenie^[2]), do końca lat 80. liczba jego pracowników wzrosła aż do 14 osób^[9]. W 1885 roku Lubinowi urodziła się druga córka^[2]. Z czasem optyk rozwinął działalność – zajął się naprawą, a z czasem też i produkcją i sprzedażą przezroczy do tzw. latarni magicznych^[10]. W 1890 przeniósł się do trzypiętrowego budynku mieszącego się w centrum Filadelfii^[11][12].

Trzy lata później na Wystawie światowej w Chicago zobaczył po raz pierwszy zoopraksiskop i zainteresował się sztuką ruchomych obrazów^[11]. W 1896 roku kupił kamerę od C. Francisa Jenkinsa i nakręcił swój pierwszy film – swojego konia jedzącego siano^[13][14]. Projektor Jenkinsa przerobił w końcu na znacznie lżejszą maszynę, którą opatentował jako cineograf^[15]. W 1897 roku rozpoczął ogromną kampanię reklamową, mającą spopularyzować wynalazek^[14]. Kręcił też ogromne ilości filmów, jednak ponieważ nie udawało mu się wciąż zaspokoić oczekiwań publiczności spragnionej dużej ilości nowego repertuaru, zdecydował się nawiązać współpracę z Thomasem Edisonem i wzajemnie wypożyczać sobie filmy. Jednak szybko zaczął kopiować filmy Edisona i wyświetlać je jako własne, bez dzielenia się zyskami z ich właścicielem. Edison pozwał Lubina do sądu, a kiedy ta droga nie przyniosła rozwiązania, sam zaczął nielegalnie kopiować jego filmy i sprzedawać je z obciętymi napisami^[16]. Od 1899 Lubin rozpoczął kampanię marketingową w Niemczech^[14]. W 1899 roku wystawił na Narodowej Wystawie Produktów Eksportowych w Filadelfii pawilon Lubin's Cinematograph Theater, w którym pokazywał swoje filmy, maszyny i projektory^[17]. W tym też roku przeniósł kręcenie filmów z ogrodu własnego domu na dach budynku na ulicy Arch w dzielnicy związanej z prostytucją i półświatkiem; w 1901 wynajął resztę budynku i wyposażył go m.in. w szklany dach i nowoczesny sprzęt oświetleniowy^[12][18].

Lubin stopniowo miniaturyzował zarówno swoje kamery, jak i projektory. Pozwalało mu to m.in. na produkcję filmowych aktualności z miejsc katastrof (m.in. pożary w stoczni Hoboken w New Jersey czy huragan na wybrzeżu Teksasu) oraz innych wydarzeń (np. zjazdu republikanów), aby uczynić program bardziej atrakcyjnym dla publiczności^[19]. Poza produkcją własnych filmów, wciąż kopiował produkcje konkurentów (przede wszystkim Thomasa Edisona, ale też Georges’a Mélièsa). Proceder ten, choć typowy dla ówczesnej branży filmowej, doprowadził do kosztownej i długoletniej batalii sądowej i prasowej pomiędzy Lubinem a Edisonem^[20]. Lubin czerpał jednak zyski nie tylko z produkcji filmowej – w 1902 roku otworzył pierwszy w Filadelfii stały nickelodeon, z czasem sieć jego kin rozszerzyła się także na inne miasta, tak że do 1909 roku liczyła 16 obiektów w 6 stanach^[4]. Zmienił też sposób dystrybuowania swoich filmów – miast je sprzedawać, wynajmował kolejne kopie, wyceniając je zależnie od popularności^[21]. W 1908 roku Lubin, jak i wielu innych producentów filmowych, dołączył do The Motion Picture Patents Company (tzw. Trust Edisona), założonego przez Thomasa Edisona, i skupiającego w sobie patenty wszystkich członków^[4][22]. W 1909 roku wynajął budynek przy Market Street w Filadelfii, budynek ten, nazywany The Lubin Building, mieścił w sobie luksusowe kino, studio filmowe i laboratorium^[23]. Tymczasem jego współpraca z MPPC nie układała się dobrze (m.in. dlatego, że jego żydowskie pochodzenie nie podobało się innym członkom trustu, w tym Edisonowi, oraz dlatego, że sympatyzował z niezrzeszonymi w truście producentami filmowymi – m.in. Markiem Dintenfassem, braciami Warner oraz Cecilem B. DeMillem, którym często pomagał), zdecydował się więc z czasem wystąpić z MMPC^[4][24]. Po sprzedaży sieci kin zbudował w północnej Filadelfii duże, nowoczesne studio filmowe, które nazwał Lubinville^[25].

Z czasem jednak interesy Lubina zaczęły iść gorzej – jego studio uległo zniszczeniu w pożarze, a sprawy sądowe o prawa autorskie i kłopoty na giełdzie związane z I wojną światową uszczupliły jego majątek. Lubin pod koniec życia nie zarabiał już jako producent filmowy, utrzymywał się jedynie ze swojego sklepu optycznego^[3]. Zmarł w 1923 roku.

• Andrzej Krakowski: Pollywood. Jak stworzyliśmy Hollywood. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16785-1. Brak numerów stron w książce
• Encyclopedia of early cinema. London: Routledge, 2010. ISBN 978-0-415-23440-5. Brak numerów stron w książce dostęp on-line